TÜRKİYE’DE İNSANİ GELİŞME: İLLER VE BÖLGELER TEMELİNDE BİR ANALİZ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 1 - 24, 31.12.2022

Özgür Kanbir

https://doi.org/10.46849/guiibd.1115142

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de iller ve bölgeler bazında insani gelişme seviyesi ölçülmektedir. Bu çalışma aynı zamanda, insani gelişme endeksini Türkiye açısından yeniden ele almakta ve Türkiye özelinde yeni sonuçlar önermektedir.
Çalışmada hesaplanan insani gelişme endeksi, UNDP’nin yöntemini temel almaktadır. Bu yönteme göre insani gelişme, eğitim, sağlık ve gelir boyutlarına dayalı olarak dünya genelinde ve her yıl için hesaplamaktadır. Ancak bu yöntemin, Türkiye özelinde sonuçlarının daha iyi yansıtılması için sağlık endeksinin hesaplanmasında bir değişiklik yapılmıştır. Sağlık endeksinin hesaplanmasında ortalama yaşam süresi kullanılmamıştır. Bu değişkenin istatistiksel açıklama gücü düşük çıkmaktadır. Bu değişkene kıyasla, açıklama gücü daha yüksek bulunan bebek ve çocuk ölüm oranları değişkeni kullanılmıştır.
Sonuçlara göre 2019 yılında Türkiye’de insani gelişmenin en yüksek olduğu ilk beş il sırasıyla İstanbul, Ankara, Kocaeli, Tekirdağ ve Bilecik’tir. En düşük olduğu iller ise Ağrı, Siirt, Gaziantep, Şanlıurfa ve Van illeridir. İnsani gelişmede elde edilen gelirin sağlık ve eğitim alanlarında kullanılması bir gelişme başarısı olarak değerlendirilmektedir. Bu kritere göre, iller arasında görece en başarılı il Giresun iken en başarısız il Kırşehir’dir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de İnsani Gelişme, İnsani Gelişme Endeksi, Bölgesel Gelişme

HUMAN DEVELOPMENT IN TURKEY: AN ANALYSIS BASED ON PROVINCES AND REGIONS

Öz

In this study, the level of human development is measured based on the provinces and regions in Turkey. Reconsiderng the human development index for Turkey, the study also proposes new results for this context. In the study the human development calculated is based on the UNDP's method. According to this method, the dimensions of human development is measured worldwide with reference to education, health, and income each year. However, in order to better reflect the results of this method in Turkey, a change has been made in the calculation of the health index. Average life expectancy was not used in the calculation of the health index, as the statistical explanatory power of this variable is low. The infant and child mortality rate variable was used instead, given its higher explanatory power. According to the results, the first five provinces with the highest human development in Turkey in 2019 are Istanbul, Ankara, Kocaeli, Tekirdağ and Bilecik, respectively. The provinces with the lowest values are Ağrı, Siirt, Gaziantep, Şanlıurfa and Van. The use of income acquired from human development in the fields of health and education is considered as a development success. According to this criterion, Giresun is the most successful province among the provinces, whereas Kırşehir is the most unsuccessful province.

Anahtar Kelimeler

Human Development in Turkey, Human Development Index, Regional Development

Kaynakça

• Acar, S., Meydan, M., Bilen Kazancık, L. ve Işık, M. (2019), İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması SEGE-2017, Ankara: Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü.
• Gülel, F.E., Kangallı Uyar, S.G., Karadeniz, O. ve Yeşilyurt, M. (2017), Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü Dergisi (27), 207-2016, doi:DOİ: 10.5505/pausbed.2017.99705
• Kanbir, Ö. (2020), Ekonomik Gelişmenin Ölçümüne Bir Katkı: Gelir Dağılımı Adaletine Göre Düzeltilmiş İnsani Gelişme Endeksi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(11), 1-20, doi:DOI: 10.25204/iktisad.618942
• MEB (2019), Milli Eğitim İstatistikleri. Ankara: Resmi İstatistik Programı Yayını.
• Meydan, M.C. ve Sarı, V.İ. (2018), İnsani Gelişme Endeksi ve Alt Endekslerinin Türkiye'deki İller İçin Ölçülmesi, İdeal Kent, 9(24), 387-429. doi:DOI: 10.31198/idealkent.450118
• Özpınar, E. ve Koyuncu, E. (2016), Türkiye'de İnsani Gelişmişlik İller Arasında Nasıl Farklılaşıyor? 81 İl İçin İnsani Gelişmişlik Endeksi. Ankara: TEPAV Değerlendirme Notu, https://www.tepav.org.tr/tr/yayin/s/974 (Erişim Tarihi: 24.12.2019)
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2021), Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE), Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Web Sitesi: https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege (Erişim Tarihi: 24.09.2021)
• Serajuddin, U. ve Hamadeh, N. (2020), New World Bank country classifications by income level: 2020-2021, World Bank Blogs, https://blogs.worldbank.org/opendata/new-world-bank-country-classifications-income-level-2020-2021#:~:text=The%20World%20Bank%20assigns%20the,i.e.%202019%20in%20this%20case) (Erişim Tarihi: 01.06.2020)
• Stanford, J. (2008), Economics For Everyone. London: Pluto Press.
• Şeker, M. ve Ozan, C.Y. (2021), Yerelleşen İnsani Gelişme. İstanbul: İnsani Gelişme Vakfı.
• The World Bank (2020), GNI per capita, Atlas method (current US$), The World Bank Web Sitesi: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GNP.PCAP.CD (Erişim Tarihi:27.04.2021)
• TÜİK (2018), Hayat Tabloları, TÜİK Web Sitesi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1 (Erişim Tarihi: 27.04.2021)
• TÜİK (2020), Ulusal Eğitim İstatistikleri Veritabanı, TÜİK Web Sitesi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=egitim-kultur-spor-ve-turizm-105&dil=1 (Erişim Tarihi: 27.04.2021)
• TÜİK (2021), Ölüm İstatistikleri. TÜİK Web Sitesi: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=114&locale=tr (Erişim Tarihi: 27.04.2021)
• UNDP (2020), About Human Development, United Nations Development: http://hdr.undp.org/en/humandev (Erişim Tarihi: 26.04.2021)
• UNDP (2020), Human Development Index (HDI), United Nations Development Programme Web Sitesi: http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi (Erişim Tarihi: 26.04.2021)
• UNDP (2020), Human Development Report, UNDP Web Sitesi: http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020_technical_notes.pdf (Erişim Tarihi: 26.04 Nisan 2021)
• UNESCO (2013), UIS Methodology For Estımation Of Mean Years of Schooling. UNESCO Web Sitesi: http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/uis-methodology-for-estimation-of-mean-years-of-schooling-2013-en_0.pdf (Erişim Tarihi: 26.04.2021)
• Yeşilyurt, M., Karadeniz, O., Gülel, F.E., Çağlar, A. ve Uygar Kangallı, S.G. (2016), Türkiye'de İllere Göre Ortalama ve Beklenen Okullaşma Yılı, Denizli: TOBB SPM Sosyal Politikalar Platformu. http://spm.etu.edu.tr/tr/publish/2016_03_18-ensaryesilyurt.pdf (Erişim Tarihi: 26.04.2021
• Yiğiteli, N. ve Şanlı, D. (2020), Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018, Journal of Economy Culture and Society(61), 1-40, doi:DOI: 10.26650/JECS2019-0068