Evaluation of Some Common Bread Wheat Cultivars Advanced and Breeding Lines for Yield and Yield Components

Yıl 2005, Cilt: 2005 Sayı: 1, 63 - 72, 01.06.2005

Ahmet Yıldırım Mehmet Ali Sakin sabri Gökmen

Öz

New wheat cultivars which provide certain yield level under diverse ecological conditions should be grown for increasing production amount. The aim of this study were to determine new wheat genotypes with higher yield and better quality properties and to increase overall wheat production in Tokat and surrounding regions with similar ecology. Experiments were conducted under Tokat-Kazova conditions in 1999-2000 and 2001-2002 vegetation periods. In the research, 20 advanced breeding lines and Cham-6, Cham-4 and Mexipak-65 international cultivars obtained from ICARDA and local check cultivar Bezostaja-I were evaluated. Experiments were organized as alfa-latis design with three replications. There were significant differences among genotypes for all evaluated characters. According to the results, KAUZ*2/YACO//KAUZ, CHIL/2*SATR, KAUZ/STAR, ATTILA (21) and FOW-2//NS732/HER lines and Mexipak-65 cultivar could be successfully grown in the Tokat-Kazova region because of their higher yield and better performances for the most yield and quality components.

Anahtar Kelimeler

Bread wheat, genotype, grain yield, yield components

Tokat Kazova Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday Çeşit ve Hatlarının Verim ve Verim Unsurları Yönünden Değerlendirilmesi

Öz

Buğday üretiminin artırılması için değişen çevre koşullarında verim potansiyeli sabit bir düzeyde kalan yeni çeşitlerin kullanılması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı; bölgeye uygun verim ve kalitesi yüksek yeni ekmeklik buğday genotiplerini belirlemek, Tokat’ta ve benzer ekolojilere sahip bölgelerdeki toplam buğday üretimini artırmaktır. Araştırma, 1999-2000 ve 2001-2002 vejetasyon dönemlerinde Tokat-Kazova koşullarında yürütülmüştür. Araştırmada, ICARDA’dan sağlanan 20 ileri hat ve Cham-6, Cham-4 ve Mexipak-65 uluslar arası çeşitlerle birlikte ulusal çeşit olarak bölgede yaygın olarak yetiştirilmekte olan Bezostaja-I çeşidi kullanılmıştır. Denemeler alfa-latis deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. İncelenen tüm özellikler bakımından genotipler arasında önemli farklar elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; Tokat-Kazova bölgesinde yüksek tane verimine sahip KAUZ*2/YACO//KAUZ, CHIL/2*SATR, KAUZ/STAR, ATTILA (21) ve FOW-2//NS732/HER hatları ve Mexipak-65 çeşidinin bazı verim ve kalite unsurları bakımından da iyi performans göstermeleri bu genotiplerin bölgede başarıyla kullanılabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, genotip, tane verimi, verim özellikleri

Kaynakça

• Ağdağ, M.İ., Dok M. ve Doğan, H.M., 1997. Orta Karadeniz Geçit bölgesi için uygun buğday çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye II. Tarla Bitkileri kongresi, 22-25 Eylül 1997, Samsun, 21-25.
• Akman, Z., Yılmaz, F., Karadoğan, T. ve Çarkçı, K., 1999. Isparta ekolojik koşullarına uygun yüksek verimli buğday çeşit ve hatlarının belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Adana, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 366-371.
• Allan, R.E., 1983. Harvest indexes of backcross-derived wheat lines differing in culm height. Crop Sci. 23: 1029- 1032.
• Anonim, 2000-I. T.C. Başbakanlık İstatistikleri, Tarımsal Yapı ve Üretim, Ankara
• Anonim, 2000-II. Tohumluk Katalogu. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Anonim, 2002. Tokat Tarım İl Müdürlüğü, Tokat.
• Aydın, N., Tuğay, M.E., Sakin, M.A. ve Gökmen, S., 1999. Tokat-Kazova koşullarında makarnalık buğday çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran 1999, Konya, 621-625.
• Başer, İ., Korkut, K.Z. ve Bilgin, O., 2001. İleri ekmeklik buğday hatlarının (T.aestivum L.) tane verimi ve bazı agronomik karakterler yönünden değerlendirilmesi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ, 99-104
• Blue, E.N., Mason, S.C. and Sander, D.H., 1990. Influence of planting date, seeding rate and phosphorus rate on wheat yield. Agron. J. 82: 762-768.
• Bruckner, P.L. and Frohberg, R.C., 1987. Rate duration of grain fill in spring wheat. Crop Sci. 27: 451-455.
• Çetin, Ö., Uygan, D., Boyacı, H. ve Öğretir, K., 1999. Kışlık buğdayda sulama-azot ve bazı önemli iklim özellikleri arasındaki ilişkiler. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Adana, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 151-156.
• Demir, İ., Yüce, S, Tosun, M., Sekin, Y., Köse, E. ve Sever, C., 1999. İleri ekmeklik buğday hatlarının bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi üzerinde bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 354-356.
• Dokuyucu, T., Akkaya, A, Nacar, A. ve İspir, B., 1999. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin Kahramanmaraş koşullarında verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Adana, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 127-132.
• Düzgüneş, O., Kesici T., Kavuncu O. ve Gürbüz, F., 1987. Araştırma ve Deneme Metotları II. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 1021, 381 s., Ankara.
• Finney, K.F., Yamazaki, W.T., Youngs, V.L. and Rubenthaler, G.L., 1987. Quality of hard, soft and durum wheats. p. 677-748 in E.G.Heyne (ed.). Wheat and Wheat Improvement. 2nd ed. Agron. Monogr. 13. ASA. CSSA and SSSA. Madison. WI.
• Gebeyehou, G., Knott, D.R. and Baker, R.J., 1982. Relations among durations of vegetative and grain filling phases, yield Components and grain yield in durum wheat cultivars. Crop Sci. 22: 287-290.
• Genç, İ., Kırtok, Y., Ülger, A.C. ve Yağbasanlar, T., 1987. Çukurova koşullarında ekmeklik (T.aestivum L.) ve makarnalık buğday (T.durum Desf.) hatlarının başlıca tarımsal karakterleri üzerinde araştırmalar. TÜBİTAK Türkiye Tahıl Simpozyumu, 6-9 Ekim 1987 TOAG, Bursa, 71-83.
• Genç, İ., Yağbasanlar, T., Özkan, H. ve Kılınç, M., 1993. Seçilmiş bazı makarnalık buğday hatlarının Güneydoğu Anadolu Bölgesi sulu koşullarına adaptasyonu üzerinde araştırmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım-3 Aralık 1993, Ankara, 261-274.
• Genç, İ., Kırtok, Y., Yağbasanlar, T., Özkan, H. ve Toklu, F., 1999. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi tarafından geliştirilen Ka’’S’’/Nac ekmeklik buğday çeşidinin başlıca özellikleri. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Adana, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 357-359.
• Gökmen, S., Sakin, M.A., Yıldırım, A. ve Tuğay, M.E., 2001. Makarnalık buğdayda azot dozu ve uygulama zamanının verim, verim unsurları ve kaliteye etkisi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ, 247-252.
• Grignac, P., 1973. Relations between yield, components of yields of durum wheat and certain morphological characters. Proc. of the Symp. on Genetics and Breeding Durum Wheat, Univ. di Bari, 14-18 Maggio, 275-283.
• Jaradat, A.A., Ajluni, M.M. and Karaki, G., 1996. Genetic structure of durum wheat landraces in a center diversity. 5th Int. Wheat Conference Abs. June. 10- 14.
• Karademir, Ç. ve Sağır, A., 1999. Güneydoğu Anadolu bölgesinde makarnalık buğday (Triticum durum) genotiplerinde kimi bitkisel özelliklerin değişim sınırları. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Adana, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 360- 365.
• Kırtok, Y., Genç, İ., Yağbasanlar, T. ve Çölkesen, M., 1988. Tescilli Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Çukurova Koşullarında Başlıca Tarımsal Karakterleri Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(3). 98-106.
• Klatt, A.R., Dinçer, N. and Yakar, K., 1973. Problems associated with breeding spring and winter durums in Turkey. Proc. of the Symp. on Genetics and Breeding Durum Wheat, Univ. di Bari, 14-18 Maggio, 327- 335.
• Korkut, K., Başer, İ. ve Bilir, S., 1993. Makarnalık buğdaylarda korelasyon ve path katsayıları üzerine çalışmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım-3 Aralık 1993, Ankara, 183- 187.
• Kün, E., Avcı, M., Uzunlu, V. ve Zencirci, N., 1995. Serin İklim Tahılları Tüketim Projeksiyonları ve Üretim Hedefleri. TMMOB Ziraat Müh. Odası, IV. Türkiye Ziraat Müh. Teknik Kongresi 9-13 Ocak, Ankara, 417-429.
• Kün, E., 1996. Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları).Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 1451, s., 322, Ankara.
• Özkaya, H. ve Kahveci, B., 1990. Tahıl ve ürünleri analiz yöntemleri. Gıda Teknolojisi Derneği yayınları No: 114, Ankara.
• Sade, B., Topal, A. ve Soylu, S., 1999. Konya sulu koşullarında yetiştirilebilecek makarnalık buğday çeşitlerinin belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Adana, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 91-96.
• Schuler, S.F., Bacon, R.K. and Gbur, E.E., 1994. Kernel and spike character influence on test weight of soft red winter wheat. Crop Sci. 34: 1309-1313.
• Sencar, Ö., Gökmen, S. ve Sakin, M.A., 1998. Tokat Artova koşullarında triticale, buğday, ve çavdarın verim ve verim unsurları üzerinde bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 15 (1): 187
• Sharma, S.K., Randhawa, A.S. and Dualıwal, H.S., 1989. Field association analysis under spaced and dense sowings in wheat. Indian Journal of Genetics and Plant Breeding, 49 (3): 423-426.
• Sharma, R.C., 1994. Early generation selection for grain- filling period in wheat. Crop Sci. 34: 945-948.
• Simane, B., Struik, P.C., Nachit, M.M. and Peacock, J.M., 1993. Ontogenetic analysis of yield component and yield stability of durum wheat in water-limited environments. Euphytica 71: 211-219.
• Toklu, F., Genç, İ., Yağbasanlar, T., Özkan, H. ve Yıldırım, M., 2001. Çukurova koşullarında son 21 yıllık dönemde (1980-2000) yetiştirilen ticari ekmeklik buğday çeşitleri ve seleksiyon hatlarında verim potansiyelindeki değişimin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ, 53-59.
• Yağbasanlar, T., Çölkesen, M., Genç, İ., Kırtok, Y. ve Kaynak, M.A., 1990. Çukurova ve Şanlıurfa koşullarına uygun buğday çeşitlerinin saptanması üzerinde araştırmalar, II. Makarnalık Buğday (T.durum Desf.) Çeşitleri. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Dergisi: 5 (2):17-32.
• Yüce, S., Konak, C. Demir, İ., Tosun, M., Turgut, İ. ve Akçalı, R.R., 2001. Ege bölgesinde bazı ekmeklik buğday çeşit ve hatlarında verim ve kimi özellikler üzerinde araştırmalar. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül, Tekirdağ, 29-35.
• Yürür, N., Turan, Z.M. ve Çakmakçı, S., 1987. Bazı ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin Bursa koşullarında verim ve adaptasyon yeteneği üzerine araştırmalar. TÜBİTAK Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim 1987 TOAG, Bursa, 56-69.