Ideological and Architectural Transformations in Education Buildings: A Turkish Case (1997–2022)

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 485 - 516, 30.10.2024

Baran Esirgen , Abdurrahman Yağmur Topraklı

https://doi.org/10.37246/grid.1297381

Öz

This article examines the ideological and architectural transformations in public education buildings in Türkiye between 1997 and 2022. It aims to fill a gap in the literature by exploring the impact of ideological frameworks on the design of education buildings and by focusing the architectural transformations including form, program, scale, and site. The study focuses on education system changes in 1997 and 2012 as pivotal moments, linking these changes to broader ideological shifts. Utilizing a qualitative and historical research strategy, the article evaluates materials within an ideological context and interprets architectural projects that are not archived officially. This study reveals that the architectural and ideological transformations in Turkish education buildings from 1997 to 2022 reflect a dynamic interplay of traditional and modern influences, demonstrating the impact of political and social ideologies on the design and function of these public spaces. This approach reveals the interplay between ideology and architecture in education buildings during this period, highlighting the unique insights of this study.

Anahtar Kelimeler

Architecture, Education Buildings, Ideology, Transformation, Turkey

Eğitim Yapılarında İdeolojik ve Mimari Dönüşümler: Türkiye Örneği (1997–2022)

Öz

Bu makale, 1997 ve 2022 yılları arasında Türkiye’deki kamu eğitim yapılarında meydana gelen ideolojik ve mimari dönüşümleri incelemektedir. Makale, ideolojik çerçevelerin eğitim yapılarının tasarımı üzerindeki etkilerini keşfederken form, program, ölçek ve yerleşim gibi mimari dönüşümlere odaklanmaktadır ve böylece literatürdeki bir boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Çalışma, 1997 ve 2012 yıllarındaki eğitim sistemi değişikliklerini önemli birer dönüm noktası olarak ele alıp, bu değişiklikleri daha geniş ideolojik kaymalarla ilişkilendirmektedir. Niteliksel ve tarihsel bir araştırma stratejisi kullanan bu makale, araştırma malzemesini ideolojik bir bağlamda değerlendirmekte ve resmi olarak arşivlenmemiş mimari projeleri yorumlamaktadır. Bu çalışma, 1997'den 2022'ye kadar Türkiye’deki eğitim yapılarında meydana gelen mimari ve ideolojik dönüşümlerin, geleneksel ve modern etkilerin dinamik bir etkileşimini yansıttığını ortaya koymakta; politik ve sosyal ideolojilerin eğitim yapılarının tasarımı ve işlevi üzerindeki etkisini göstermektedir. Bu yaklaşım, ele alınan dönemde eğitim yapıları üzerinden ideoloji ve mimari arasındaki etkileşimi gözler önüne sererek, çalışmanın özgün bakış açılarını vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık, Eğitim Binaları, İdeoloji, Dönüşüm, Türkiye

Kaynakça

• 1. Akdoğan, Y. (2005). Adalet ve Kalkınma Partisi. Bora, T. and Gültekingil, M. (Ed.s'.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2nd Edition, Vol. 6, pp. 620–631). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 2. Akşin, S. (2003). Siyasal Tarih (1995-2003). Yakınçağ Türkiye Tarihi: 1980-2003 (Vol. 2, pp. 163–186). İstanbul: Milliyet Kitaplığı.
• 3. Arslan, A. (2019, November 11). Gelenek ve Modernlik. İstanbul: Kozyatağı Kültür Merkezi. https://www.youtube.com/watch?v=LLUiCDgOOSc (accessed 01 February 2023)
• 4. Ataay, F. (2020). Türkiye Demokrasi Tarihi (1789’dan Günümüze) (2nd Edition). Ankara: Nika Yayınevi.
• 5. Atatürk, M. K. (1997). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1906-1938) (5th Edition, Vol. 1). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• 6. Aytaç, K. (1984). Atatürk’ün Eğitim Görüşü. Eğitim Politikası Üzerine Konuşmalar (1st Edition, pp. 9–20). Ankara: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• 7. Balcı, E. (2021). Adalet ve Kalkınma Partisi İktidarı Döneminde Türkiye’de Eğitim Politikaları. İnsan ve İnsan Dergisi, 8(27), 117–137. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.819185
• 8. Baloğlu, Y. B. (2019). Re-defining the Boundaries at Schools: Perspectives from Teachers’ Interpretations of Sources of Spatial Change. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research. 14(1), 5–17. https://doi.org/10.1108/ARCH-04-2019-0088
• 9. Başar, A. (2014). MEB.2014.16 İO-Type Primary School with 20-Classrooms (Alp Yapı) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 10. Beker, N., Peker, S., Yorulmaz, P., and Dinç, H. (2022). MEB.OO.24.BZ3.22x42.BT.2022-Type Lower Secondary School with 24-Classrooms (Neon Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 11. Bilici, M. (2005). Küreselleşme ve Postmodernizmin İslamcılık Üzerindeki Etkileri. Bora, T. and Gültekingil, M. (Ed.s'.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2nd Edition, Vol. 6, pp. 799–803). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 12. Bora, T. (2021). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasal İdeolojiler (8th Edition). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 13. Bozyel, A. (2022). MEB.İO.8.Z1.21x54.BT.2022-Type Primary School with 8-Classrooms (İDS Proje) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 14. Büyükcan, T., and Yelken, E. (2015). Şehir Dışına Göç Eden Okullar: Eğitim Kampüsleri. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 13(49), 9–31.
• 15. Çeçen, A. (2006). Kemalizm (6th Edition). Ankara: Fark Yayınları.
• 16. Çeli̇k, S., and Güleç, G. (2014). Kentleşme ve Eğitim Sürecinde Okul Binaları. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(1), 101–115.
• 17. Çiğdem, A. (2005). İslamcılık ve Türkiye Üzerine Bazı Notlar. Bora, T. and Gültekingil, M. (Ed.s'.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2nd Edition, Vol. 6, pp. 26–33). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 18. Derman, B. (2013). Education Campus in the Milas District of Muğla [Architectural Project]. İstanbul: Archive of Arkitera Mimarlık Merkezi.
• 19. Dilsiz, S., and Dilsiz, H. (2014). MEB.2014.32 İHL-Type Imam Hatip Upper Secondary School with 32-Classrooms (D2 Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 20. Dimicioğlu, S. (2022). MEB.Lİ.20.BZ2.20x41.BT.2022-Type Upper Secondary School with 20-Classrooms (ARM Mühendislik) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 21. Duran, B. (2005). Cumhuriyet Dönemi İslamcılığı: İdeolojik Konumları, Dönüşümü ve Evreleri. Bora, T. and Gültekingil, M. (Ed.s'.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2nd Edition, Vol. 6, pp. 129–156). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 22. Ekici, M. A., Ersayın, Z. B., Üstünel, S., and Şanlı, H. (2022). MEB.OO.8.Z1.21x47.BT.2022-Type Lower Secondary School with 8-Classrooms (Focus Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 23. Eyce, N., Özbek, A., Uyanık, K., Güzelci, O. Z., and Terlemez, A. K. (2013). Education Campus in the Central District of Aydın [Architectural Project]. İstanbul: Archive of Arkitera Mimarlık Merkezi.
• 24. Fırıncı Orman, T. (2019). Türkiye’de Modernleşme Sürecinde Etkili Olan Düşünce Akımları ve Eğitim. Manav, F. (Ed.). Eğitim Felsefesi (2nd Edition, pp. 245–260). Ankara: Pegem Akademi.
• 25. Gedizlioğlu, M. L. (2003). Örnek İlköğretim Okulu Projeleri: TC Milli Eğitim Bakanlığı Öncülüğünde Üniversitelerle İşbirliği İçerisinde Gerçekleştirilen Örnek Projeler (1998-2000). Mimarlık Dergisi, 314, 53–64.
• 26. Groat, L. N., and Wang, D. (2013). Architectural Research Methods (2nd Edition). New Jersey: John Wiley & Sons Inc.
• 27. Hale, W., and Özbudun, E. (2010). Islamism, Democracy and Liberalism in Turkey: The Case of the AKP (1st Edition). London & New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
• 28. İnal, K. (2008). Eğitim ve İdeoloji (1st Edition). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• 29. İnal, K. (2018). AKP’nin Eğitim Politikası: Türkiye’de Toplumsal Eğitimin Çöküşü. İnal, K. and Akkaymak, G. (Ed.s'.), Demirci, A. (Trans.). Türkiye’de Eğitimin Neoliberal Dönüşümü: AKP Dönemindeki Eğitim Reformlarının Politik ve İdeolojik Analizi (1st Edition, pp. 35–49). Ankara: Töz Yayınları.
• 30. İnceoğlu, M., Çağdaş, G., Özsoy, A., Altaş, N. E., Gökmen, G. P., Kocagil, L. A., and Erkök, F. (1998). İTÜ.240.İO-Type Primary School (1-8 Grades) for 240 Students (İstanbul Teknik Üniversitesi) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 31. İtez, N., and İtez, A. (2004). MEB.2004.48-Type Primary School with 16-Classrooms (Yüksel Proje) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 32. Kabasakal, M. (2020). Türkiye’nin Demokrasi Sınavı (1st Edition). İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• 33. Kaplan, İ. (2019). Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi ve Siyasal Toplumsallaşma Üzerindeki Etkisi (8th Edition). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 34. Karaman, A. İ., Sezer, B., and Sepkin, Y. (2000). MEB.2000.12-Type Upper Secondary School with 24-Classrooms (Karya Mimarlık- Metroplan Müşavirlik) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 35. Kaya, İ. (2018). Yeni Türkiye: Modernliği Olmayan Kapitalizm (2nd Edition). Ankara: İmge Kitabevi.
• 36. Kendirci, E. (2014). MEB.2014.08 Lİ-Type Upper Secondary School with 8-Classrooms [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 37. Koç, M. (2014). MEB.2014.16 Lİ-Type Upper Secondary School with 16-Classrooms (2K Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 38. Köprülü, A., and Ceyhan, A. S. (2000). MEB.2000.01-Type Upper Secondary School with 8-Classrooms (Promim Müşavirlik - UBM Müşavirlik) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 39. Kutluer, İ. (2001). İslamcılık: Düşüncede. TDV İslam Ansiklopedisi (Vol. 23, pp. 65–67). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• 40. Mardin, Ş. (1985a). 19. yy’da Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Vol. 2, pp. 342–351). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 41. Mardin, Ş. (1985b). İslamcılık. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Vol. 7, pp. 1936–1940). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 42. MEB. (2000). İlköğretim Yapıları. MEB Yatırımlar ve Tesisler Dairesi Başkanlığı.
• 43. MEB. (2005). 2006 Mali Yılı Bütçesine İlişkin Rapor. MEB Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı.
• 44. MEB. (2007). Eğitimde Değişim Yılları 2002-2007. Milli Eğitim Bakanlığı.
• 45. MEB. (2011). 18. Milli Eğitim Şurası: Eğitimde 2023 Vizyonu—Görüşmeler, Raporlar ve Kararlar (Vol. 2). MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• 46. MEB. (2013). Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, Milli Eğitim Bakanlığı.
• 47. MEB. (2014). Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, Milli Eğitim Bakanlığı.
• 48. MEB. (2015). Eğitim Yapıları Asgari Tasarım Standartları Kılavuzu. MEB İnşaat ve Emlak Dairesi Başkanlığı.
• 49. MEB. (2017). Kurum Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği. Milli Eğitim Bakanlığı.
• 50. Okçabol, R. (2013). AKP İktidarında Eğitim: Kasım 2002—Mart 2013 (1st Edition). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• 51. Ömürlüoğlu, G. (2020). Ak Parti Döneminde Eğitim Sisteminin İdeolojik Temelleri. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(12), 75–102. https://doi.org/10.25306/skad.710890
• 52. Onat, E., Can, H., Onur, Z., Sağlam, H., Gültek, G., Uysal, S., Kesmez, İ., Rastgeldi, Ş., Akansel, M., and Ulukavak, G. (1998). GÜ.240.İO.1.3-Type Primary School (1-8 Grades) for 240 Students (Gazi Üniversitesi) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 53. Osmanpaşaoğlu, M., Karakuş Candan, T., Hakkan, A., and Uysal, Y. (Ed.s'.) (2012). Kamu Hizmetinde Mimarlığa Tanıklık 9: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (1st Edition). Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi.
• 54. Özcan, A. (2001). İslamcılık: II. Meşrutiyet. TDV İslam Ansiklopedisi (Vol. 23, pp. 62–65). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• 55. Özer, K., and Üsküdar Özer, H. (2022a). MEB.İO.20.BZ3.25x38.BT.2022-Type Primary School with 20-Classrooms (Atölye Beş Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 56. Özer, K., and Üsküdar Özer, H. (2022b). MEB.İO.24.BZ3.25x39.BT.2022 -Type Primary School with 24-Classrooms (Atölye Beş Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 57. Özmen, Ü. (2018). AKP İktidarında İlkokul ve Ortaokul Müfredatları ve Ders Kitaplarının Piyasalaştırılması. İnal, K. and Akkaymak, G. (Ed.s'.), Demirci, A. (Trans.). Türkiye’de Eğitimin Neoliberal Dönüşümü: AKP Dönemindeki Eğitim Reformlarının Politik ve İdeolojik Analizi (1st Edition, pp. 65–75). Ankara: Töz Yayınları.
• 58. Öztepe, D. E., and Öztepe, O. (2013). Education Campus of Afyonkarahisar [Architectural Project]. Ankara: Archive of Arkitera Mimarlık Merkezi.
• 59. Öztürker, P. Ö., and Altay, E. (2014). MEB.2014.24-Type Imam Hatip Upper Secondary School with 24-Classrooms (PEB Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 60. Peker, A. U. (2015). AKP Döneminde Rövanşist Mimari. Mimarlık Dergisi, 386, 13–19.
• 61. Soyal, S. (2022). MEB.İO.16.BZ2.20x43.BT.2022-Type Primary School with 16-Classrooms (NDS Mühendislik) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 62. Şaraplı, O. (2021). State Ideology and Education in Turkey: 1980–2015 (1st Edition). New York: Peter Lang. https://doi.org/10.3726/b17350
• 63. Şengonca, A., Eriş, T., and Sargın, O. (2000). MEB.2000.05-Type Upper Secondary School with 12-Classrooms (Art Mimari - Yüksel Proje) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 64. Tanilli, S. (2016). Nasıl Bir Eğitim İstiyoruz (8th Edition). İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• 65. Tapan, M., Erözü, C., and Yavuz, E. (1998). İTÜ.480.İO-Type Primary School (1-8 Grades) with 480 Students (İstanbul Teknik Üniversitesi) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 66. Taşdelen, V. (2019). Sözlü Gelenekten Yazılı Geleneğe, Göçmen Kültürden Yerleşik Kültüre, Türk Eğitim Felsefesi ve Tarihi Üzerine Bir Deneme. Tezci, E. (Ed.), Eğitim Felsefesi: Temeller, Ekoller ve Kavramlar (1st Edition, pp. 181–226). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• 67. Tezcan, M. (2011). Atatürk ve Eğitim Bilimleri (3rd Edition). Ankara: Anı Yayıncılık.
• 68. Timur, T. (2015). AKP’nin Önlenebilir Karşı-Devrimi (2nd Edition). İstanbul: Yordam Kitap.
• 69. Tuncer, M. S. (2014). MEB.2014.06 AO-Type Preschool with 6-Classrooms (Kayhan Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 70. Tunçay, S., and Ülger, S. (2004a). MEB.2004.45-Type Primary School with 8-Classrooms (Prokon Müh. and Beşer Müh.) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 71. Tunçay, S., and Ülger, S. (2004b). MEB.2004.49-Type Primary School with 4-Classrooms (Prokon Müh. and Beşer Müh.) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 72. Tunçay, S., and Ülger, S. (2004c). MEB.2004.50R-Type Primary School with 40-Classrooms (Prokon Müh. and Beşer Müh.) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 73. Tunçay, S., and Ülger, S. (2004d). MEB.2004.52-Type Primary School with 40-Classrooms (Prokon Müh. and Beşer Müh.) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 74. Turgut, H., Hacıhasanoğlu, O., Yıldız, D., and Dursun, P. (1998). İTÜ.720.İO-Type Primary School (1-8 Grades) (İstanbul Teknik Üniversitesi) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 75. Türkoğlu, E., and Tek, Y. (2014a). MEB.2014.08 İÖ-Type Primary School with 8-Classrooms (T & H Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 76. Türkoğlu, E., and Tek, Y. (2014b). MEB.2014.24 İHO-Type Imam Hatip Lower Secondary School with 24-Classrooms (T & H Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 77. Uludağ, O., and Uludağ, Z. (2013). Education Campus in the Fırıncı district of Malatya [Architectural Project]. İstanbul: Archive of Arkitera Mimarlık Merkezi.
• 78. Ünder, H. (2018). AKP’nin Yapılandırmacılığı ve Müfredat Reformu. İnal, K. and Akkaymak, G. (Ed.s'.), Demirci, A. (Trans.). Türkiye’de Eğitimin Neoliberal Dönüşümü: AKP Dönemindeki Eğitim Reformlarının Politik ve İdeolojik Analizi (1st Edition, pp. 51–64). Ankara: Töz Yayınları.
• 79. Ürger, A. M., and Özer, A. (2014). MEB.2014.32 Lİ-Type Upper Secondary School with 32-Classrooms (Özer ve Ürger Mimarlık) [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 80. Yıldızlı, Ö. (2022a). MEB.İHL.40.BZ3.41x60.BT.2022-Type Imam Hatip Upper Secondary School with 40-Classrooms [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 81. Yıldızlı, Ö. (2022b). MEB.İO.32.BZ3.21x65.BT.2022-Type Primary School with 32-Classrooms [Architectural Project]. Ankara: Archive of MEB İnşaat ve Emlak Genel Müdürlüğü.
• 82. Yılmaz, N. (2005). İslamcılık, AKP, Siyaset. Bora, T. and Gültekingil, M. (Ed.s'.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2nd Edition, Vol. 6, pp. 604–619). İstanbul: İletişim Yayınları.
• 83. Zamani, F., and Mehan, A. (2019). The Abstract Space and the Alienation of Political Public Space in the Middle East. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 13(3), 483–497.