Sultan Abdülaziz'in Tahttan İndirilmesinin Ekonomik ve Siyasi Sebepleri

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 14, 625 - 635, 07.09.2018

Şeyma Peker Şeyma Peker

Öz

Bu çalışmayla, 1876
yılında yaşanan Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilmesi vakıası ve darbenin
sebeplerinin mâlî ve siyasi durum çerçevesinde incelenmesi hedeflenmiştir.
Hâdisenin nasıl olduğunu daha iyi anlamak için Sultan Abdülmecid dönemindeki
ekonomik durum ve Sultan Abdülaziz dönemi hükümetleri ve mâlî duruma
değinilmiştir. Kırım Harbinden sonra mâlîyede içinden çıkılamayan her durumda
dış borçlanmalara teşebbüs eden Osmanlı Devleti, borçlanmaları alışkanlık
haline getirmiştir. Sultan Abdülaziz’in Avrupa seyahati sırasında yanında
bulunan Şehzade Murat Efendi, giderek bir dikta rejimine dönüşen Sultan Aziz
yönetiminden soğumuş görünen Avrupa gözünde, tabiri caizse ‘iyi bir ortak’
olarak görünmüş ve seyahatten itibaren veliaht, borçlanmaları artırarak ve Yeni
Osmanlılar ile birlik halinde tahta çıkmanın planlarını yapmaya başlamıştır.
Tüm bu süreç, denge politikasını Rusya’dan yana belirleyen Sultan Abdülaziz ve
Sadrazam Mahmut Nedim Paşa için felakete doğru hızla giden bir yola
dönüşmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdülaziz, Moratoryum, Sultan Murat

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• ARŞİV BELGELERİBaşbakanlık Osmanlı ArşiviHariciye Nezareti-Siyasi Evrâkı
• HR. SYS. 182/43
• HR. SYS. 45/45
• İradeler-Dâhiliye
• İ. DH. 552/38414
• İ. DH. 693/48472
• İradeler-Dosya Usûlü
• İ. DUİT 190/41
• Yıldız Esas Evrâkı
• Y. EE. 138/13
• Y. EE. 21/26
• Y. EE. 16/5
• Y. EE. 22/65
• KİTAPLARAbdurrahman Şeref. (2012). Tarih Musahabeleri, (Çevrim yazı: Übeydullah Kısacık), İstanbul: Kapı Yayınları. (Eserin orijinali 1911 yılında yayımlandı)
• Ahmed Cevdet Paşa. (1980). Ma’ruzât, Haz: Yusuf Halaçoğlu, İstanbul: Çağrı Yayınları. (Eserin orijinali 1892 yılında yayımlandı)
• Ahmed Cevdet Paşa. (1967). Tezâkir, Yayınlayan: Cavit Baysun, Ankara: TTK Yayınları. (Eserin orijinali 1894 yılında yayımlandı)
• Ahmet Mithat Efendi. (2013). Üss-i İnkılâp, Haz: İdris Nebi Uysal, İstanbul: Dergâh Yayınları. (Eserin orijinali 1877 yılında yayımlandı)
• Davison, R. H. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, 1856-1876. (çev: Osman Akınhay). Paris/İstanbul: Agora Kitaplığı. (Eserin orijinali 1963 yılında yayımlandı)
• Hulkiender, M. (2013). Bir Galata Bankerinin Portresi-George Zarifî 1806-1884, Osmanlı İstanbul Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi
• İnal, İ. M. K. (1983). Son Sadrazamlar, cilt 1, İstanbul: Dergâh Yayınları. (Eserin orijinali 1940/53 yıllarında yayımlandı)
• İpek, N. (2011). Yahudi Bankerler, İstanbul: Yeditepe Yayınları
• Karal, E. Z. (2003). Osmanlı Tarihi, cilt 7, Ankara: TTK Yayınları
• Kazgan, H. (1995). Tarih Boyunca İstanbul Borsası, Yayımlayan: İMKB, İstanbul
• Kazgan, H. (2005a). Osmanlıda Avrupa Finans Kapitali, cilt 1, Ankara: Roma Yayınları
• Kazgan, H. (2005b). Galata Bankerleri, cilt 1, Ankara: Orion Yayınevi
• Mahmut Celaleddin Paşa. (1979). Mir’at-ı Hakikat, Haz: İ. Miroğlu, M. Derin, M. Halacoğlu, Ö. Akdaş, İstanbul: Tercüman Gazetesinin hediyesi. (Eserin orijinali 1910 yılında yayımlandı)
• Özdemir, B. (2010). Osmanlı Devleti Dış Borçları, Ankara: T.C. Mâlîye BakanlığıÖztuna, Y. (2013). Bir Darbenin Anatomisi, İstanbul: Ötüken YayınlarıPamuk, Ş. (2017). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Sayar, N. (1978). Türkiye İmparatorluk Dönemi Mâlî Olayları, İstanbul: İ.İ.T.A Nihat Sayar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları
• Şehsuvaroğlu, H. (1949). Sultan Aziz Hususi, siyasi hayatı, devri ve ölümü, Naşiri: İbrahim Hilmi Çığıraçan, İstanbul: Hilmi Kitabevi
• Şeni, N. S. (2010). Camondolar-Bir Hanedanın Çöküşü. (çev: Yaman Aksu) İstanbul: Kitap Yayınevi. (Eserin orijinali 1997 yılında yayımlandı)
• Terzi, A. (2011). Sarayda İktidar Mücadelesi, İstanbul: Timaş YayınlarıTimur, T. (2006). Yakın Osmanlı Tarihinde Aykırı Çehreler, Ankara: İmge KitabeviÜlman, A. H. (2002). I. Dünya Savaşı’na Giden Yol ve Savaş, Ankara: İmge KitabeviVelay, A. (1978). Türkiye Mâlîye Tarihi, Paris/Ankara: Mâlîye Tetkik Kurulu. (Eserin orijinali 1903 yılında yayımlandı)
• Yerasimos, S. (1975). Azgelişmiş Sürecinde Türkiye, cilt 2 (çev: Bekir Kuzucu). İstanbul: Gözlem Yayınları
• MAKALELER
• Elliot, S. H. (1946). “Bir Hakikatin Tezahürü”. İstanbul Karaca, N. (2014). “1873-1874 Kıtlığının Osmanlı İktisadi ve Siyasi Yaşantısına Etkileri”. Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu-Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Hayat, cilt 2, Ankara: TTK Yayınları
• Uysal, M. A. (2014). “Sultan Abdülaziz’in Hal’ ve Ölümünde Hüseyin Avni Paşa’nın Rolü”. Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu-Ordu ve Siyaset, cilt 4, Ankara: TTK Yayınları
• Uzunçarşılı, İ. H. (1943). “Sultan Abdülaziz Vak’asına Dair Vak’a-nüvis Lütfi Efendi’nin Bir Risalesi”. Belleten, cilt 7, sayı 28 (Özel Sayı), Ankara: TTK Yayınları
• Yücekök, A. (1968). “Emperyalizm Yörüngesinde Osmanlı İmparatorluğu 1838 Ticaret Sözleşmeleri”. Ankara Üniversitesi SBE Dergisi, sayı: 1, cilt: 23
• DÖNEMİN OSMANLI TÜRKÇESİ ESERLERİ-GAZETELERİ
• Ahmet Saib. (1320/1902). Vaka-i Sultan Abdülaziz, İBB Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı,Kahire
• Hafız Mehmet Bey. (1324/1906). Hakayiku’l-Beyan fi Hakk-ı Cennetmekân Sultan Abdülaziz Han, İBB Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı, İstanbul
• İstanbul 8 Cemaziyelevvel 1293, (08 Cemaziyelevvel 1293/01.06.1876), Sabah, sayı: 83