Acente Kavramı ve Acentelik Sözleşmesinden Doğan Hak Ve Borçları

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 2, 140 - 165, 01.12.2011

Ali Cengiz

Öz

Dünya ticareti büyük oranda üretici ile tüketici arasında tacire bağımlı ya da bağımsız olarak hareket eden aracıların faaliyetlerine dayanmaktadır. Acente bu süreç içersinde tacirden bağımsız fakat sürekli olarak tacir nam ve hesabına sözleşmeler akdederek ya da bu sözleşmelere aracılık ederek hizmet sunmaktadır. Acentelik ilişkisi, müvekkilinin ticari faaliyet sahasını ilgilendiren bir işin görülmesi ihtiyacına yöneldiğinden alelade hizmet veya vekâlet ilişkisinden ayrılmak istenmiştir. Hangi hukuk sisteminde olursa olsun acentelik ticari bir ilişki yaratmaktadır. Fakat acente kavramının içeriği ve anlamı bir hukuk sisteminden diğerine farklılık göstermektedir. Bu nedenle acenteye tanınan hak ve borçların muhatabı da farklı özellikler sergilemektedir. İşte bu çalışma acente kavramını ve acentelik sözleşmesinden doğan hak ve borçları karşılaştırmalı olarak incelemeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede Avrupa Birliği düzenlemeleri ile özellikle Almanya ve İsviçredeki acentelik hükümleri halen yürürlükte olan ve 01 Temmuz 2012de yürürlüğe girecek Türk Ticaret Kanunu hükümleri karşılaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aracılık, acente, acentelik sözleşmesi, acentenin hakları, acentenin borçları

COMMERCIAL AGENT AND ITS RIGHTS AND OBLIGATIONS DERIVING FROM COMMERCIAL AGENCY

Öz

Global trade is substantially based on facilities served by intermediaries during the process of supply and demand. Intermediary may be under principal’s direct control or may itself be an independent enterprise. In the said process, commercial agent as a “self employed” intermediary, serves with continuing authority to negotiate and conclude such transactions on behalf of and in the name of its’ principal. Since the commercial agent fulfills the requirements of the principal’s commercial expectations, the relationship between commercial agent and the principal is totally different than those in labor contract or any other contract that may lead to empower to act on someone’s behalf. Therefore the relationship is accepted to constitute a commercial relationship in every legal system however the concept and the meaning attributed to commercial agent is diverse in different national laws. The subject of the rights and duties (obligations) that is derived from commercial agency contract consequently may vary from one legal system to another. Herein this paper, a comparative analyze upon commercial agency term and contract that unites the rights and obligations of commercial agent is selected as an aim. In this manner, provisions stipulated in European Union Law and European Law particularly in German “Handelsgesetzbuch” and Swiss “Obligationenrecht” will be compared with Turkish Trade Law currently in force and new provisions codified by Law 6102 which is going to be in force by 1st of July, 2012

Anahtar Kelimeler

Intermediary, commercial agent, commercial agency contract, rights of commercial agent, duties/obligations of commercial agent

Kaynakça

• ANONİM, Handelsgesetzbuch, 18. Auflage, Deutscher Tashcenbuch Verlag, München, 1979.
• ARKAN, Sabih, Ticari İşletme Hukuku, 6. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2001.
• BAKTIR, Selma, Ticari İşletme Hukuku, İzmir, 2004.
• BAHTİYAR, Mehmet, Ticari İşletme Hukuku, Beta, İstanbul, 2003.
• BOWSTEAD, F.M.B. ve REYNOLDS, Graziadei, Bowstead and Reynolds on Agency, 17th Edition, Sweet & Maxwell, London, 2001. CANARIS,
• Claus-Wilhelmd, Handelsrecht: ein Studienbuch. 23. Auflage, Carl Heymanns Bech’sche, München, 2000.
• CHRISTOU, Richard, International Agency, Distribution and Licensing Agreements, 4th. Edition, Sweet & Maxwell, London, 2003.
• DALHUISEN, J.H., “Domestic Contract Laws, Uniform International Contract Law and International contract Law Principles. International Sales and Contractual
• Agency”, Eoropean Business Law Rewiev, Yıl: 2000, Cilt 11 S.4 (s. 200–315)
• DERYAL, Yahya, Ticaret Hukuku, 6. Baskı, Trabzon, 2002.
• DOMANİÇ, Hayri, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Cilt I, Temel, İstanbul, 1988.
• EDGÜ, Ekrem, Ticaret Hukuku, Sevinç Matbaası, Ankara, 1964.
• ELLIOT, Catherine ve QUINN, Frances, English Legal System, London, 2004.
• EREM, Turgut S, Ticaret Hukuku Prensipleri, Cilt I, 5. Baskı, İstanbul, 1973.
• ERİŞ, Gönen, Kara Türk Ticaret Kanunu Ticari İşletme ve Şirketler, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2004.
• ESENER, Turhan, Mukayeseli Hukuk ve Hususiyetle Türk-İsviçre Salâhiyete Müstenit Temsil, Ajans Türk Matbaası, Ankara, 1961. Hukuku Bakımından
• FRANKO, Nisim, “Acentanın Ücret Hakkı”, Reha Poroy’a
• Armağan, İstanbul, 1995.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper, Türk İsviçre Borçlar Hukukunda Vekilin Özen Borcu, Beta, İstanbul, 2001.
• HESSELINK, Martin W. ve RUTGERS Jacobien W. ve DIAZ, Odavia Bueno ve SCOTTON, Monalla ve VELDMAN, Muriel, Commercial Agency, Franchise and Distribution Contracts. Munich, 2006.
• HOPT, Klauss, Handelsvertretersrecht, 3 Auflage, Beck’sche Kurz-Kommentar, Verlag C.H. Beck, München, 2003.
• İMREGÜN, Oğuz, Kara Ticareti Hukuku Dersleri, 11. Bası, İstanbul, 1996.
• KARAHAN, Sami, Ticari İşletme Hukuku, 13. Baskı, Mimoza, Konya, 2004.
• KARAYALÇIN, Yaşar, Ticaret Hukuku Dersleri, Ticari İşletme, Ankara, 1957.
• KARAYALÇIN, Yaşar, Ticaret Hukuku Dersleri, Ticari İşletme, Ankara, 1968.
• KAYIHAN, Şaban, Türk Hukukunda Acentelik Sözleşmesi, Beta, İstanbul, 1999.
• KINACIOĞLU, Naci, Acente ve Acentelik Sözleşmesi, Ankara, 1963.
• KOLLER, Ingo ve ROTH, Wulf-Hennig ve MORCK, Winfried, Handelsgesetzbuch, Kommentar, 3. Auflage, Verlag C.H. Beck, München, 2002.
• KÜSTNER, Wolframd ve THUME, Karl-Heinz, Handbuch des gesamten Aussendienstrects, Band 1, Das Rect des Handelsvertreters, 3. Auflage, Verlag Recht und Witschaft GmbH, Heidelberg, 2000.
• LUSK, Harold F. ve HEWITT, Charles MD ve DONNEL, John D. ve BARNES, A. James, Business Law, 3rd. Edition, Irwin-Dorsey, Georgetown, 1974.
• MUNDAY, Roderick, Agency: Law and Principles, Oxford University Pres, New York, 2010.
• ÖZDEMİR, Necdet ve KINACIOĞLU, Naci, Türk Ticaret Hukuku Başlangıç Hükümleri, 5. Baskı, Ankara, 1984.
• PEKCANITEZ, Hakan ve ATALAY, Oğuz ve SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral ve ÖZEKES, Muhammet, İcra İflas Hukuku, 5. Bası, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara, 2007.
• POROY, Reha ve YASAMAN, Hamdi, Ticari İşletme Hukuku, 10. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2004.
• SAINTER, Séverine, Commercial Agency Law: A Comparative Analysis, Ashgate, Burlington, 2002.
• SINGLETON, Susan, Commercial Agency Agreements: Law and Practise, Butterworths Series, London, 1998.
• SCHULZ, Albrecht, “Protection of Agents, Distributors and Franchisees” in Disributorships, Agency and Franchising in an International Arena: Europe, The United States, Japan and Latin America, Edited by Dennis Campell, Louis Lafili, Kluwer, Deventer, 1990.
• SCHMIDT, Karsten, Handelsrecht, 5. Auflage, Carl Heymans Verlag, Köln, 1999.
• STEINMANN, Thomas ve KENEL, Philippe ve BILLOTTE, Imogen, Le Contract d’Agence Commerciale en Europe. Schulthess, Zurich, 2005.
• TANDOĞAN, Haluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri Cilt I/1 Kendisine Özgü Yapısı Olan ve Karma Sözleşmeler, Satış, Bağışlama, 3. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, Türkiye İş Bankası Vakfı, Ankara, 1984.
• TOBLER, Christa ve BEGLINGER, Jacques, Essential EU Law in Charts, 2nd Lisbon Edition, hvgorac, Budapest, 2010.
• YAVUZ, Cevdet, Türk-İsviçre ve Fransız Medeni Hukuklarında Dolaylı Temsil, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1983.
• Elektronik Adresler:
• http://dejure.org/gesetze/HGB/1.html http://www.bger.ch
• http://www.opsi.gov.uk
• http://www.europa.eu
• http://www.scotcourts.gov.uk
• http://www.bailii.org
• http://www.tbmm.gov.tr
• http://www.basbakanlik.gov.tr
• http://www.kazancı.com.tr
• K I S A LT M A L A R C E T V E L İ AB : Avrupa Birliği
• Art. : Artikel/article/madde ATAD
• BK : 818 Sayılı Borçlar Kanunu E. : Esas sayısı