Histeri Belası: Medea vs Hedda Gabler

Yıl 2020, Sayı: 9, 13 - 26, 19.12.2020

Dicle Çoban

Öz

Tüm dünyada ‘histeri’ ya da ‘isteri’ olarak bilinen, ani ve aşırı duygusal tepkimelerin yol açtığı psikosomatik ve psikonevrotik bozukluk; ilk kez tanılandığı çağlarda anatomik bilginin yetersizliği sebebiyle ‘rahim kaynaklı bir hastalık’ olarak tanımlanmış; antik zamanlardan on dokuzuncu yüzyıl sonlarına değin kadına özgü bir rahatsızlık olarak tıp literatüründe yer almıştır. Bu ‘bilimsel’ yanılgı yüzlerce yıl sürecek tarihsel bir yanılgıya kapı açmış ve birçok kadın için ezber bir yargıya varılmasına sebep olmuştur. Çağlar boyunca aklını işletmeye çalışan, duygusunu dile getirmeye cüret eden, kendini ifade etmeye,varlığını ispat etmeye çabalayan kadınlar histeri etiketi altında gizil ‘cinsel kıskançlık’ yargısıyla yaftalanmış; bu sözde rahatsızlığın giderilmesi adına ilkel tedavi yöntemlerine maruz bırakılmış ya da yalnızlaştırılmıştır. Bu çalışma, tiyatro sanatının en ünlü iki kadın karakterini, antik çağlardan Medea ve modern zamanlardan Hedda Gabler’i merkezine alarak, histeri mefhumunun tarihsel sürecini feminist bir bakış açısı ile tartışmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Histeri, Medea, Hedda Gabler, Toplumsal Cinsiyet, Tiyatro

Kaynakça

• Aydın, Suavi &Emiroğlu, Kudret, Antropoloji Sözlüğü, Ankara, Bilim Sanat Yay., 2009
• Belkıs, Özlem, Feminist Tiyatro, İstanbul, Mitos Boyut Yay., 2015
• Berktay, Fatmagül, Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, İstanbul, Metis Yay., 2019
• Budak, Selçuk, Psikoloji Sözlüğü, Bilim Sanat Yay., Ankara,2009
• Case, Sue-Ellen, Feminizm ve Tiyatro, çev: Ayşan Sönmez, İstanbul, BGST Yay., 2010
• Cavarero, Adriana, Platon’a Rağmen, çev:Bilge Tanrısever, İstanbul, Otonom Yay., 2017
• Connel, R.W, Toplumsal Cinsiyet ve İktidar, çev:Cem Soydemir,, İstanbul, Ayrıntı Yay., 2019
• Çabuklu, Yaşar, Toplumsalın Sınırında Beden, İstanbul, Kanat Yay., 2004
• Erkızan-Beyaz, H.Nur, Aristotales Yazıları, Bursa, Sentez Yay., 2012
• Ersöz-Günindi, Aysel, Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi, Ankara, Anı Yay., 2016
• Euripides, Medea, çev: Metin Balay, İstanbul, Mitos Boyut Yay., 2002
• Freud, Sigmund & Breuer, Josef, Histeri Üzerine Çalışmalar, çev: Emre Kapkın, İstanbul, Payel Yay., 2013
• Hippokrates, Hippokrates Külliyatı, çev: Nur Nirven, İstanbul, Pinhan Yay., 2018
• İbsen, Henrik, Hedda Gabler, çev: T.Yılmaz Öğüt, İstanbul, Mitos Boyut Yay., 2019
• Mitchel, Juliet, Psikanalizm ve Feminizm, çev: Ayşe Kurtulmuş, İstanbul, Yaprak Yay., 1984
• Mitchel, Juliet &Oakley,Ann, Kadın ve Eşitlik, çev:Fatmagül Berktay, İstanbul, Pencere Yay.,1998
• Nişanyan, Sevan, Sözlerin Soyağacı, İstanbul, Everest Yay., 2012
• Janet, Pierre, Histerinin Ana Semptomları, çev: Burcu Tümkaya, İstanbul, Pinhan Yay., 2020
• Scott, Joan W., Feminist Tarihin Peşinde, çev: Fahriye Dinçer-Özlem Aslan, İstanbul, BGST, 2013
• Uğurlu, Cemil, M, ‘Hipokrat’, Ankara Üniversitesi Tıp Fak. Mecmuası, Cilt:50, Sayı:2, 1997
• Vernant, Jean-Pierre, Yunan Düşüncesinin Kaynakları, çev: Hüseyin Portakal, İstanbul, Cem Yay., 2017