Düşünce Özgürlüğünün Anlamı ve İşlevi Işığında Düşünce Özgürlüğünü Sınırlamanın Anayasallığı -ABD Anayasasının Birinci Ek Maddesi ve AİHS Sözleşmesi'nin 10. Maddesi Zemininden Hareket Eden Bir Kuram Çatısı-

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 2, 26 - 63, 01.12.2011

Öykü Didem Aydın

Öz

Çalışmada düşünce özgürlüğünün çağcıl anayasal sınırlarını düşünce özgürlüğünün anlamı ve işlevi açısından ortaya koyan bir kuram çatısı geliştirilmeye çalışılacaktır. Bu çerçevede ABD ve Avrupa İnsan Hakları düzenleri düşünce özgürlüğü bakımından karşılaştırmalı olarak göz önünde tutulacak ve düşünce özgürlüğünü güvence altına alan anayasal normların koruma alanına giren ifadelerin tanımlanması sorunu da ayrıca gözetilecektir. Hedef, sınırlamayı sınırlayan bir ilkeler rehberi ortaya koymaktır. Bu açıdan Türkiye özelinde tartışmalı norm ve olay örnekleri de tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Düşünce Özgürlüğü, İfade Özgürlüğü, ABD Anayasasının Birinci Ek Maddesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesi, İfade Özgürlüğünün Sınırları, Anayasalar ve Düşünce Özgürlüğü, Salt İfade, İletişimsel Eylem, Ceza Yaptırımlarının Anayasallığı

CONSTITUTIONALITY OF RESTRICTIONS ON FREE SPEECH IN LIGHT OF ITS SCOPE AND FUNCTIONS: A Theoretical Framework on the Basis of the First Amendment of the Constitution of the United States of America and Article 10 of the European Convention of Human Rights

Öz

The article examines constitutionality of limitations on freedom of expression in light of the scope and functions of free speech in modern societies and develops a framework for a comprehensive theory of heightened scrutiny for legitimacy of criminal sanctions restricting speech acts and communicative actions. Within this framework doctrines and methodology of free speech protection and the values on which protection of free speech is based in the USA and under Art. 10 of the European Convention of Human Rights have been comparatively been considered, discussed and related to some Turkish legal controversies. The scope is to propose further guiding principles limiting restrictions on free speech

Anahtar Kelimeler

Free Speech, Freedom of Expression, Limitations on Free Speech, Freedom of Thought, First Amendment, Art. 10, ECHR, Legitimacy of Limitations on Free Speech, Constitutions and Free Speech, Pure Speech, Communicative Actions, Constitutionality of Criminal Sanctions

Kaynakça

• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Garrison v. Louisiana 379 US 64 (1964).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Gertz v. Robert Welch, Inc. 418 U.S. 323 (1974).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Gilbert v. Minnesota, 254 U.S. 325 (1920).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Globe Newspaper Co. v. Superior Court, 457 U.S. 596 (1982).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Hague v. CIO, 307 U.S. 496 (1939).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Hamling v. United States, U.S. 87 (1974).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Herbert v. Lando, 441 U.S. 153 (1979).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Herndon v. Lowry, 301 U.S. 242 (1937).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Houchins v. KOED, 438 U.S. 1, 16 (1978).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Hustler Magazine v. Falwell, 485 U.S. 46 (1988).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Hutchinson v. Proxmire, 443 U.S. 111, 133 n. 16 (1979)
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Jenkins v. Georgia, 418 U.S. 153 (1974); Gooding v. Wilson, 405 U.S. 518 (1972).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Joseph Burstyn v. Wilson, 343 U.S. 495 (1952).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Kunz v. New York; 340 U.S. 290 (1951).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Lamont v. Postmaster General , 381 U.S. 301 (1965).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Landmark Communications v. Virginia, 435 U.S. 829 (1978).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Lovell v. City of Griffin, 303 U.S. 444 (1938).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Miami Herald Pub. Co. v. Tornillo, 418 U.S. 241 (1974).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Miller v. California, 413 U.S. 15 (1973).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: NAACP v. Alabama, 357 U.S. 449 (1958).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: NAACP v. Claiborne Hardware Co. (458 U.S. 886 (1982).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: NBC v. United States, 319 U.S. 190 (1943).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Near v. Minnesota ex. rel. Olson, 283 U.S. 697 (1931).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: New York Times Co v. Sullivan, 376 U.S. 254 (1964).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Niemotko v. Maryland, 340 U.S. 268 (1951).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Nixon v. Warner Communications, 435 U.S. 589 (1978).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Noto v. United States, 367 U.S. 290 (1961).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Paris Adult Theatre v. Slaton, 413 U.S. 49 (1973).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Patterson v. Colorado, 205 U.S. 454.
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Pell v. Procunier, 417 U.S. 817 (1974).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Pierce v. United States, 252 U.S. 239 (1920).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: R.A.V. v. City of St. Paul, 505 U.S.----, 112 S. Ct. 2538 (1992).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Richmond Newspapers v. Virginia, 448 U.S. 555 (1980).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Robertson v. Baldwin, 165 U.S. 275.
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Roth v. United States, 354
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Saia v. New York, 334 U.S. 558, 561 (1948).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Saxbe v. Washington Post, 417 U.S. 843 (1974).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Scales v. United, 367 U.S. 203 (1961).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Schaefer v. United States,
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Schenk v. United States, 249 U.S. 47, 51-52 (1919).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Shelton v. Tucker, 364 U.S. 479 (1960).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Stanley v. Georgia, 394 U.S. 557, 564 (1969)].
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Stromberg v. California, 283 U.S. 359 (1931).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Sweezy v. New Hampshire, 354 U.S. 234 (1957).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Texas v. Johnson, 491 U.S. 397 (1989).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Time, Inc. v. Hill, 385 U.S. 374 (1967).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United Staes v. Fox, 248 F.3d 394 (5th Cir. 2001).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United States ex rel. Milwaukee Social Democratic Pub. Co. v. Burleson, 255 U.S. 407 (1921).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United States v. Acheson, 195 F.3d 645 (11th Cir. 1999).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United States v. Eichman,
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United States v. Hilton, 167 F.3d 167 (1st Cir.1999).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United States v. Marshall, 908 F.2d 1312 (7th Cir. 1990).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United States v. Mento, 231 F.3d (4th Cir. 2000).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United States v. O’Brien, 391 U.S. 367 (1968).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: United States v. Robel, 389 U.S. 258 (1967).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Ward v. Rock Against Racism, 491 U.S. 781 (1989).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: West Virginia State Board of Education v. Barnette, 319 U.S. 624 (1943).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Whitney v. California, 274 U.S. 357.
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Winters v. New York, 333 U.S. 507, 510 (1948).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Wisconsin v. Mitchell (113 S. Ct., 2201).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Wooley v. Maynard, 430 U.S. 705 (1977).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Young v. America Mini Theatres, Inc. 427 U.S. 50 (1976).
• ABD Yüksek Mahkemesi Kararı: Zurcher v. Stanford Daily, 436 U.S. 547 (1978).
• AİHM Kararı: Goodwin v UK (1996) (para 61).
• AİHM Kararı: Handyside v UK (1976) (49).
• AİHM Kararı: N v Sweden (1986).
• AİHM Kararı: Özgür v Turkey, 16 March 2000.
• AİHM Kararı: Sener v Turkey, 18 July 2000.
• AİHM Kararı: Steel a.o. v UK, 23 September 1998.
• AİHM Kararı: Barthold v Germany (1985).
• AİHM Kararı: Sunday Times v UK (1979) (65).
• Alman Ceza Kanununun 130. Maddesi.
• Alman Federal Anayasa Mahkemesi Kararı: BVerfGE 30, s. 292 vd. AVRUPA’DA DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜ/AİHS’NİN 10. MADDESİNE İLİŞKİN İÇTİHAT (Avrupa Konseyi, 2002, Çeviren Durmuş Tezcan).
• AYDIN, Öykü Didem: “Düşünce Özgürlüğü”, “Edebiyat ve Hukuk” adlı site içinde <http://www.edebiyatvehukuk. org>.
• AYDIN, Öykü Didem: “Kırk Soruda Düşünce Özgürlüğü ve Sınırlanmasının Meşruiyeti” “Edebiyat ve Hukuk” adlı site içinde, http://www.edebiyatvehukuk.org/ dusunce-ozgurlugunun-anlami-ve-islevi-isiginda- dusunce-ozgurlugunun-sinirlanmasinin-mesruiyeti. html>.
• AYDIN, Öykü Didem: “YTCK Açısından Salt İfade Suçu Tiplerine Eleştirel Bir Bakış,” Hukuki Perspektifler Dergisi, 2006, ss. 119–144.
• AYDIN, Öykü Didem: Die strafrechtliche Bekämpfung von Hassdelikten in Deutschland und in den Vereinigten Staaten von Amerika (Freiburg i. Br.: iuscrim Verlag, 2006).
• AYDIN, Öykü Didem: Üç Demokraside Düşünce Özgürlüğü ve Ceza Hukuku (Ankara, Seçkin Yayınları, 2004).
• BAKER: Process of Change and the Liberty Theory of the First Amendment, 55 S. CAL. L. REV. 293 (1982).
• BAKER: Realizing Self-Realization: Corporate Political Expenditures and Redish’s The Value of Free Speech, 130 U. PA. L. REV. 646 (1982).
• BAKER: Scope of the First Amendment Freedom of Speech, 25 UCLA L. REV. 964-974 (1978).
• BEVIER, LILLIAN R.: The First Amendment and Political Speech: An Inquiry Into the Substance and Limits of Principle, 30 STAN. L. REV. 299-358 (1978).
• BORK, ROBERT: Neutral Principles and Some First Amendment Problems, 47 IND. L.J. 1-35 (1971).
• CISNEROS, DANNILLE: “Virtual Child” Pornography On The Internet: A “Virtual” Victim?, <http://www.law. duke.edu/journals/dltr/articles/pdf/2002DLTR0019. pdf>. ÇETİN, EROL: Açıklamalı-İçtihatlı Hakaret ve Sövme Suçları, Ankara, Ocak 2001.
• ELY, JOHN HART: Flag Desecration: A Case Study in the Roles of Categorization and Balancing in First
• Amendment Analysis, 88 HARV. L. REV. 1482-1505 (1975).
• EMERSON, T.: THE SYSTEM OF FREEDOM OF EXPRESSION (1970).
• GOMIAN DONNA/DAVID HARRIS: Düşünce, İnanç, Vicdan ve İfade Özgürlüğü (1998, Çeviren Orhan Kemal Cengiz).
• GREENAWALT, KENT: SPEECH, CRIME AND THE USES OF LANGUAGE (1989).
• Greenbelt Cooperative Publishing Ass‘n v. Bresler, 398 U.S. 6 (1970).
• HEIDEKING JÜRGEN: Revolution, Verfassung und Nationalstaatsgründung, 1763-1815, in: Willi Paul
• Adams, Ernst Otto Czempiel, Berndt Ostendorf,
• Kurt L. Shell,P. Bernd Spahn, Michael Zöller (Hrsg.):
• Die Vereinigten Staaten von Amerika,Geographie,
• Geschichte, Politische Kultur, Politisches System, Wirtschaft, zweite Aufl., Band I, 1992.
• HELLER, AGNES: Bir Ahlak Kuramı, Çevirenler Abdullah Yılmaz, Ertürk Demirel, Koray Tütüncü (İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2006).
• HERZOG, ROMAN: Maunz, Theodor, Dürig, Günter u.A.: Grundgesetz Kommentar, Band I, Art. 1-11, München 2001 içinde, Art. 5 Abs. I, II.
• HUSTER, STEFAN: Das Verbot der “Auschwitzlüge”, die Meinungsfreiheit und das Bundesverfassungsge- richt, Neue Juristische Wocheschrift, 1995.
• KABOĞLU İBRAHİM: “Düşünce Özgürlüğü (Avrupa Ölçütleri) ve Türkiye”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 15, 1993’ten Ayrı Bası (TODAİE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi’nin İnsan Hakları Günü (10 Aralık 1993) dolayısıyla düzenlediği “Düşünce Özgürlüğü ve 1982 Anayasası (Anayasa Mahkemesi ve Danıştay Uygulaması” konulu Konferans’ta yapılan konuşma metni).
• LAWRENCE, FREDERICK M.: Resolving Hate Crimes/ Hate Speech Paradox: Punishing Bias Crimes and Protecting Racist Speech, 68 NOTRE DAME L. REV. 673-721, n.3 (1993).
• LEVY, L.: JEFFERSON AND CIVIL LIBERTIES - THE DARKER SIDE (1963).
• LEVY, L.: LEGACY OF SUPPRESSION: FREEDOM OF SPEECH AND PRESS IN EARLY AMERICAN HISTORY (1960), 6. Kısım.
• MEIKLEJOHN, ALEXANDER: FREE SPEECH AND ITS RELATION TO SELF-GOVERNMENT (1948).
• MEIKLEJOHN, ALEXANDER: POLITICAL FREEDOM (1960).
• NIMMER, MELVILLE B.: The Meaning of Symbolic Speech under the First Amendment, 21 UCLA L. REV. 29 (1973).
• PETTINGER, GAYLE LYNN: Note, Rational Basis with Bite: Intermediate Scrutiny by any Other Name, 62 IND. L.J. 779 (1986-87).
• REDISH, MARTIN: The Value of Free Speech, 130 U. PA. L. REV. 591 (1982).
• RUMPF, CHRISTIAN: “Ölçülülük İşlevi ve Anayasa Yargısındaki İşlevi ve Niteliği”, Anayasa Yargısı, 10. Cilt (1993), ss. 25-48.
• SCANLON: Freedom of Expression and Categories of Expression, 40 U. Pitt. L. Rev. 519 (1979).
• SCHAUER, FREDERICK.: FREE SPEECH: A PHILOSOPHICAL INQUIRY (1982).
• SHRIFFRIN, STEVEN, The First Amendment and Economic Regulation: Away From a General Theory of the First Amendment, 78 Nw. U.L. REV. 1212-1283 (1983).
• SMITH, J.: FREEDOM’S FETTERS -THE ALIEN AND SEDITION LAWS AND AMERICAN CIVIL LIBERTIES 159 (1956).
• SMOLLA RODNEY A.: SMOLLA AND NIMMER ON FREEDOM OF SPEECH: A TREATISE ON THE FIRST AMENDMENT, §1.04 (2) (1994).
• SOYASLAN, DOĞAN: Ceza Hukuku, Özel Hükümler, Gözden geç. 4. Baskı (Ankara: Yetkin Yayınları, 2002).
• STEWART: Or of the Press, 26 HASTINGS L.J. 631 (1975).
• STOCK, JÜRGEN: Meinungs- and Pressefreiheit in den USA. Das Grundrecht, seine Schranken und seine Anforderungen an die Gesetzesgestaltung, Baden Baden, 1986.
• THE BILL OF RIGHTS: A DOCUMENTARY HISTORY 1153 (B. Schwartz ed. 1971).
• THOMSON, JUDITH: Some Ruminations on Rights, 19 ARIZ. L. REV. 45 (1977). Türk Ceza Kanunu.
• ÜNVER, YENE: Ceza Hukuku Yoluyla Korunması Amaçlanan Hukuksal Değer, Ankara, Seçkin Yayınları, 2003.
• WORKS OF THOMAS JEFFERSON (P. Ford, ed. 1905).
• YARGITAY CEZA GENEL KURULU E. 2006/9-169, K. 2006/184, T. 11.7.2006.