Anayasal Yargının Demokratik Meşruiyeti: Eleştiri ve Yanıtlar Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 1, 125 - 148, 01.06.2014

Kadir Dede

Öz

Anayasa mahkemeleri, aldıkları iptal kararları ile güncel siyasete dair gelişmelere taraf olmakla
eleştirilmektedir. Özellikle siyasal iktidarların parlamentonun iradesinin engellenmesi olarak nitelendirdikleri bu husus, Türkiye siyasetine özgü olmayıp genellik arz eder. Mahkemenin işleyiş biçiminin teorik eleştirisi ise demokratik açıdan meşru olmadığı vurgusunu içermektedir. Çalışmada bu
noktadaki tartışmalar dört temel başlık / sorun alanı çerçevesinde ele alınacaktır. İlk olarak yargısal
denetime demokrasi adına yöneltilen eleştiriler, özellikle demokrasinin nasıl anlamlandırıldığı temelinde incelenecek; anayasal yargının önem ve gerekliliğini vurgulayan fikirlerin eleştirilere verilen
bir yanıt olarak demokrasi ile uyumlarını hangi çevrede dile getirdikleri değerlendirilecektir. İkinci
olarak temel hak ve özgürlüklerin korunmasında anayasal yargının konumunun, demokratik meşruluğun bir kaynağı sayılıp sayılamayacağı üzerinde durulacaktır. Üçüncü tartışma, anayasal yargı da
yorum olgusunun yerine dairdir. Burada yorum, siyasi otoritenin anayasaya riayet etmesi ile anayasa
mahkemesine riayet etmesinin aynı anlama gelip gelmediği ve uygulamada anayasayı yazılı metnin
mi yoksa yargıçların kararlarının mı vücuda getirdiği sorusunda önemli bir yer sahibidir. Son olarak
ise demokratik meşruiyet tartışmalarının bir parçası olarak yüksek yargı mensuplarının göreve geliş
biçimleri ele alınacaktır. Çalışma, süregelen tartışmalara dair nihai bir sonuç içermemekte hatta böylesi bir sonuca da ulaşılamayacağını savunmaktadır. Ancak konunun özellikle Türkiye’deki ele alınış
biçimlerinin yüzeyselliği göz önüne alındığında, tartışmaların bundan sonraki seyrine dair belli öneri
ve beklentiler taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Mahkemesi, Demokrasi, Meşruiyet, İptal Kararı, Temel Haklar.

DEMOCRATIC LEGITIMACY OF THE CONSTUTIONAL JUDICIARY: A CONSIDERATION ON CRITICS

Öz

Constutional courts are usually critized of being a part of political debates with their annulment
decisions. While decisions defined as an obstacle to governments’ will; this is not only valid for
Turkish system. The main theoretical critic includes a claim that judicary is not democratically legitimate. The study analyses this discussions under four titles. Firstly the being undemocratic accusation
to judicary will discuss with referance to different democracy definations and the general idea about
their harmony. Secondly the situation of judicary as a protector of rights will analyse as a source of
democratic legitimacy. The third discussion will be about interpretation on constutional law. Interpretation will be analyzed especially in relation with the differances between the judges and constution
itself and the source of practice, the written document or judges’ decision. And last part of the study
will cite the characteristics of the members of the supreme courts. The study does not involve a main
result about general debates. But it maintains to contribute to the agenda of constutional discussions
in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Constutional Court, Democracy, Legitimacy, Annulment Decision, Rights.

Kaynakça

• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz, Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi, 1. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• ARSLAN, Zühtü, Anayasa Teorisi, 2. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
• AVRIL, Pierre, “The Formation of Parliamentary Law in France”, Constitutionalism and the Role of Parliaments, (edt. K. Ziegler vd.), First Edition, Hart Publishing, Portland, 2006, (s. 47-54).
• DUCAT, Craig R., Modes of Constitutional Interpretation, First Edition, West Publishing Co, St. Paul Minn, 1978.
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasa Yargısının Gayrı Meşruluğu Üzerine, http://www.stargazete.com/ acikgorus/anayasa-yargisinin-gayri-mesruluguuzerine-89590.htm (erişim tarihi 20.12.2009).
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, 7. Basım, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2005.
• EWING, Keith, “The Parliamentary Protection of Human Rights”, Constitutionalism and the Role of Parliaments, (edt. K. Ziegler, vd.), First Edition, Hart Publishing, Portland, 2006, (s.253-270).
• GARVEY, John H. / ALEINIKOFF, T. Alexander / FARBER, Daniel A., vd., Modern Constitutional Theory: A Reader, Fifth Edition, Thomson/West, St. Paul, 2004.
• GÖZLER, Kemal “Anayasa Yargısının Meşruluğu Sorunu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Yıl: 2006, Cilt: 61, Sayı: 3, (s. 131 – 166).
• GÖZTEPE, Ece “Anayasa Yargısının Meşruluğu”, Demokratik Anayasa, (der. E. Göztepe, vd.), 1. Basım, Metis Yayınları, İstanbul, 2012, (s. 387-417).
• GÖZTEPE, Ece, Anayasa Şikayeti, 1. Basım, AÜ Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1998.
• HATCH, Orrin G., “The Constitution as the Playbook for Judical Selection”, Harvard Journal of Law and Public Policy, Yıl: 2009, Cilt: 32, Sayı: 3, (s.1035-1044).
• İBA, Şeref, Anayasa ve Siyasal Kurumlar (100 Soruda), 1. Basım, Turhan Kitabevi, Ankara, 2006.
• KABAOĞLU, İbrahim Ö., Anayasa Yargısı, 2. Basım, İmge Kitabevi, Ankara, 1994.
• LANE, Jan-Erik, Constitutions and Political Theory, First Edition, Manchester University Press, Manchester, 1996.
• MARAVALL, Jose Maria, “The Rule of Law as a Political Weapon”. Democracy and The Rule of Law, (edt. J.M. Maravall, vd.), First Edition, Cambridge University Press, New York, 2003, (s. 261-301).
• McKEON, Richard, Introduction to Aristotle, First Edition, The Modern Library, New York, 1947.
• ÖZBUDUN, Ergun, “Anayasa Yargısı ve Demokratik Meşruluk Sorunu”, Demokrasi ve Yargı, (ed. O. Ergül), 1. Basım, TBB Yayınları, Ankara, 2005, (s. 1-16 – ayrı bası).
• ÖZBUDUN, Ergun, Türkiye’nin Anayasa Krizi, 1. Basım, Liberte Yayınları, Ankara, 2009.
• SADURSKI, Wojciech, Rights Before Courts: A Study of Constitutional Courts in Postcommunist States of Central and Eastern Europe, First Edition, Springer, Dordrecht, 2005.
• SAĞLAM, Fazıl. “Anayasa Şikayeti – Anlamı, Kapsamı ve Türkiye Uygulamasında Olası Sorunlar”, Demokratik Anayasa, (ed. E. Göztepe, vd.), 1. Basım, Metis Yayınları, İstanbul, 2012, (s. 418-465).
• SELÇUK, Sami, Zorba Devletten Hukukun Üstünlüğüne, 6. Basım, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2000.
• SEVİNÇ, Murat, Anayasa yargısının meşruiyeti ve yargı kararlarının eleştirilebilirliği, http://www. radikal.com.tr/radikal2/anayasa_yargisinin_mesruiyeti_ve_yarginin_elestirilebilirligi-881045 (erişim tarihi 10.03.2014).
• SHAPIRO, Martin / SWEET, Alec Stone, On Law, Politics, and Judicialization, First Edition, University Press Inc, New York, 2002.
• SHAPIRO, Martin, “Judicial Review in Developed Democracies”, Democratization and the Judiciary: The Accountability Function of Courts in New Democracies, (ed. S. Gloppen, vd.), First Edition, Frank Cass Publishers, London, 2004, (s. 5-18).
• TEZİÇ, Erdoğan, “Kanunların Anayasaya Uygunluğunun ‘Esas’ Açısından Denetimi”, Anayasa Yargısı – Anayasa Mahkemesinin 23. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen Sempozyumda Sunulan Bildiriler, 1. Basım, Anayasa Mahkemesi Yayınları, (s. 19-38).
• TOURAINE, Alain, What is Democracy, First Edition, Westview Pres, Boulder, 1997.
• TURHAN, Mehmet, Anayasal Devlet, 4. Basım, Naturel Yayıncılık, Ankara, 2005.
• TUSHNET, Mark, Taking Constitution Away from The Courts. First Edition, Princeton University Press, New Jersey, 1999.
• WALDRON, Jeremy “The Core of the Case Against Judicial Review”, The Yale Law Journal, Yıl: 2006, Sayı: 115, (s. 1346-1406).