Bilim Felsefesi ve Sosyal Teori Bağlamında Hukuk Öğretimine Bakmak

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 14, 01.12.2013

Mehmet Yüksel

Öz

Günümüzde hukuk öğretiminde halen ciddi bir yer işgal eden pozitivist hukuk düşüncesinin temelinde aydınlanma felsefesi ve modern bilim anlayışı ile şekillenen modern düşüncenin bulunduğu bilinen ve tartışılan bir husustur. Pozitivist hukuk anlayışının temelinde bulunan modern bilim anlayışı ile felsefi pozitivist yaklaşımda; gözlem ve deney konusu olmayan olgular, bilimsel alan dışında bırakılan metafizik mevzular olarak görülür. Buna göre, sadece somut varlığı olan, gözlem konusu olabilen olgular inceleme konusu yapılabilir. Bu yaklaşım, hukuk alanını da etkileyerek, belli bir hukuk düzenindeki mevcut hukuki kavramlar, kurallar ve kurumları ele alıp inceleyecek bir pozitif hukuk biliminin şekillenmesine katkıda bulunmuştur. Hukuku, esas olarak egemen otorite tarafından konmuş ve zorlama gücüyle donatılmış bir kurallar ve yaptırımlar bütünü olarak gören pozitivist yaklaşımda; doğal olarak, hukuku toplumsal bir olgu ve toplumsal sistemin bir alt sistemi gibi görebilecek bir kavrayışın ortaya çıkması beklenemezdi. Benzer şekilde hukuk bilimini de, toplumsal gerçekliği anlamaya ve açıklamaya çalışan diğer bilim dallarıyla karşılıklı ilişkileri ve etkileşimleri bağlamında disiplinler arası bir anlayışla inşa etmek söz konusu olamazdı. Oysa bugün, mevcut hukuk öğretiminin temelinde önemli bir yer işgal eden pozitivist anlayışa karşı, bilim felsefesi ve sosyal teori alanında ciddi eleştiriler yöneltilmektedir. Hukuku; kavramları, kuralları ve kurumlarıyla sosyo-kültürel gerçeklikten ve değerler dünyasından dışsallaştırarak şeyleştiren eğilimlere ve görüşlere karşı çıkanlar, hukuku, insani ve kültürel bağlamına yerleştirerek, hukuk ile sosyo-kültürel oluşumlar arasındaki etkileşimi vurgulayarak, hukuk hakkındaki analizlerine değerler ve anlam dünyasını da katarak farklı bir anlayış ortaya koymaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Aydınlanma felsefesi, modern sosyal teori, postmodern sosyal teori, modern hukuk, pozitivist hukuk akımı, hermenötik, hukuki realizm, eleştirel hukuk çalışmaları

LOOKING AT LEGAL EDUCATION IN THE CONTEXT OF SCIENCE PHILOSOPHY AND SOCIAL THEORY

Öz

It is a well-known and much-discussed issue that the positivist legal thought which is occupying a serious place
in the legal education today is based upon the modern thought which has been shaped by the philosophy of
enlightenment and the insight of modern science. The insight of modern science and the approach of philosophical positivism which are the basis of the legal positivism, see the phenomenon that are not the subject of
observation and experiment as metaphysical subjects which are excluded from the scientific area. Accordingly
only the phenomenon which have a concrete existence and therefore are the object of observation could be made the subject of inquiry. This approach has affected the legal science by shaping a positivist legal science which
is analyzing the legal rules, concepts and institutions in a definite legal system. In the scope of positivist approach
where it considers law as the collection of rules and sanctions which have the power of enforcement and legislated by
a sovereign, it is natural that the existence of an understanding of law as a social phenomenon and as a sub system
of the social system would not be expected. Similarly, it could also not be in question to construct the legal science by
its mutual relationship and interaction with the other science fields which are trying to understand the social reality.
However, the positivist approach which is mainly the basis of legal education today is being criticized within the
fields of philosophy of science and social theory. The people who are criticizing the tendencies of excluding law with its
concepts, rules and institutions from its socio-cultural reality and the world of values, are placing law in its humanitarian and cultural scope and are emphasizing the interaction between law and socio-cultural organisms. By doing this
they are asserting a different understanding by including the world of values and sense into their analysis in law field.

Anahtar Kelimeler

The philosophy of enlightenment, modern social theory, post-modern social theory, legal positivism, hermeneutic, legal realism, critical legal studies

Kaynakça

• Anleu, Sharyn/Roach, L., Law and Social Change, Sage Publication, London, 2000.
• Best, Steven/Kellner, Douglas, Postmodern Teori, (çev. Mehmet Küçük), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1998.
• Bulutay, Tuncer, Bilimin Niteliği Üzerine Denemeler, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara, 1986.
• Benton, Ted/Craib, Ian, Sosyal Bilim Felsefesi, (çev. Ümit Tatlıcan/Berivan Binay), Sentez Yayınları, Bursa, 2008.
• Connor, Steven, Postmodern Kültür, (çev. Doğan Şahiner), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Douzinas, Costas vd. Postmodern Jurisprudence, Routledge, London, 1991.
• Fay Brian, Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi, (çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001.
• Göle, Nilüfer, “Batı-dışı Modernliğin Kavramlaştırılması Mümkün mü?”, Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek (Sempozyum Bildirileri), Defter ve Toplum ve Bilim Dergileri Ortak Çalışma Grubu (der.) içinde. Metis Yayınları, İstanbul, 1998: 310-320.
• Gözler, Kemal, Hukukun Genel Teorisine Giriş, US-A Yayıncılık, Ankara, 1988.
• Gressner, Valkmer, vd. “Introduction: The Basic Setting of Modern Formal Law”, European Legal Cultures, Valkmer Gressner, vd. (der.) içinde, Dortmouth Publishing, Aldershot, 1996: 89-103.
• Gülbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimleri Açın: Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine, (çev. Şirin Tekeli), Metis Yayınları, İstanbul, 1996.
• Güriz, Adnan, Feminizm Postmodernizm ve Hukuk, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1997.
• Güriz, Adnan, Hukuk Başlangıcı, Siyasal Kitapevi Yayını, Ankara, 2012.
• Hollinger, Robert, Postmodernizm ve Sosyal Bilimler, (çev. Ahmet Cevizci), Paradigma Yayınları, İstanbul, 2005.
• Horkheimer, Max, Akıl Tutulması, (çev. Orhan Koçak), Metis Yayınları, İstanbul, 1994.
• Katsh, M. Ethan, The Electronic Media and the Transformation of Law, Oxford University Press, Oxford, 1989.
• Keyman, Selahattin, Hukuka Giriş ve Metodoloji, Doruk Yayınları, Ankara, 1981.
• Kulcsar, Kalman, Modernization of Law, Akademiai Kiado, Budapest, 1992.
• Murphy, John W., Postmodern Sosyal Analiz ve Postmodern Eleştiri, (çev. Hüsamettin Arslan), Paradigma Yayınları, İstanbul, 2000.
• Öktem, Niyazi, Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi, Der Yayınları, İstanbul, 1985.
• Özlem, Doğan, “Evrensellik Mitosu ve Sosyal Bilimler”, Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek (Sempozyum Bildirileri), Defter ve Toplum ve Bilim Dergileri Ortak Çalışma Grubu (der.) içinde. Metis Yayınları, İstanbul, 1998, s. 53-69.
• Ritzer, George, Postmodern Social Theory, The McGraw – Hill Comp, New York, 1997.
• Şimşek, Lütfü, Sosyal Bilimler ve Felsefe, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2011.
• Tekeli İlhan, Modernite Aşılırken Siyaset, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1999.
• Touraine, Alain, Bugünün Dünyasını Anlamak İçin Yeni Bir Paradigma, (çev. Okay Kunal), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• Wallerstein, Immanuel, Bildiğimiz Dünyanın Sonu: Yirmi Birinci Yüzyılın Sosyal Bilimi, (çev. Tuncay Birkan), Metis Yayınları, İstanbul, 2000.
• Yüksel, Mehmet, Modernite, Postmodernlik ve Hukuk, Siyasal Kitabevi Yayını, Ankara, 2002.