ULUSLARARASI ÖLÇÜTLERİYLE ÖZGÜN BASKIRESİM

Yıl 2022, Sayı: 13, 78 - 91, 02.08.2022

İsmail Keskin

Öz

Baskıresim, sanatçı tarafından oluşturulan görsel imgenin, bir kalıp aracılığıyla çoğaltılması ve buna rağmen “biricik olma” değeri taşıyan eserlere verilen genel addır. Biricik olma özelliğinin uluslararası ölçütlerle ve ilkelerle betimlenmesi ve kabul görmesi tartışmalı, uzun süreçler sonunda gerçekleşmiştir.
Baskı geleneğinin koşulları değerlendirilerek, ilk kez Fransa’da ortaya çıkan ilkeler bütününde, tasarım ve basım sürecinin her evresinde sanatçının varlığı ve sorumluluğu ön plana çıkarılmıştır. Özellikle, litografideki gelişmelerle boyaresmin bütün özellikleri baskıda görünür olmaya başlamıştır. Çoğaltma özelliği nedeniyle, koleksiyoner ve sanatseverin boyaresme kıyasla eser sahibi olmasını kolaylaştırmıştır. Ancak başka bir yönüyle, “çoğaltılabilir olma” neyin özgün olduğu sorusunu gündeme getirmiş, orijinallik tartışmaları on yıllarca sürmüştür.
Sanatçıya sunduğu deneysel çalışma olanakları ve görsel etki çeşitliliği baskıresmin her daim güncel olmasını sağlamıştır. Özgün Baskıresim günümüzde, teknik ve malzemeyle bütünleşmiş, sanatsal bir ifade aracı olarak toplumda kabul görmüş, orijinallik tartışmaları da son bulmuştur. Bu tartışmaların tarihi gelişimi ve Özgün Baskresmin tanımlanmasında yeterli Türkçe kaynakların bulunamayışı, araştırmanın ortaya çıkmasında etken olmuştur. Çalışmada amaç baskıresmin tarihsel gelişimini, baskıresim ve reprodüksiyon ayrımı açısından ele alarak, özgünlük kriterinin anlaşılmasına katkı sağlamaktır.
Baskıresmin tanımıyla ilgili terminoloji ilk olarak Avrupa’da 19. yüzyılda geliştirilmiş, 20. Yüzyıl başlarında sanatçılar ve koleksiyonerlerin ortak çalışmalarıyla ortaya konan ilkeler ve ölçütler bütünü uluslararası bir nitelik kazanmış, baskıresmin hakettiği değeri bulmasında etkili olmuştur. Araştırmada bu kriterler, yabancı kaynaklar ve az sayıdaki Türkçe kaynaktan mümkün olduğunca tarihçeden arındırılarak sınırlandırılmaya çalışılmıştır. Baskıresmin “özgün eser” niteliğinin hukuki boyutlarıyla da tanınmış olması zor kazanılmış ancak baskıresmi sanatsal bir üretim alanı olarak betimleyen değerli bir sonuç olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Baskıresim, Özgün Baskı, Baskı

Kaynakça

• Aslıer, M. ve Özsezgin K. (1989). Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı, Cilt.4, İstanbul: Tiglat Basımevi.
• Ayan, H. M. (2007). Sosyolojik Açıdan Özgün Baskıresim Sanatının Bugünkü Durumu İle İlgili Profesyonel Sanatçıların Görüşlerinin İncelenmesi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı Resim-İş Eğitimi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Esmer, H. (2011). Türkiye’de Baskıresme Bakmak, Kişisel Web Sitesi, Elde edilme tarihi: 25.01.2022, https://hayriesmer.com/makale/turkiye-de-baskiresme-bakmak/81?ln=tr).
• Fırıncı, M. (2013). Dijital çağda geleneksel baskıresim ve teknikler arası geçiş (melezleşme), Anadolu Üniversitesi, Sanat & Tasarım Dergisi, Cilt 4, Sayı 4, s.s., 127-135.
• Gombrich, E. H. (1992). Sanatın Öyküsü, Çev. Bedrettin Cömert, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Grabowski B. ve Fick B. (2009). Baskıresim, Çev. Simber Atay Eskier & Arif Ziya Tunç, İzmir: Karakalem Kitabevi.
• İlbeyi, G. (1994). “Baskıresim”, Anadolu Üniversitesi, Anadolu Sanat Dergisi, Sayı 2, Aralık, s.s., 57-64.
• İmoga. (2022, Ocak). İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi. (Web Sitesi). Baskıresim Nedir?, Elde edilme tarihi: 23.01.2022, https://www.imoga.org/tr/what-are-we-doing/what-is-print-picture
• Kara, E. (2010). Resim Sanatı Bağlamnda Litografi, Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Ana Sanat Dalı, Resim Programı, İstanbul.
• Keser, N.(2009). Sanat Sözlüğü, İstanbul: Ütopya Yayınevi.
• Kıran, H. (2016). Çağdaş Baskıresim Sanatına Genel Bir Bakış, Anadolu Üniversitesi, Sanat & Tasarım Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, s.s., 54-77.
• Limon, B. (2011). Çağdaş Özgün Baskı Resim Sanatında Politik Söylemler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Resim-İş Eğitimi Bilim Dalı, Konya.
• Tekcan Tomba, E. (2001). Türkiye’de Özgün Baskının Gelişimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Grafik Ana Sanat Dalı, Grafik Tasarımı Programı,. İstanbul.