TÜRKİYE’DE AİLE SAĞLIĞI MERKEZLERİNİN TEKNİK ETKİNLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI: VERİ ZARFLAMA VE SÜPER ETKİNLİK YAKLAŞIMI

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 13, 173 - 185, 11.05.2018

Halil İbrahim Keskin

Öz

Sağlıkta Dönüşüm Programıyla altında
sağlık alanında yapılan düzenlemeler ve değişiklikler sayesinde, Türk sağlık
sisteminde köklü değişikler yaşanmaktadır. Yapılan düzenlemeler içerisinde en
dikkat çekeni, birinci basamak sağlık hizmetinin
sunumu yeniden yapılandırılarak, Aile Hekimliği (AH) uygulamasına geçilmesidir.
Bu çalışmanın amacı, AH sistemine geçiş sonrasında, Türkiye’deki birinci
basamak sağlık kuruluşlarından olan, aile sağlığı merkezlerinin (ASM) teknik etkinliğini
iller düzeyinde araştırmaktır. Çalışmada BCC ve süper etkinlik modelleri
kullanılarak, illerin etkinlik düzeyleri belirlenmiştir. Ayrıca iller bazında
etkinlik düzeyi ile sosyo ekonomik gelişmişlik arasında bir ilişki olup
olmadığı araştırılmıştır. Sonuç olarak, Türkiye’de illerin yaklaşık %35’i
teknik olarak etkin bulunmuştur. Yıllar itibariyle teknik etkin hizmet veren il
sayısında artış olduğu görülmektedir. Elde edilen sonuçlara göre, Türkiye’de
etkin olmayan illerde ortalama olarak %17.16 daha fazla aile hekimi, %23.62 ebe
ve %21.49 hemşire hizmet vermektedir. Ayrıca sosyo ekonomik olarak gelişmiş
illerin teknik etkinlik düzeyinin diğer illere göre daha yüksek olduğu, fakat
bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aile Sağlığı Merkezi Performansı, Teknik Etkinlik, Veri Zarflama Analizi, Süper Etkinlik

Kaynakça

• Adler, N., Friedman, L. & Stern, Z. (2002). Review Of Ranking Methods In The Data Envelopment Analysis Context, European Journal of Operational Research, 140, 249-265.
• Aktaş E.Ö. & Çakır G. (2012). Aile Hekimlerinin, Aile Hekimliği Uygulaması Hakkındaki Görüşleri: Bir Anket Çalışması, Ege Tıp Degisi, 51: 21-9.
• Andersen, P. & Petersen,N. C. (1993). A Procedure for Ranking Efficient Units in Data Envelopment Analysis. Management Science. 39(10), 1261-1264.
• Battese, G.E., Coelli, T.J. & Colby, T.C., (1989). Estimation of Frontier Production Functions and the Efficiencies of Indian Farms Using Panel Data From ICRISAT's Village Level Studies, Journal of Quantitative Economics, 5, 327-348.
• Bircan, H. (2011).Veri Zarflama Analizi İle Sivas İli Merkez Sağlık Ocaklarının Etkinliğinin Ölçülmesi, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 12, Sayı 1.
• Charnes, A., Cooper, W. W. & Rhodes, E. (1979). Short Communication: Measuring the Efficiency of Decision Making Units, European Journal of Operational Research, 3, 339.
• Cheng, G., Qian, Z. & Zervopoulos, P. (2011) Overcoming the Infeasibility of Super-efficiency DEA Model: A Model with Generalized Orientation, Munich Personal Repec Archive, No.31991, pp.1-16.
• Coelli, T. J. (1996). A Guide to DEAP Version 2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program, Working Paper 08/96. Centre for Efficiency and Productivity Analysis (CEPA), CEPA Working Papers Department of Econometrics University of New England Armidale, NSW 2351s, Australia.
• Cordero-Ferrera, J.M., Crespo-Cebada, E. & Murillo-Zamorano, L.R. (2011) Measuring Technical Efficiency in Primary Health Care: The Effect of Exogenous Variables On Results, Journal of Medical Systems, 35:545–54.
• Farrell, M. J. (1957). The Measurement of Productivity Efficiency, Journal of The Royal Statistical Society, 120, 253–290.
• Giuffrida A & H Gravelle (2001). Measuring Performance in Primary Care: Econometric Analysis and DEA, Applied Economics, 33(2): 163-175.
• Hollingsworth, B. (2008) The Measurement of Efficiency and Productivity, Health Economics, 17(10):1107–1128.
• Huang, Y. G. & McLaughlin, C. P. (1989) Relative Efficiency in Rural Primary Health Care: An Application of Data Envelopment Analysis, Health Services Research, 24(2): 143–158.
• Kalkınma Bakanlığı (2013). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE-2011). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Yaynlar/Attachments/548/SEGE-2011.pdf adresinden 12.05.2014 tarihinde alınmıştır.
• Kayalı, C.A., Kayalı, N., & Kartal, B. (2004) Veri Zarflama Analizinin Türk Sağlık Sektöründe Bir Uygulaması, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 67-78.
• Nesanır, N., & Erkman, N. (2010) Evaluation of This Process on Healt Indicators of 11 Provinces Practicing Model of Family Medicine Firstly, TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(5): 493-504.
• Öcek, Z. & Soyer, A. (2007). Türkiye’de Birinci Basmak Sağlık Hizmetleri Birikimimiz: 2000-2004 Türkiye Fotoğrafı, Birinci Baskı, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara.
• Özata, M. & Sevinç İ. (2010). Konya’daki Sağlık Ocaklarının Etkinlik Düzeylerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (1).
• Özden, Ü.H. (2008). Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Türkiye’ deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinliğinin Ölçülmesi, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37 (2), 167-185.
• Pelone, F., Kringos, D.S., Romaniello, A., Archibugi, M., Salsiri, H. & Ricciardi, W. (2015). Primary Care Efficiency Measurement Using Data Envelopment Analysis: A Systematic Review, Journal of Medical Systems, 39:156.
• Perçin, S. & Çakır, S. (2012). Demiryollarında Süper Etkinlik Ölçümü: Türkiye Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 29-45.
• Ramanathan, R. (2003). An Introduction to Data Envelopment Analysis: A Tool for Performance Measurement, New Delhi: Sage Publications.
• Resmi Gazete (2005) Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yönetmelik, 6 Temmuz 2005 tarih ve 25867 sayılı Resmi Gazete.
• Sağlık Bakanlığı, (1994). 2.Ulusal Sağlık Kongresi, 12-16 Nisan, Ankara.
• Sağlık Bakanlığı. (2003). Sağlıkta Dönüşüm Programı, Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Sağlık Bakanlığı (2004) Aile hekimliği Türkiye Modeli. 1.Baskı. Ankara: Mavi Ofset Yayınları, 35-40.
• Sağlık Bakanlığı (2006). Aile Hekimliği Uygulamasında Performans Kesintileri Hesaplama Yöntemi Sürüm 2.0, Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, Aralık.2006.
• Salinas-Jiménez, J. & Smith, P. (1996). Data envelopment analysis applied to quality in primary health care, Annals of Operations Research, 67: 141–161.
• Temür, Y. & Bakırcı, F. (2008). Türkiye’de Sağlık Kurumlarının Performans Analizi: Bir VZA Uygulaması, Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 261-281.
• World Health Organization (1978). Report of The International Confarence on Primary Health Care, Alma-Ata 1987 -Primary Health Care- Geneva.
• Yıldırım, İ.E. (2009). Veri Zarflama Analizi Sürecinde Temel Bileşenler Analizinin Ayırım Gücünü Arttırıcı Etkisi, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 38(1), 66-83.