TÜRK GIDA SANAYİİNİN DIŞ TİCARET YAPISININ ANALİZİ

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 5, 38 - 54, 01.06.2017

Güçgeldi Bashimov , Reçep Çiçek Ahmet Aydın

Öz

Gıda sanayisi Türk ekonomisinin önemli bir bileşenini oluşturmaktadır. Gıda sanayii genel ekonomi içerisinde işyeri sayısı, istihdam ve yaratılan katma değer bakımından ağırlığı olan bir sektördür. Günümüzde gıda sektörü Türkiye’nin dış ticaretinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu çalışmanın ana amacı Türk gıda sanayiinin dış ticaret yapısını analiz etmektir. Bu bağlamda gıda sanayiinin rekabet gücü ve sektörün endüstri-içi ticaret düzeyi analiz edilmiştir. Çalışmada Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler İndeksi, Açıklanmış Simetrik Karşılaştırmalı Üstünlükler İndeksi, Net Ticaret İndeksi ve Grubel-Lloyd İndeksi kullanılmıştır. Bu çalışmada 2001-2015 dönemi için Uluslararası Ticaret Merkezi’nin istatistiki verilerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda Türkiye’nin gıda sektöründeki rekabet gücü yüksek bulunmuştur. Ayrıca, kakao, yenilen çeşitli gıda müstahzarları, içecek ve tütün ürünlerinde endüstri-içi ticaret düzeyinin yüksek olduğu saptanmıştır

Anahtar Kelimeler

Dış ticaret, Endüstri-içi ticaret, Gıda sanayii, Rekabet gücü

ANALYSIS OF FOREIGN TRADE STRUCTURE OF TURKISH FOOD INDUSTRY

Öz

Food industry is an important part of Turkish economy. Food industry has a great place in general economy from the view point of the number of firms, employment and value added created. Today, food industry plays an important role in Turkey’s foreign trade. The main purpose of this study is to analyze the foreign trade structure of Turkish food industry. In study competitiveness and intra-industry trade level of the food industry were analyzed. The study Revealed Comparative Advantage Index, Revealed Symmetric Comparative Advantage Index, Net Trade Index and Grubel-Lloyd Index is used. In study used International Trade Centre statistical data for the period 2001-2015. A study found that Turkey has the competitiveness in the food industry. Also, it was found that the intra-industry trade level is high in cocoa, miscellaneous edible product, beverages and tobacco products

Anahtar Kelimeler

Foreign trade, Intra-industry trade, Food industry, Competitiveness

Kaynakça

• Akın, F. (2012), “Gıda Ürünleri ve İçecek Sanayinin Ekonomik Özellikleri”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 17-70.
• Aktan, C.C., Vural, Y.İ. (2004), “Rekabet Gücü ve Rekabet Stratejileri”, Ankara: TİSK Yayını.
• Amighini, A. (2005), “China in the International Fragmentation of Production: Evidence from the ICT Industry”, The European Journal of Comparative Economics, 2(2), 203-219.
• Anonim. (2012), “Gıda ve İçecek Sektörü”, İAOSB Haber Dergisi, İzmir.
• Artık, N. (2006), “Gıda Sektörü, Sorunları ve Çözümleri, içinde: Türkiye’de Gıda Sektörünün Analizi ve Sorunları”, İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı Yayınları.
• Bulu, M., Eraslan, İ.H., Barca, M. (2007), “Türk Gıda Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Düzeyinin Analizi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi,9(1), 311-335.
• Dalum, B., Laursen, K., Villumsen, G. (1998), “Structural Change in OECD Export Specialization Patterns: De-specialization and ‘Stickiness’”, International Review of Applied Economics, 12, 447-467.
• DPT. (2007), “Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013)”, Gıda Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yayın No: 2720, ÖİK: 673.
• Erlat, G., Erlat, H. (2004), “Türkiye’nin Orta Doğu Ülkeleri ile Olan Ticareti, 1990- 2002”, Ed. Ercan Uygur ve İrfan Civcir, GAP Bölgesinde Dış Ticaret ve Tarım, Ankara: Türkiye Ekonomi Kurumu Yayını.
• Erün, G. (2010), “Türkiye ile AB, Gıda ve Canlı Hayvan Sektörü Dış Ticaretinde Endüstri-İçi Ticaret Analizi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 71-78.
• Eşiyok, B.A. (2005), “Tarımsal Ürünlerde Türkiye-AB Arasında Dış Ticaretin Analizi, Endüstri-İçi Ticaret ve Rekabet Gücü”, Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası Yayınları.
• Fertö, I., Hubbard, L.J. (2001), “Intra-Industry Trade in Agri-food Products between Hungary and the EU”, American Agricultural Economics Association Annual Meeting, 5-8 August, Chicago.
• Fertö, I., Bojnec, S. (2007). Comparative Advantages in Agro-Food Trade of Hungary, Croatia and Slovenia with the European Union,IAMO Discussion Paper No. 106, Germany.
• Fırat, A., Dirlik, S. (2008), “Türkiye Avrupa Birliği Sektörel Rekabet Analizleri”, Ed. Bekmez, S., Ankara: Nobel Yayınları.
• Hazners, J., Jirgena, H. (2013), “Intra-Industry Trade in Latvian Agricultural Commodities and Food Products”, International Conference on Economics and Business Administration, 16-19 July, Greece.
• Ignjatijevic, S., Matijaševic, J., Milojevic, I. (2014), “Revealed Comparative Advantages and Competitiveness of the Processed Food Sector for the Danube Countries”, Custos e Agronegocio, 10(3), 256-281.
• INTRACEN. (2016), International Trade Statistics. http://www.intracen.org/itc/market- info-tools/trade-statistics/ [Erişim Tarihi: 28.11.2016].
• Ishchukova N., Maitah M., Smutka L., Malec K., Eldeeb, O. (2014), “Russia’s Intra- Industry Trade in Agricultural Products”, The Social Sciences, 9(6), 379-385.
• Kırankabeş, M.C. (2006). “Küresel Rekabet Gücü Boyutunda AB Ülkeleri ile Türkiye’nin Karşılaştırmalı Analizi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 231-254.
• Kuşat, N., Kösekahyaoğlu, L. (2011), “Şekerleme, Kakao ve Çikolata Alt Sektöründe İnovasyon: Batı Akdeniz Bölgesinde Firmaları Yurtiçi ve Yurtdışı Piyasalarda Güçlü ve/veya Zayıf Kılan Faktörler Üzerine Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi SBE Dergisi, 2(14), 167-188.
• Laursen, K. (1998), “Revealed Comparative Advantage and the Alternatives as Measures of International Specialization”, Danish Research Unit for Industrial Dynamics (DRUID) Working Paper No: 98-30.
• Leitão, N.C., Faustino, H.C. (2008), “Intra-Industry Trade in the Food Processing Sector: the Portuguese Case”, Journal of Global Business and Technology, 4(1), 49-58.
• Mushanyuri, B.E., Mzumara, M. (2013), “An Assessment of Comparative Advantage of Mauritius”, European Journal of Sustainable Development, 2(3), 35-42.
• Özcan, M. (2015), “Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı Sektörel Analiz Raporu”, Adana: Çukurova Kalkınma Ajansı.
• Özçalık, M., Okur, A. (2013), “Türk Tekstil ve Hazır Giyim Sektörlerinin Gümrük Birliği Sonrası AB-15 Ülkeleri Karşısındaki Rekabet Gücü”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 205-223.
• Peker, A.E. (2015), “Türkiye Hububat ve Baklagil Alt Sektörünün Avrupa Birliği Pazarı Karşısındaki Rekabet Gücü”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 1-20.
• Saraçoğlu, B. (1997), “Gümrük Birliğine Geçiş Sürecinde Türkiye’nin İhracat Potansiyeli ve Rekabet Gücü”,MPM, III. Verimlilik Kongresi, 14-16 Mayıs 1997, Bildiriler, Yayın No: 599, 545-568
• Saraçoğlu, B., Köse, N. (2000), “Bazı Gıda Sanayilerinin Uluslararası Rekabet Gücü: Makarna, Bisküvi ve Un Sanayi”, Ankara: TEAE Yayın No: 39.
• Serin, V., Civan, A. (2008), “Revealed Comparative Advantage and Competitiveness: A Case Study for Turkey towards the EU”, Journal of Economic and Social Research, 10(2), 25-41.
• Seyidoğlu, H. (2015), “Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama”, Geliştirilmiş 20. Baskı, İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Susmuş, T., Ozan, M.H. (2011), “Türk Gıda Sektörü Verilerinin Değerlendirilmesi Başabaş Noktası ve Faaliyet Kaldıraç Analiz”, Dayanışma Dergisi, 111, 8-22.
• Szczepaniak, I. (2013), “Development of Intra-industry Trade as a Measure of Competitiveness of the Polish Food Sector”, Oeconomia Copernicana, 2, 147- 164.
• Şahbudak, E., Şahin, D. (2016), “Measurement of Vertical and Horizontal Intra- Industry Trade in Agricultural Food Products: The Case of China and Brazil”, The Journal of Academic Social Science Studies, 42(3), 145-154.
• Şahin, D. (2015), “Türkiye’nin Tarımsal Gıda Ürünlerinin Endüstri-İçi Ticaretinin Analizi: AB-15 Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Analiz”, Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi, 4, 171-193.
• Şahinli, M.A. (2014), “Revealed Comparative Advantage and Competitiveness: Turkey Agriculture Sector”, YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi, 24(3), 210-217.
• Yılmaz, Ş.E. (2014), “Dış Ticaret Kuramlarının Evrimi”, 3. Baskı, Ankara: Efil Yayınevi.
• Yulafcı, A., Cinemre, H.A. (2005), “Samsun İli Gıda Sanayii İşletmelerinin Sorunları”, OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(3), 60-63.