Türkiye ve İran’ın Irak’ta Güç Tahkim Etme Çabası: Başika Örneği

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 6, 103 - 118, 08.05.2016

Cenk Tamer

Öz

Irak, Soğuk Savaş’ın bitiminden itibaren giderek Türkiye ve İran arasındaki güç
mücadelesine sahne oldu. 1990’lı yıllarda, Türkiye ve İran’ın Irak’taki güç tahkim çabası
daha çok Irak Kürtleri üzerine yoğunlaştı. 2003 Irak Savaşı’ndan sonra ise Bağdat
hükümetindeki olası Sünni ve Şii temsiliyeti üzerinden çıkar tahkim edilmeye çalışıldı. 2013
sonrası IŞİD’ın Irak’ta ciddi anlamda mevzi kazanmaya ve Musul gibi bazı önemli Irak
şehirlerini ele geçirmeye başlaması, Irak’ı Türkiye ve İran ile terörle mücadele kapsamında
işbirliği yapmaya yöneltti. IŞİD ile mücadele Türkiye ve İran açısından, kendi sınırlarını
güvence altına almanın yanı sıra bölgesel etkinliklerini pekiştirmenin bir aracı olarak da
görüldü. Türkiye’nin Irak’taki Başika kampına güvenlik amaçlı da olsa asker sevkiyatı
yapması, İran ve müttefikleri tarafından; neredeyse dengeye oturmuş bölgesel güç
mücadelesinde Türkiye’nin bir adım öne geçmesi olarak yorumlandı. Bu aynı zamanda,
Ortadoğu’da yaşanan her yerel veya bölgesel gelişmenin artık etki ve boyutları açısından
kolay bir şekilde küresel nitelikte bir kriz veya çatışma ortamına dönüşebileceğinin
göstergesi oldu.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İran, Irak, Güç Tahkimi, Başika

Power Strengthening Effort of Turkey and Iran in Iraq: The Case of Bashiqa

Öz

After the end of the Cold War, Iraq has gradually been the arena for power struggle between
Turkey and Iran. Throughout the 1990s, power seeking efforts of Turkey and Iran in Iraq
mostly focused on the Iraqi Kurds. After the 2003 Iraqi War, it continued through benefits
over the possible Sunni and Shiite representation in the Baghdad government. ISIS’s gaining
leverage and substantially occupying some important Iraqi cities such as Mosul led Iraq to
collaborate with Turkey and Iran on the basis of counter-terrorism. From the perspective of
Turkey and Iran, fighting against ISIS in Iraq was seen as a tool not only for securing their
borders but also for consolidating their regional influence. Turkey’s deploying soldiers into
Bashiqa camp in Iraq even if it was due to the security purposes was interpreted as an act
against Iran and its allies since it put Turkey in a advantageous position in a regional power struggle. This was also an indicator that every local or regional development occurring in
Middle East has the possibility to turn the situation easily into global crisis.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Iran, Iraq, Power Strengthening, Bashiqa

Kaynakça

• Ali, O. (2015). Ramadi’nin Geri Alınması ve ABD’nin Irak’ta IŞİD’e Karşı Savaşının Geleceği. ORSAM Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi. 37. 7-9.
• Andersen, R. R., Seibert, R. F. ve Wagner, J. G. (2012). Politics and Change in the Middle East. (10. Edition). Pearson, 326.
• Arı, T. (2007). Irak, İran, ABD ve Petrol. (2.Baskı). İstanbul: Alfa Yayınları, 471.
• Arıkan, P. (2006). ABD’nin Irak’a Müdahalesi ve İran’ın Tutumu. M. Şahin ve M. Taştekin. (Editörler). II. Körfez Savaşı. Ankara: Platin Yayınları, 174.
• Balcı, A. (2013). Türkiye Dış Politikası-İlkeler, Aktörler, Uygulamalar. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 297.
• Balcı, A. (2015). Türkiye’nin Irak Politikası 2014. B. Duran., K. İnat., A. Balcı. (Editörler). Türk Dış Politikası Yıllığı. Ankara: SETA, 184.
• Çubukçu, M. ve Özhan, T. (2010). İşgal Altında İstikrar Arayışları 2010 Seçimleri. SETA Analiz. 20. 28-31.
• Davutoğlu, A. (2012). Stratejik Derinlik. (77. Baskı). İstanbul: Küre Yayınları, 435.
• Esfandiary, D. ve Tabatabai, A. (2015). Iran’s ISIS Policy. International Affairs. 91 (1). 9.
• Gürler, R. T. ve Özdemir Ö. B. (2014). El-Kaide’den Post-Kaide’ye Dönüşüm :IŞİD. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi. 1 (1), 124-125.
• İnternet: İran’dan Türkiye’ye Musul Tepkisi. (2015, Aralık). Web: http://www.milliyet.com.tr/iran-dan-turkiye-ye-musultepkisi/dunya/detay/2159290/default.htm 9 Nisan 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Tarakçı, N. (Ağustos, 2014). IŞİD Projesinin Arkasındaki Jeopolitik Gerçek. TASAM. Web: http://tasam.org/tr-tr/icerik/5306/isid_projesinin_arkasindaki_jeopolitik_gercek 2 Şubat 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Başika/Zelikan Eğitim Kampının Bulunduğu Bölgeye Yapılan Saldırı Hk. (2015, Aralık). Güncel Açıklamalar, 310. Web: http://www.mfa.gov.tr/no_-310_-16-aralik-2015_-basika_zelikan-egitim-kampinin-bulundugu-bolgeye-yapilan-saldiri-hk_.tr.mfa 2 Şubat 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Türkiye'den Irak'a askeri yardım. (2015, Mart). Web: http://tr.sputniknews.com/turkiye/20150303/1014261502.html 3 Şubat 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Iran-Iraq defense cooperation leads to regional stability: Vahidi. (2012, Ekim). Web: http://www.veteranstoday.com/2012/10/03/iran-iraq-defense-cooperation-leadsto-regional-stability-vahidi/ 3 Nisan 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Irak Savunma Bakanı Ubeydi İran'da. (2014, Aralık). Web: http://www.dunyabulteni.net/haber/318325/irak-savunma-bakani-ubeydi-iranda 3 Şubat 2016’da alınmıştır.
• İnternet: 'Musul operasyonunda Irak'ın yanındayız'. (2015, Mart). Web: http://www.aljazeera.com.tr/haber/musul-operasyonunda-irakin-yanindayiz 3 Şubat 2016’da alınmıştır.
• nternet: 'Irak’ta 30 bin İran askeri var'. (2015, Mart). Web: http://www.aljazeera.com.tr/haber/irakta-30-bin-iran-askeri-var 3 Şubat 2016’da alınmıştır.
• İnternet: ‘Türk askerlerine 48 saat süre’. (2015, Aralık). Web: http://www.aljazeera.com.tr/haber/turk-askerlerine-48-saat-sure 9 Nisan 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Erdoğan: ‘İran Yemen’deki güçlerini çekmeli.’. (2015, Mart). Web: http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/03/150326_erdogan_yemen 9 Nisan 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Duman, B. (2015, Aralık). Musul Meselesinin İç Yüzü. ORSAM. Web: http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=5575 9 Nisan 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Duman, B. (2016, Ocak). Biden’ın Türkiye Ziyareti Üzerinden Türkiye-Irak İlişkileri. ORSAM. Web: http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=5617 9 Nisan 2016’da alınmıştır.
• İnternet: Duman, B. (2015, Şubat). IŞİD’i Musul’dan Çıkarmanın Yolu Kapsamlı Stratejiden Geçiyor. Aljazeera Türk. Web: http://www.aljazeera.com.tr/gorus/isidi-musuldancikarmanin-yolu-kapsamli-stratejiden-geciyor 9 Nisan 2016’da alınmıştır.
• Keneş, B. (2012). Iran: Tehdit mi, Fırsat mı?. İstanbul: Timaş Yayınları, 265. Mansfield, P. (2012). Ortadoğu Tarihi. İstanbul: Say Yayınları, 478.
• Milani, M. M. (2011). Iran’s Strategies and Objectives in Post-Saddam Iraq. H. Barkey, S. Lasensky ve P. Marr. (Editörler). Its Neighbors, and the United States. Washington, DC: United States Institute of Peace.
• Nakip, M. (2012). Barut Fıçısı Irak ve Türkmenler. Ortadoğu Analiz, 4 (42), 98.
• Norton, A. R. ve Kazemi, F. (2005, Ocak). The Limits of Shock and Awe: America in the Middle East. Current History. 104. 6.
• Olson, R. (2005). Türkiye-İran ilişkileri 1979-2004: Devrim, İdeoloji, Savaş, Darbeler ve Jeopolitik. Ankara: Babil Yayıncılık, 158.
• Oran, B. (2013). Türk Dış Politikası- Cilt III: 2001-2012. (2. Baskı). İstanbul: İletişim Yayıncılık, 410.
• ORSAM. (2015). IŞİD Sonrası Irak’ta Tartışmalı Yeni Aktör: Haşdi Şaabi (Halk/Millet Yığınları). Ankara: Bilgay Duman, 198.
• Öğür, B., Baykal, Z. ve Balcı, A. (2014). Kuzey Irak-Türkiye İlişkileri: PKK, Güvenlik ve İşbirliği. ORMER, 1.
• Semin, A. (2015). Başika Krizi ve Türkiye-Irak İlişkilerinin Geleceği. BİLGESAM Analiz/Ortadoğu. 1275. 3.
• SETA. (2015). 2015’te Türkiye. Ankara. 131-132.
• Sinkaya, B. (2013, Mayıs). Amerikan Askerlerinin Çekilmesinden Sonra Irak-İran İlişkileri. Seta Rapor. 9. 4
• Sinkaya, B. (2014). The ‘Deepening’ of Strategic Partnership between Iraq and Iran. ORSAM Review of Regional Affairs. 19.
• Svistunova, I. (2010). Irak Faktörünün Türkiye’nin Ortadoğu Politikasına Etkisi (1990-2008). ORSAM-Ortadoğu Analiz, 2 (14), 74-84.
• Stein, A. (2012, Kasım). Türkiye ve İran’ın Karmaşık İlişkileri. EDAM Tartışma Kağıdı. 6.
• Takeyh, R. (2009). Gizli Devrimler Ülkesi İran. İstanbul: Karakutu, 212-213.
• United States Institute of Peace. (2011, Haziran). The Coming Turkish-Iranian Competition in Iraq. New York ve Washington: Sean Kane, 5.
• Vatanka, A. (2012). Suriye, İran’la Türkiye Arasındaki İpleri Geriyor. DÜBAM. 56.
• Yeşiltaş, M. ve Kardaş, T. (2015). The New Middle East, ISIL and the 6th Revolt Against the West, Insight Turkey, 17 (3), 65-83.