AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKU BAĞLAMINDA TIBBİ GERİ GÖNDERMEME İLKESİ

Yıl 2024, , 456 - 485, 31.12.2024

Vahit Mert Körpe

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1420276

Öz

Mülteci hukukunun en temel ilkelerinden birisi olarak geri göndermeme ilkesi bir uluslararası koruma başvurusu sahibinin yahut mülteci statüsüne sahip bir yabancının ırk, din, milliyet, cinsiyet, siyasi görüş yahut belirli bir sosyal gruba mensubiyeti nedeniyle hayatının ve özgürlüğünün tehdit altında bulunduğu bir başka ülkeye gönderilmemesi olarak tanımlanmış olup nitekim günümüzde bölgesel ve evrensel insan hakları belgeleriyle zenginleşerek mülteciler ile sınırlı kalmayıp tüm yabancılar için geçerlilik taşıyan evrensel bir hak olarak evrimleşmiştir. Geri göndermeme ilkesinin genişletilmiş uygulama alanları bakımından özellikle yargı kararları nezdinde ortaya çıkan güncel bir kavram olarak tıbbi geri göndermeme kavramı, bu ilkenin yorumlanması açısından özellikle ciddi bir öneme sahiptir.

Bu bağlamda tıbbi geri göndermeme ilkesi genel olarak uygulamada bir ülkede ikamet eden ve özel tıbbi desteğe ihtiyaç duyan yabancıların bu hizmetten mahrum kalabilme riskinin bulunduğu bir üçüncü ülkeye sınır dışı edilmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu durum bakımından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi konu ile ilgili geliştirdiği içtihat kapsamında tıbbi geri göndermeme ile alakalı bireysel başvuruları Sözleşmenin işkence ve insanlık dışı muamele yasağını düzenleyen 3. maddesi ışığında ele almakta ve yeterli şartların mevcudiyeti halinde devletler açısından ihlal kararı vermektedir. Bu çalışmamızda da öncelikle geri göndermeme ilkesinin özellikleri ve niteliği ana hatlarıyla incelenerek ardından tıbbi geri göndermeme ilkesi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin mevcut içtihatları ışığında değerlendirilerek Türk hukuku bakımından bu ilkenin olası etkileri yorumlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi Geri Göndermeme, Sınır Dışı, Risk Analizi, Tıbbi Destek, İşkence ve İnsanlık Dışı Muamele Yasağı

Etik Beyan

Bu makale Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Araştırma ve Yayın Etiği kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Akandji-Kombe J-F, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler (Avrupa Konseyi 2008).
• Baker C, ‘No Refuge for the Sick: How the EU's Health-Based Non Refoulement Standard Compounds the Exclusionary Nature of International Refugee Law’ (2022) 31(2) Washington International Law Journal 251-291. Battjes H, ‘In Search of a Fair Balance: The Absolute Character of the Prohibition of Refoulement under Article 3 ECHR Reassessed’ (2009) 22(3) Leiden Journal of International Law 583-621.
• Bauloz C, ‘Foreigners: Wanted Dead or Alive? Medical Cases before European Courts and the Need for an Integrated Approach to Non-Refoulement’ (2016) 18(4) European Journal of Migration and Law 409-441.
• Breitenmoser S. ve Wilms G. E, ‘Human Rights v. Extradition: The Soering Case’ (1990) 11(3) Michigan Journal of International Law 845-886
• Cassese A, The Human Dimension of International Law. (Oxford University Press 2008).
• Costello C. ve Foster M, ‘Non-refoulement as Custom and Jus Cogens? Putting the Prohibition to the Test’ in Maarten den Heijer ve Harmen van der Wilt (eds.), Netherlands Yearbook of International Law 2015 Jus Cogens: Quo Vadis? (Springer 2015) 273-327.
• Droege C, ‘Transfers of Detainees: Legal Framework, Non-Refoulement and Contemporary Challenges’ (2008) 90 (871) International Review of the Red Cross 669 – 701.
• Ekşi N, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku (KHK-703 ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine Göre Hazırlanmış 5. Baskı Beta Yayıncılık 2018).
• Erten R, ‘Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hakkında Genel Bir Değerlendirme’ (2015) 19(1) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3-52.
• Goodwin-Gill G. S, McAdam J. ve Dunlop E, The Refugee in International Law (4th edn. Oxford University Press 2021).
• Hathaway J, The Rights of Refugees under International Law (2nd edn. Cambridge University Press 2021). Joseph S ve Castan M. The International Covenant On Civil And Political Rights Cases, Materials, And Commentary (3rd edn, Oxford University Press 2013).
• Kalin W, Caroni M. ve Heim L. ‘Article 33, para. 1 (Prohibition of Expulsion or Return (“Refoulement”) / Défense d’Expulsion et de Refoulement)’ in Andreas Zimmermann (ed.), The 1951 Convention Relating to the Status of Refugees and It’s 1967 Protocol A Commentary (Oxford University Press 2011) 1327-1395.
• Khan B, 'From D. v. U.K. to Paposhvili v. Belgium: Assessing the Strasbourg Court's Legal and Institutional Approach to the Expulsion of Seriously Ill Migrants under Article 3 of the European Convention on Human Rights' (2019) 25 Columbia Journal of European Law 222-252.
• Lauterpacht E. ve Betlehem D, ‘Non-refoulement (Article 33 of the 1951 Convention)’ in Erika Feller, Volker Türk ve Frances Nicholson (eds.), Refugee Protection in International Law UNHCR’s Global Consultations on International Protection (Cambridge University Press 2003) 87-181.
• Mantouvalou V, ‘N v UK: No Duty to Rescue the Nearby Needy?’ (2009) 72(5) The Modern Law Review 815-828. Mathew P, ‘Non-Refoulement.’ in Cathryn Costello, Michelle Foster ve Jane McAdam (eds.), The Oxford Handbook of International Refugee Law (Oxford University Press 2021) 899-916.
• Mowbray A, ‘A Study of the Principle of Fair Balance in the Jurisprudence of the European Court of Human Rights’ (2010) 10(2) Human Rights Law Review 289 – 317.
• Noll G, Negotiating Asylum The EU Acquis, Extraterritorial Protection and the Common Market of Deflection (Martinus Nijhoff 2000).
• Reeh G. M, Das menschenrechtliche Prinzip des Non-Refoulement vor den Vertragsorganen der Vereinten Nationen. (Duncker & Humblot GmbH 2023).
• Stoyanova V, ‘How Exceptional Must ‘Very Exceptional’ Be? Non-Refoulement, Socio-Economic Deprivation, and Paposhvili v Belgium’ (2017) 29(4) International Journal of Refugee Law 580-616.
• Tezcan D, Erdem M. R, Sancakdar O. ve Önok R. M, İnsan Hakları El Kitabı (Güncellenmiş 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019). Thurin O, Der Schutz des Fremden vor rechswidriger Abschiebung Das Prinzip des Non-Refoulement nach Artikel 3 EMRK (Springer-Verlag Wien 2009).
• Weissbrodt D. ve Hortreiter I, ‘The Principle of Non-Refoulement: Article 3 of the Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment in Comparison with the Non-Refoulement Provisions of Other International Human Rights Treaties’ (1999) 5 Buffalo Human Rights Law Review 1-73.
• Wouters C. W, International Legal Standards for the Protection from Refoulement: A Legal Analysis of the Prohibitions on Refoulement contained in the Refugee Convention, the European Convention on Human Rights, the International Covenant on Civil and Political Rights and the Convention against Torture. (Intersentia 2009).
• RAPORLAR Cartagena Declaration on Refugees. Colombia (Adopted by the Colloquium on the International Protection of Refugees in Central America, Mexico and Panama, held at Cartagena, Colombia from 19-22 November 1984) <https://www.refworld.org/docid/3ae6b36ec.html> Erişim Tarihi 11 Ekim 2023.
• Commiittee on Economic, Social and Cultural Rights. (2000). General Comment No. 14 (2000) The right to the highest attainable standard of health (Article 12 of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights). Erişim adresi: http://undocs.org/E/C.12/2000/4
• Committee on the Elimination of Discrimination against Women. General Recommendation No. 32 on the Gender-Related Dimensions of Refugee Status, Asylum, Nationality and Statelessness of Women (2014) UN Doc CEDAW/C/GC/32 <http://undocs.org/CEDAW/C/GC/32> Erişim Tarihi 12 Ekim 2023.
• Committee on the Elimination of Racial Discrimination. Consideration of Reports Submitted by States Parties Under Article 9 of the Convention Concluding Observations of the Committee on the Elimination of Racial Discrimination (2009) UN Doc CERD/C/64/CO/2 <https://undocs.org/CERD/C/64/CO/2> Erişim Tarihi 12 Ekim 2023.
• Council Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on Standards for the Qualification of Third-Country Nationals or Stateless Persons as Beneficiaries of International Protection, for a Uniform Status for Refugees or for Persons Eligible for Subsidiary Protection, and for the Content of the Protection Granted (Recast) (2011) OJ L 337 <http://data.europa.eu/eli/dir/2011/95/oj> Erişim Tarihi 14 Ekim 2023.
• Human Rights Committee, The Nature of the General Legal Obligation Imposed on States Parties to the Covenant (2004) UN Doc CCPR/C/21/REV.1/ADD.13 <http://undocs.org/CCPR/C/21/Rev.1/Add.13> Erişim Tarihi 12 Ekim 2023.
• International Law Commission, Draft Articles on the Expulsion of Aliens (2014) <https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/draft_articles/9_12_2014.pdf> Erişim Tarihi 11 Ekim 2023.
• YARGI KARARLARI Cemal Kemal Altun v. Almanya, App no. 10308/83, (AİHK, 3 Mayıs 1983).
• Chahal v. Birleşik Krallık, App no. 22414/93, (AİHK, 15 Kasım 1996).
• D. v. Birleşik Krallık, App no. 30240/96, (AİHM, 2 Mayıs 1997).
• E.M. Kirkwood v. Birleşik Krallık, App no. 10479/83, (AİHK, 12 Mart 1984).
• Kochieva ve Diğerleri v. İsveç, App no. 75203/12, (AİHM, 30 Nisan 2013).
• N. v. Birleşik Krallık, App no. 265/05, (AİHM, 27 Mayıs 2008).
• Paposhvili v. Belçika, App no. 41738/10, (AİHM, 13 Aralık 2016).
• Saadi v. İtalya, App no. 37201/06, (AİHM, 28 Subat 2008).
• Savran v. Danimarka, App no 57467/15 (AİHM, 7 Aralık 2021).
• Soering v. Birleşik Krallık, App no. 14038/88, (AİHM, 07 Temmuz 1989).
• Soering v. Birleşik Krallık, App no. 14038/88 (AİHK, 10 Kasım 1988).
• Tatar v. İsviçre, App no. 65692/12, (AİHM, 14 Nisan 2015).
• Yoh-Ekale Mwanje v. Belçika, App no. 10486/10, (AİHM, 20 Aralık 2011).