XVII. Yüzyılda Ayıntab Şehrinde Asayişi Sağlayan Görevliler

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 56 - 74, 30.06.2024

Fatma Yıldırım

Öz

Osmanlı Devleti kurulduğu günden itibaren sınırları içinde ve dışında güvenliği sağlamaya önem vermiştir. Özellikle iç güvenliğin sağlanması konusunda şehrin ileri gelen yöneticileri olan sancakbeyi ve kadı sorumlu tutulmuştur. Bu kişiler şehirde asayiş görevini sağlamaya çalışırken kolluk kuvvetleri olarak adlandırdığımız görevliler kendilerine yardımcı olmuşlardır. Bu çalışma, XVII. Yüzyılda Ayıntâb şehrinde bulunan sancakbeyi ve kadıya asayişi sağlamada yardımcı olan subaşı, asesbaşı, yeniçeri serdarı, yasakçı, kethüda yeri, yasakçı ve kale görevlilerinin yapmış oldukları görevlerini açıklamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ayıntab, Asayiş, Sancakbeyi, Kadı, Kolluk Kuvvetleri.

Kaynakça

• Akdağ, Mustafa: Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi II, Tekin Yayınevi, Ankara 1979.
• Akis, Metin: Buhran Döneminde Antep’te Sosyal Hayat (1572-1606), Vadi Yayınları, Ankara 2008.
• Akman, Mehmet: Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, Eren Yayınları, İstanbul 2004.
• Atar, Fahrettin: “Kadı”, DİA, XXIV, İstanbul 2001, ss.66-69.
• Baş, Gülcan: 35 Numaralı Ayıntâb Şerʻiyye Sicili’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (H.1094-1095/M.1682-1683)(s.146-288), Gaziantep Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep 2018.
• Batmaz, Eftal Şükrü: “Osmanlı Devleti’nde Kale Teşkilatına Genel Bir Bakış”, AÜ OTAM, s.7, Ankara 1996.
• Çam, Cuma: 11 Numaralı Ayntab Şerʻiyye Sicili’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (H. 1017/M.1608-1609), Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kars 2008.
• Çelikdemir Murat-Demir Mustafa: 18. Yüzyılın Üçüncü Çeyreğinde Ayıntab’da Yönetim ve Yerel Elitler, Gaziantep Üniversitesi Ayıntâb Araştırmaları Dergisi, 2 (1), Gaziantep 2019.
• Çınar, Hüseyin: 18. Yüzyılın İlk Yarısında Ayıntab Şehri’nin Sosyal ve Ekonomik Durumu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2000.
• Çınar, Hüseyin: “XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Ayntab (Antep) Şehrinde Bir Güç Unsuru Olarak Yeniçeriler”, (Ed. Yusuf Küçükdağ), Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu, 22 Ekim 1999, Gaziantep 2000.
• Demir, Abdullah: Osmanlı Mahkemesi Medeni Yargılama Hukuku, Yitik Hazine Yayınları, İzmir 2010.
• Demir, Abdullah: Türk Hukuk Tarihi, Yitik Hazine Yayınları, İzmir 2011.
• Ergenç, Özer: “XVII. yüzyılın Başlarında Ankara’nın Yerleşim Durumu Üzerine Bazı Bilgiler”, Osmanlı Araştırmaları I, İstanbul 1980.
• Ergenç, Özer: Osmanlı Klasik Dönem Tarihçiliğine Katkı XVII. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları, Ankara 1995.
• Ergut, Ferdan: Modern Devlet ve Polis Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• İlgürel, Mücteba: “XVII. Yüzyıl Balıkesir Şerʻiyye Sicillerine Göre Subaşılık Müessesesi”, VIII. Türk Tarih Kongresi II, Ankara 1981.
• İlhan, Okan: 20 Numaralı Ayıntab Şerʻiyye Sicili’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (H.1060-1061/M.1650-1651)(s.137-270), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep 2015.
• İnalcık, Halil: Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer, YKY, İstanbul 2003.
• İpşirli, Mehmet: “Osmanlı Devleti’nde Kazaskerlik (17. Yüzyıla Kadar)”, Belleten, LXI/232 (Aralık 1997).
• Kahraman, Seyit Ali: Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C.9/1, YKY, İstanbul 2011.
• Kalyoncu, Salim: Selçuklularda İç Güvenlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Afyon 2010.
• Kanar, Mehmet: Osmanlı Türkçesi Sözlük.
• Kazıcı, Ziya: “Hisbe-Osmanlı Devleti”, DİA, XVIII, İstanbul 1998, ss.143-145.
• Koçak, Zülfiye: Ayntab Şehri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1600-1650), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum 2010.
• Koparan Necdet: Türk Jandarma Teşkilatı (1908-1923), Ankara Üniversitesi İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
• Oğuzoğlu, Yusuf: “XVII. Yüzyılda Türkiye Şehirlerindeki Başlıca Yöneticiler”, 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.I, Samsun 1986.
• Oğuzoğlu Yusuf: “Dizdar”, DİA, IX, İstanbul 1994, ss.480-481.
• Ortaylı, İlber: “Osmanlı Kadısının Taşra Yönetimindeki Rolü Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, C.9, S.1, Ankara 1976.
• Özcan, Abdülkadir: “Asesbaşı”, DİA, III, İstanbul 1994, ss.464.
• Özdeğer, Hüseyin: “Mustahfız”, DİA, XXXII, İstanbul 2016, ss.109-111.
• Pakalın, Mehmet Zeki: Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993.
• Pakalın, Mehmet Zeki: Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993.
• Sarıay, Erciment: II. Meşrutiyet Döneminde Ankara Vilayeti’nde Asayiş, Suç ve Ceza, Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Nevşehir 2019.
• Sami, Şemseddin: Kamûs-i Türkî İkdâm Matbaası Dersaadet 1317, Çağrı Yayınları, İstanbul 2010. Şahin, İlhan: “Sancakbeyi” DİA, XXXVI, İstanbul, 2009. ss.97-99.
• Toğrul, Neşe: 129 Numaralı Ayıntâb Şerʻiyye Sicili’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (H.1061-1108,1142/M.1650-1696,1729), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep 2010.
• Turan, Şerafettin: Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Taht Kavgaları, Bilgi Yayınevi, 2. Baskı Ankara 1997.
• Türkçe Sözlük: (Haz. İsmail Parlatır vd.), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Osmanlı Devlet Teşkilatında Kapıkulu Ocakları I, TTK, Ankara 1984.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Osman Devlet Teşkilatında Kapıkulu Ocakları II, TTK, 3. Baskı Ankara 1988.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: İlmiye Teşkilatı, TTK, Ankara 1988.
• Ünal, Mehmet Ali: “Osmanlı Devleti’nde Merkezi Otorite ve Taşra Teşkilatı, Osmanlı VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
• Yağar, Hasan: Osmanlı Polis Teşkilatı ve Yenileşme Süreci, Türkler, C.II, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002. Yaşar, Yücel: “Osmanlı İmparatorluğu’nda Desantralizasyona (Adem-i Merkeziyet) Dair Genel Gözlemler”, Belleten, C.XXXVIII, Sayı:152, Ankara 1974.
• Yerlikaya, İlhan: “Tanzimat’tan Önce Osmanlı Devleti’nde Belediye Hizmetleri”, Osmanlı VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.