Ayıntab Zülkadriye Kütüphanesi İâne Kayıt Defterinin Tetkiki (19. Yüzyıl Sonu 20. Yüzyıl Başı)

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 24, 31.12.2020

Özgür Kazcı İsmail Hakkı Üzüm

Öz

Gaziantep, konumu itibariyle birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Mezopotamya’ya ve Akdeniz havzasına yakın olması, yüzyıllarca Türk ve Arap kültürlerinin bir geçiş noktasında yer alması, işlek güzergâhlarda bulunması, iklimi, bereketli toprakları, gibi birçok unsur bu kente olan bağlılığı sürekli kılmıştır. Bunun sonucunda Gaziantep, derin bir bilgi birikimine, zengin kültürlere, birbirinden farklı din ve inanışlara, yaşam tarzlarına sahip olmuş ve bunu günümüze dek yaşatmıştır. Bu durum Gaziantep’i bazı dönemlerde, özellikle Türk-İslam uygarlığı döneminde, önemli bir kültür merkezi olmasını sağlamıştır. Nitekim Gaziantep, birçok alanda olduğu gibi eğitim alanında önemli bir şehir olmuş ve bu alanda önemli isimler yetişmiştir. Bu isimlerden biri de Bülbülzâde Abdullah Edip Efendi’dir. Gaziantep ilim hayatına önemli katkılar sağlamış, Zülkadriye Kütüphanesinin kurulmasını sağlayarak bizzat kendisi yüzlerce kitap bağışlamış ve kütüphanenin eğitimciliğini de üstlenmiştir. Bu çalışmada Gaziantep Kent Arşivi’nde tek nüshası bulunan Zülkadriye Kütüphanesi ile ilgili bilgilerin yer aldığı defter tetkik edilmiştir. Defterde yer alan kütüphanenin işleyişi, kitap listeleri ve toplanan yardımlar ile bağışçılarının listelerine çalışmada yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayıntab, Eğitim, Zülkadriye Kütüphanesi, Vakıf, Abdullah Edip Efendi

Kaynakça

• Gaziantep Kent Arşivi Koleksiyonu Zülkadriye Medresesi ve Kütüphanesi Kayıt Defteri
• Altınöz, İsmail, “Dulkadırlılardan Osmanlılara İntikal Eden Ayıntâb Vakıfları”, Uluslararası Antep-Halep Vakıfları Sempozyumu Bildirileri (21-22 Aralık 2009 Gaziantep/ 23-24 Aralık 2009 Halep), C.1, İstanbul 2014, s. 1-5.
• Bayraktar, Hilmi, “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Antap’in İdarî Yapısı ve İktisadî Durumu”, Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu (22 Ekim 1999), Ed. Yusuf Küçükdağ, Gaziantep 2000, s.83-96.
• Canbakal, Hülya, 17. Yüzyılda Ayntâb Osmanlı Kentinde Toplum ve Siyaset, İletişim Yay., İstanbul 2009.
• Çakır, İbrahim Ethem, 16. Yüzyılda Ayntâb Şehri, Yeditepe Yay., İstanbul 2015.
• Çam, Nusret, Türk Kültür Varlıkları Envanteri, TTK, Ankara 2006.
• Dağlıoğlu, Hikmet Turhan, Gaziantep Meşahiri, Gaziantep Halkevi Yay., 1939.
• Dikici, Recep, “Osmanlı Dönemi Gaziantepli Alimler”, Gaziantep’te Dini Hayat, Gazikültür A.Ş., Gaziantep 2017, s. 221-244.
• Doğan, Sinan, “Memlûk Hâkimiyeti, Gaziantep’in Sosya Ekonomisine Etkisi, Tarihten Günümüze Ayıntab-Gaziantep Sempozyumu, GBB Gazikültür A.Ş., Gaziantep 2018, s.27-45.
• Ergeç, Rifat, Yelken, Hasan, Bir Başka Gaziantep, GBB Gazikültür A.Ş., Gaziantep 2016.
• Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Haz. Seyit Ali Kahraman, 9.Kitap, C.1, YKY Yay., 2.Baskı, İstanbul 2017.
• Gündüz, Ahmet, “Antep Şehrindeki Kişi Adları Hakkında Bir Değerlendirme”, Gaziantep Üniversitesi Ayıntab Araştırmaları Dergisi, C.2, S.2, 2019, s.1-20.
• Cemil Cahit Güzelbey, “Bülbül Zâde Abdullah Edip Bayram ve Bayram Soyundan Gelen Ünlüler”, Sabah Gazetesi, S.5260 (22), 19 Nisan 1977, s.2.
• __________________, “Bülbül Zâde Abdullah Edip Bayram ve Bayram Soyundan Gelen Ünlüler, Sabah Gazetesi, S.5288 (49), 21 Mayıs 1977, s.2.
• _________________, Gaziantep Büyükleri ve Gaziantep Meşahirine Ek, Ankara 1988.
• ________________, Gaziantep Evliyaları, İslami Hizmet Vakfı Yay., Gaziantep 1990.
• Güzelhan, Mustafa, Ayıntap Tarihinden Notlar (Düllük-Aynî Bedrettin-Ayıntabın tarihte uğradığı istilalar), Gaziantep Kültür Derneği Yay., Gaziyurt Matbaası, Gaziantep 1959.
• Hüseyin Çınar, “Antep Şehrinde XVIII. Yüzyılda Kurulan Medreseler ve Vakıfları”, Cumhuriyetin 75. Yılına Armağan Gaziantep, Ed. Yusuf Küçükdağ, Gaziantep Üniversitesi Vakfı Kültür Yay., Gaziantep 1999, s.173-186.
• Keskin, Mustafa, “Doğu Medreseleri Ekseninde Cumhuriyet Dönemi Gaziantep Medreseleri ve Yansımaları”, Gaziantep’te Dini Hayat, Gazikültür A.Ş., Gaziantep 2017, s.107-123.
• Kıvrım, İsmail, “Osmanlı Döneminde Ayıntâb’da Medreseler ve Dini Hayat”, Gaziantep’te Dini Hayat, Gazikültür A.Ş., Gaziantep 2017, s.89-105.
• Koçkuzu, Ali Osman, “Bedreddin Aynî”, DİA, C.4, İstanbul 1991, s.271-272.
• Özdeğer, Hüseyin, Onaltıncı Asırda Ayıntâb Livâsı, C.1, İstanbul 1988.
• Özlü, Zeynel, XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Gaziantep, GBB Eğitim Kültür Serisi, Gaziantep 2004.
• Özmantar, İbrahim Kutlu, “Bülbülzâde Abdullah Edip Efendi (ö.1927)”, Gaziantep’te Dini Hayat, Gazikültür A.Ş., Gaziantep 2017, s.433-440.
• Pamuk, Bilgehan, “Ayntâb Şehir Hayatında Vakıflar (XVI. Yüzyıl)”, Uluslararası Antep-Halep Vakıfları Sempozyumu Bildirileri 21-22 Aralık 2009 Gaziantep/23-24 Aralık 2009 Halep, İstanbul 2014, s.7-16.
• Sabri, Şakir, Gaziantep Büyükleri Beşyüzelli Yıllık Alim ve Şairleri, Gaziyurt Matbaası, 1. Baskı, Gaziantep 1934.
• Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2017.
• Şıvgın, Hale, 19. Yüzyılda Gaziantep, GBB Yay., Ankara 1997.
• Tansü, Yunus Emre, Yücel, Özgür, “Eyyûbiler Döneminde Ayıntab”, Tarihten Günümüze Ayıntab-Gaziantep Sempozyumu, GBB Gazikültür A.Ş., Gaziantep 2018, s.9-26.
• Ünler, Ali Nadi, Gaziantep Savunması, Kardeşler Matbaacılık, 1.Baskı, İstanbul 1969.
• Üzel, Sahir, Gaziantep Savaşının İç Yüzü, Doğuş Matbaası, Ankara 1952.
• Yakar, Halil İbrahim, “Gazi Antepli Divan Şairleri”, Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu (22 Ekim 1999), Ed. Yusuf Küçükdağ, Gaziantep 2000, s.151-196.
• ____________, Antepli Divan Şairleri, Kayhan Matbaa, 1.Baskı, İstanbul 2013.
• ____________, Gaziantep Kitabeleri Bir Şehrin Hüviyeti, Ankara 2014.