Avrupa Kamu Düzeni Kavramı

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 1, 66 - 79, 01.06.2011

Özge Okay Tekinsoy

Öz

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin amacı, insan haklarını devletlerin tekelinden çıkarıp ulusal üstü organların yetkisi kapsamına geçirerek bir koruma sistemi organize etmektir. Bu özelliğiyle Sözleşme, diğer klasik uluslararası andlaşmalardan ayrılarak gelişkin bir kontrol aracılığı ile üye devletleri kolektif bir garanti sistemine bağlamaktadır. Böyle bir kontrolden doğan zengin bir içtihat temelinde AİHM, 23 Mart 1995 tarihli Loizidou c/Türkiye kararı ile Sözleşmeyi iddialı bir ifade kullanarak "Avrupa kamu düzeninin anayasal aracı" olarak nitelendirmiştir. Mahkeme, "anayasal" terimi ile üye devletlerin uymakla yükümlü oldukları temel kurallar bütününün etkililiğine atıf yapmış; bunun dışında "Avrupa kamu düzenini" tanımlamamıştır. Loizidou kararından önce de öğretide bazı yazarlar tarafından, diğer uluslararası andlaşmalardan ve insan hakları metinlerinden farklı bir nitelikte olmasını vurgulamak üzere Sözleşme'nin "liberal demokrasilerin kamu düzenini" oluşturmaya yönelik hukuki bir metin olduğu belirtilmiştir1. İdare Hukuku açısından Avrupa kamu düzeni kavramı, idare hâkimine kamu düzenini somutlaştırma işlevinde uygulayacağı kriterleri göstermesi açısından önemli bir kavramdır. Özellikle 1982 Anayasası'nın 90. maddesine 2004 yılında eklenen son fıkra ile idare hâkiminin, Avrupa kamu düzenini uygulaması konusunda normlar hiyerarşisi çerçevesinde yapılan tartışma bitmiştir; idare hâkimi bundan böyle usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi halinde milletlerarası andlaşma hükümlerini uygulayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, insan hakları, kamu düzeni, idare hukuku, liberal demokrasi

The Concept of European Public Order

Öz

T he aim of the “European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms” is to establish a protection system which ends the monopoly of the States on human rights by transferring them into the competence of supranational organizations. Thus, the Convention, unlike other traditional international treaties, provides a common system of guarantee by means of a well-established control mechanism. On the basis of the case law arising from such a mechanism, the European Court of Human Rights has strongly stated that the Convention is “a constitutional instrument of European public order” in the case of Loizidou v. Turkey on 23 March 1995. By using the term “constitutional”, the Court refers to the effectiveness of the fundamental rules to which the contracting States are subject, whereas it does not define the concept of “European public order”. Even before the above-mentioned decision of the Court, some authors, in order to emphasize the difference of the Convention to other international agreements and human rights documents, have already qualified it as a legal text of which the aim is to establish the “public order of liberal democracies”.In the administrative law, the concept of European public order is an important instrument providing the judge of the criteria to be used in concretizing the public order. The Article 90 of the 1982 Constitution amended in 2004, has ended the debate regarding the application of the European public order in the system of the hierarchy of norms. The judge shall apply the provisions of the Convention according to that Article stating that “in the case of a conflict between international agreements in the area of fundamental rights and freedoms duly put into effect and the domestic laws due to differences in provisions on the same matter, the provisions of international agreements shall prevail”

Anahtar Kelimeler

European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, human rights, public order, administrative law, liberal democracy

Kaynakça

• BATUM, Süheyl, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasa Sistemine Etkileri, İÜHF Yayını, İstanbul 1993.
• BERGER, Vincent, La jurisprudence de la CEDH, 7. éd., Sirey, Paris 2000.
• COHEN-JONATHAN, Gérard, Aspects européens des droits fondamentaux, Montchrestien, Paris 1996.
• DOĞRU, Osman, “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarının İç Hukuka Etkileri”, Anayasa Yargısı 2000, C.17.
• EREN, Abdurrahman, Özgürlüklerin Sınırlanmasında Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri, Beta, İstanbul 2004.
• ERKUT, Celal, Hukuka Uygunluk Bloku, Kavram Yayınları, İstanbul 1996.
• ERKUT, Celal, Kamu Kudreti Ayrıcalıkları ve Tutuk Adalet Anlayışı, Yenilik Basımevi, İstanbul 2004.
• FABRE-ALIBERT, Véronique, “La Notion de la société démocratique dans la jurisprudence de la CEDH”, Revue Trimestrielle des Droits de l’Homme 1998.
• GEMALMAZ, Semih, Demokrasi Raporu, Doğan Ofset Yayınevi, İstanbul 1991.
• GÖNENÇ, Levent, “1982 Anayasası’nda Sessiz Devrim: 90. Madde Değişikliği ve Getirdiği Sorunlar”, http://www.yasayananayasa.ankara.edu.tr/ docs/analizler/90_madde.pdf, 14.03.2009). (erişim tarihi,
• KABOĞLU, İbrahim Ö., “Avrupa Topluluğu ve İdari Yargı”, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, 1. Kitap İdari Yargı,
• KABOĞLU, İbrahim Ö., “Hukukun Genel İlkeleri ve Anayasa Yargısı”, Anayasa Yargısı, C. 8, 1991.
• Louis FAVOREU / autres (Ouvrage collectif). Droit des libertés fondamentales, 4. éd., Dalloz, Paris 2007.
• LYON-CAEN, Gérard, “La réserve de l’ordre public en matière de liberté d’établissement et de libre circula- tion”, Revue Trimestrielle de Droit Européen, 1966.
• MEMİŞ, Emin, “Kanun Hükmünde” Andlaşma ve Danıştay Uygulaması, Alfa Yayınları, İstanbul 2004.
• PETTITI, Louis Edmond, “Réflexions sur les principes et les mécanismes de la Convention – De l’idéal de 1950 à l’humble réalité d’aujourd’hui”, içinde sous la dir. L.E. PETTITI / E. DECAUX / P.H. IMBERT, La Convention européenne des droits de l’homme – com- mentaire article par article, Economica, Paris 1995.
• PICHERAL, Caroline, L’ordre public européen: Droit européen et droit communautaire des droits de l’homme, La Documentation Française, Paris 2001.
• SUDRE, Frédéric, “L’ordre public européen”, L’ordre public: ordre public ou ordres publics ? Ordre public et droits fondamentaux, Acte du colloque de Caen deset 12 mai 2000, Bruylant, Bruxelles 2001.
• Şeref GÖZÜBÜYÜK / Feyyaz GÖLCÜKLÜ, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 6. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2005.
• TARHANLI, Turgut, “Avrupa Düzeni ve Anayasal Düzen İlişkisinde Hukukun ve Yargıcın İşlevi”, içinde B. TANÖR Armağanı, Legal, İstanbul 2004.
• ÜNAL, Şeref, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Türk İç Hukukuna Etkileri”, Anayasa Yargısı 2000, C.17.
• Volker BEHR / Erhan TEMEL, “Avrupa Kamu Düzeni”, içinde Prof. Dr. Hayri Domaniç’e 80. Yaş Günü Armağanı, C.2, İstanbul 2001.
• YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, “Mayıs 2004’te Anayasa’nın 90. Maddesine Eklenen Hükmün Türk Anayasallık Blokuna Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme”, içinde B. TANÖR Armağanı, Legal, İstanbul 2004.