HİLYE GELENEĞİNE BİR KATKI: ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ DÖNEMİNE AİT İKİ MESNEVİDE HZ. HATİCE (R.A.) TASVİRLERİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 11, 473 - 495, 12.09.2017

Fatih Köse

Öz

Bu çalışma Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılmış iki mesnevide Hz. Hatice’nin (r.a.) nasıl tasvir edildiğini incelemektedir. Yüksek lisans tezi olarak incelenmiş olan bu mesneviler; tarafımca hazırlanan Yazarı Bilinmeyen Bir Hz. Hatice Siyeri, ve Gulâmî’nin Dâsitân-ı Hadicetü’l Kübrâ Adlı Eseri, isimli çalışmalardır. Yazarı Bilinmeyen Bir Hz. Hatice Siyeri olarak isimlendirdiğimiz mesnevinin Milli Kütüphane, Konya Koyunoğlu ve Kahire olmak üzere üç nüshasına ulaşılmış ve bu nüshaların tenkitli çalışmasından sonra eser 934 beyit olarak belirlenmiştir. Eser siyer türü içerisinde değerlendirilmiştir. Gulâmî’nin Dâsitân-ı Hadicetü’l Kübrâ Adlı Eseri çalışması ise Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi’ne kayıtlı olan ve toplam 48 varaktan oluşan bir mesnevidir. Hazâ Kitâb-ı Hadicetü’l Kübrâ ismiyle Milli kütüphanede bir nüshası daha vardır. Eser mevlid türünde yazılmıştır. Çalışmamızın amacı bu eserlerde Hz. Hatice (r.a.)’nın nasıl tasvir edildiğini ortaya çıkarmaktır. Bu doğrultuda ilgi tasvirler ve beyitleri tespit edilerek kategorilendirilmiştir. Bu kategoriler Hz. Hatice (r.a.)’nın fiziki, karakteristik ve maddi özelliklerini içeren bölümlerden oluşmaktadır. Kendi alanına göre her kategori alt başlıklara ayrılarak detaylı bir inceleme ve örneklendirmeye tabi tutulmuştur. Verilen beyitler tenkit edilerek benzerlik ve farlılıklar tespit edildikten sonra elde edilen veriler tarihî kaynaklardaki bilgilerle karşılaştırılmıştır. Yapılan tasvirlerin ideal tipleştirme ve israiliyat etkisiyle nasıl bir ilişki içerisinde oldukları sonuç bölümünde kapsamlı olarak değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Hz. Hatice, Siyer, Tipleştirme, İsrailiyat

Kaynakça

• AKGÜL, Saliha; (2009) Ezvâc-ı Tâhirât, Gül Yurdu Yayınları, İstanbul.
• DEMİREŞİK, Halime;( 2010) Hz. Haticetü’I Kübra, Erkam Yayınları, İstanbul,
• ERKAN, Mustafa, Darîr, TDV İslam Ansiklopedisi TDV Yayınları Cilt:8 Sayfa: 498-499, İstanbul
• GÜLSEVİN, Gürer- Boz, Erdoğan;(2004) Eski Anadolu Türkçesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• İbn Hişâm, es-Sîretü’n-nebeviyye, thk. Muhammed Delibalta, (1416/1996) Muhammed Ali Kutub, I-IV, Beyrut
• KANDEMİR, Yaşar; (1997) Hz. Hatice (r.a.), TDV İslam Ansiklopedisi
• MENGİ, Mine;(1994) Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara, Akçağ Yayıncılık.
• MERMER, Ahmet vd.;(2007) Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatına Giriş, Ankara, Akçağ Yayıncılık.
• MERMER, Ahmet, KOÇ KESKİN Neslihan;(2005) Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara, Akçağ Yayınevi.
• ÖZ, Şaban; (2016)İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, Ankara.
• ÖZ, Şaban;(2015) Siyer Tasarımı, Mana Yayınları, İstanbul.
• ÖZKAN, Mustafa;(1995) Türk Dilinin Gelişme Alanları Ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul ,Filiz Kitabevi.
• TURAN, Hasibe; (1998) Hz. Hatice (r.a.), Denge Yayınları, İstanbul.
• UZUN, Mustafa; Siyer ve Megazi, TDV İslam Ansiklopedisi
• YAVUZ, Kemal; (1984) Erzurumlu Darir, Hayatı Eserleri ve Siyerindeki Manzumelerin Muhtevası, Milli Kültür (46):37-40.