Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi Açısından Hocalı Katliamı

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 1, 187 - 214, 01.06.2014

Bahadır Bumin Özarslan

Öz

Hocalı katliamı, birkaç yüzyıldır devam eden Karabağ sorunu çerçevesinde gerçekleşmiş bir trajedidir. Karabağ’ın en stratejik bölgelerinden biri olan Hocalı’da yaşayan Türkler, yaklaşık beş
ay boyunca ablukaya alınmışlar ve temel ihtiyaçlarından mahrum bırakılmışlardır. 25-26 Şubat 1992
tarihlerinde ise öldürme dâhil pek çok kötü muameleye maruz kalmışlardır. Ermeniler tarafından
gerçekleştirilen bu eylemler, 1948’de imzalanan Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması
Sözleşmesi’nde düzenlenmiş bulunan soykırım suçunun unsurlarıyla paralellik göstermektedir. Soykırım suçu, Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’nin kabul edilmesiyle birlikte
uluslararası hukukun konusu olmuştur. 1951’de yürürlüğe giren bu sözleşme, soykırım suçunun gerçekleşmesini bazı koşullara bağlamıştır. Bu makalede Hocalı katliamı, bahsi geçen sözleşme çerçevesinde değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Karabağ Sorunu, Hocalı Katliamı, Soykırım, Soykırım Suçu, Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi

KHOJALY MASSACRE IN TERMS OF THE CONVENTION ON THE PREVENTION AND PUNISHMENT OF THE CRIME OF GENOCIDE

Öz

Khojaly massacre is a tragedy, occured in the framework of Karabakh problem, which has been
going on several centuries. Turks living in Khojaly, which is one of the most strategic area of
Karabakh, were blockaded aproximately for five months and devoid of the fundamental needs. As to
25th-26th February 1992, they were exposed to many terrible treatment, including murdering. These
acts, carried out by Armenians, are parallel to the elements of the crime of genocide, laid out in the
Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, signed in 1948. The crime
of genocide has been the theme of international law by the acceptance of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide. This convention, entered into force in 1951, binds
the occuring of the crime of genocide to some provisions. In this essay, Khojaly massacre has been
evaluated in the framework of the so-called convention.

Anahtar Kelimeler

Karabakh Problem, Khojaly Massacre, Genocide, Crime of Genocide, Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide

Kaynakça

• ABBASLI, Nazile, Yüzyılın Soykırımı Hocalı, Bilge Karınca, İstanbul, 2011
• ABDULLAHZADE, Cavid, Hukuki Yönleriyle Dağlık Karabağ Sorunu, Adalet Yayınevi, Ankara 2013
• AKTAN, Gündüz, “Devletler Hukukuna Göre Ermeni Sorunu”, Ermeni Sorunu-Temel Bilgi ve Belgeler, (Derleyen: Ömer Engin LÜTEM), Avrasya Stratejik Araştırmaları Merkezi Yayınları, Ankara, 2007
• AKÜN, Verda Neslihan, “Uluslararası Hukukta ve Türk Hukuku’nda Soykırım (Jenosid) Suçu”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni-Prof.Dr. Sevin Toluner’e Armağan, Sayı 1-2, 2004
• AKÜN, Verda Neslihan, “Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme’nin Uygulanmasına İlişkin Dava (26 Şubat 2007 Tarihli Karar) ”, Milletlerarası Adalet Divanı Kararları (1990-2007), Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2008
• ALONZO-MAIZLISH, David, “In Whole or in Part: Group Rights, the Intent Element of Genocide, and the ‘Quantitative Criterion’, New York University Law Review, Volume 77, November 2002
• ALPKAYA, Gökçen, Eski Yugoslavya İçin Uluslararası Ceza Mahkemesi, Turhan Kitabevi, Ankara,
• ARSLAN, Çetin, “Soykırım Suçu (5237 Sayılı TCK md. 76) ”, Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi, Sayı: 126, 15 Mayıs 2005
• ASKER, Ali, “Hocalı Soykırımı”, http://www.21yyte.org/tr/yazi6106-Hocali_Soykirimi.html
• ASLAN, M. Yasin, “Uluslararası Ceza Divanı ve Türkiye’ye Etkileri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 56, Sayı 4, 2007
• ASLANLI, Araz, “Tarihten Günümüze Karabağ Sorunu”, Avrasya Dosyası-Azerbaycan Özel, Cilt 7, Sayı 1, İlkbahar 2001
• ATAÖV, Türkkaya, “Savaş Suçları Uluslararası Mahkemesi: Jenosit Oturumu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 2, 1968
• ATTAR, Aygün, Karabağ Sorunu Kapsamında Ermeniler ve Ermeni Siyaseti, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2005
• AUST, Anthony, Handbook of International Law, Cambridge University Press, New York, 2005
• AYDIN, Devrim, “Uluslararası Ceza Hukukunun Gelişimi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 4, 2002
• AYDIN, Mustafa, “1990-2001 Kafkasya ve Orta Asya’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II, (Editör: Baskın ORAN), İletişim Yayınları, İstanbul, 2005
• AZARKAN, Ezeli, “Uluslararası Hukukta İnsanlığa Karşı Suçlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 52, Sayı 3, 2003
• Azerbaycan Türk Kültür Dergisi, “Dünya Basınında Hocalı Katliamı”, Şubat-Mart-Nisan 2007
• AZİZ, Boran, Mart Faciasından Hocalı’ya Azerbaycan’da Ermenilerin Türk Soykırımı, (Türkiye Türkçesi’ne aktaran Sebahattin Şimşir), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2013
• BAYILLIOĞLU, Uğur, “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 56, Sayı 1, 2007
• COMPANJEN, Françoise J., “Nagorno-Karabakh – Embedded in Geopolitics”, European and Regional Studies, Volume 1, No 2 (2010)
• CORNELL, Svante E., The Nagorno-Karabakh Conflict, Report No. 46, Department of East European Studies, Uppsala University, Uppsala, 1999
• DEĞİRMENCİ, Olgun, “Uluslararası Ceza Mahkemelerinin Kararları Işığında Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Soykırım Suçu (TCK m. 76) ”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 70, 2007
• DEMİR, Ali Faik, Türk Dış Politikası Perspektifinden Güney Kafkasya, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 2003
• DOĞAN, İlyas, Devletler Hukuku, Astana Yayınları, Ankara, 2013
• EKŞİ, Rasim, “Karabağ Hakkında Genel Bilgiler”, Şanlı Tarihi, Acı Talihi Karabağ (Derleyen: Rasim EKŞİ), Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2010
• FORLATTI, Serena, “The Legal Obligation to Prevent Genocide: Bosnia v Serbia and Beyond”, XXXI Polish Yearbook of International Law, Warszawa, Polish Academy Of Sciences Institute of Law Studies, 2012
• GOLTZ, Thomas, “Armenian Soldiers Massacre Hundreds of Fleeing Families”, The Sunday Times, 01.03.1992
• GOLTZ, Thomas, “Survivers Describe Armenian Attack”, The Washington Post, 04.03.1992
• GOLTZ, Thomas, “A Town Betrayed: The Killing Ground in Karabakh”, The Washington Post, 08.03.1992
• GÜNDÜZ, Aslan, Milletlerarası Hukuk Temel Belgeler-Örnek Kararlar, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2003
• GÜRBÜZ, Vedat, Kafkasya’da Siyaset-Çatışma Ortamı ve Taraf Güçler, Kadim Yayınları, Ankara, 2012
• GÜZEL, Hasan Tevfik, “Dağlık Karabağ Sorunu”, Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya’nın Değişen
• Jeopolitiği-Yeni Büyük Oyun, (Derleyen: Mehmet Seyfettin EROL), Barış Platin Kitabevi, Ankara,
• Haydar Aliyev Foundation, The Khojaly Genocide, Bakü, 2006
• HIATT, Fred, “Killings Rife in Nagorno-Karabakh”, The Washington Post, 03.03.1992
• Human Rights Watch, Bloodshed in the Caucasus-Escalation of the Armed Conflict in Nagorne Karabakh, United States of America, 1992
• Human Rights Watch, Azerbaijan-Seven Years of Conflict in Nagorno-Karabakh, United States of America, 1994
• İŞYAR, Ömer Göksel, Bölgesel ve Global Güvenlik Çıkarları Bağlamında Sovyet-Rus Dış Politikaları ve Karabağ Sorunu, ALFA Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2004
• JORGENSEN, Nina H. B., “The Definition of Genocide: Joining the Dots in the Light of Recent Practice”, International Criminal Law, Volume 1, Issue 3/4, July 2001
• JORGENSEN, Nina H. B., “Genocide as a Fact of Common Knowledge”, The International and Comparative Law Quarterly, Volume 56, No. 4, October 2007
• KASIM, Kamer, Soğuk Savaş Sonrası Kafkasya, USAK Yayınları, Ankara, 2011
• KESKİN, O. Kadri, “Jenosid Suçu ve Jenosid Sözleşmesi”, Adalet Dergisi, Sayı 5, Eylül-Ekim 1986
• KILLEN, Brian, “Attrocity Reports Horrify Azerbaijan”, The Washington Times, 03.03.1992
• KOCA, Mahmut, “Türk Ceza Kanununda Soykırım Suçu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 1, Nisan 2010
• KOCAOĞLU, Serhat Sinan, “Suçların Suçu: Soykırım”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 90, 2010
• KRÜGER, Heiko, The Nagorno-Karabakh Conflict-A Legal Analysis, Springer, Berlin, 2010
• LISSON, David, “Defining ‘National Group’ in the Genocide Convention: A Case Study of Timor-Leste”, Stanford Law Review, Volume 60, Issue 5, 2008
• MUSTAFAYEV, Beşir, “Ermeni Devlet Terörünün Eseri: 26 Şubat 1992 Hocalı Soykırımı Üzerine”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı 29, Bahar 2011
• MUTLU, Erdem İlker, “Uluslararası Hukukta Soykırım Kavramı”, Tarihi Gerçekler ve Bilimin Işığında Ermeni Sorunu (Editörler: Bülent BAKAR / Necdet ÖZTÜRK / Süleyman BEYOĞLU), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2007
• OBOTE-ODORA, Alex, “Complicity in Genocide as Understood Through the ICTR Experience”, International Criminal Law Review, Volume 2, Issue 4, November 2002
• OĞAN, Sinan, “Yüzyılın Dramı Azerbaycan’da Göçmen (Kaçkın) Sorunu”, Avrasya Dosyası-Azerbaycan Özel, Cilt 7, Sayı 1, İlkbahar 2001
• OĞAN, Sinan, “Türklere Karşı Yapılan Soykırımlar ve Hocalı Soykırımı”, http://www.turksam.org/tr/ a1389.html
• ÖNOK, Rifat Murat, Tarihî Perspektifiyle Uluslararası Ceza Divanı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2003
• ÖZARSLAN, Bahadır Bumin, Uluslararası Hukuk Açısından Kıbrıs Sorunu ve Avrupa Birliği’nin
• Yaklaşımı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2007
• ÖZDAL, Barış, “Dağlık Karabağ Sorunu’nun Çözümünde Karadağ Modeli Uygulanabilir mi? ”, 1. Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi Kongre Kitabı, Cilt I, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli, 2006
• QUINN-JUDGE, Paul, “Armenians Killed 1000, Azeris Charge”, The Boston Globe, 03.03.1992
• SARIAHMETOĞLU, Nesrin, Karabağ, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2011
• SCHABAS, William A., Genocide in International Law, Cambridge University Press, New York, 2009
• SCHMEMANN, Serge, “Armenians Block Exit by Former Soviet Army”, The New York Times, 04.03.1992
• SEWARD, Deborah, “Amid wails, Azerbaijan buries dead”, The Boston Globe, 05.03.1992
• SHAW, Malcolm N., International Law, Cambridge University Press, New York, 2008
• SMOLOWE, Jill, “Tragedy Massacre in Khojaly”, Time, 16.03.1992
• SUR, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2008
• ŞEN, Semin Töner, Uluslararası Hukukta Soykırım, Etnik Temizlik ve Saldırı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010
• TACAR, Pulat, “Soykırım İddiaları Nedeniyle Oluşan Uyuşmazlığın Çözüm Yolları Konusunda Düşünceler”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 1, Sayı 1, Kış 2007
• TAŞKIRAN, Cemalettin, “Ermeni-Azeri Çatışması”, Avrasya Dosyası-Ermenistan Özel, Cilt 2, Sayı 4, Sonbahar 1995-1996
• TELLAL, Erel, “1919-1923 Sovyetlerle İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I, (Editör: Baskın ORAN), İletişim Yayınları, İstanbul, 2005
• TERZİOĞLU, Süleyman Sırrı, “Loizidou/Türkiye Davası ve Dağlık Karabağ Sorunu”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Sayı 1-2, 2005-2006
• TEZCAN, Durmuş / ERDEM, Mustafa Ruhan / ÖNOK, Rifat Murat, Uluslararası Ceza Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009
• TOKLUOĞLU, Ceylan, “Azerbaycan”, Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Azerbaycan, Gürcistan ve Ukrayna-Türk Dilli Halklar-Türkiye İle İlişkiler, II. Kitap, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 2012
• TOLUNER, Sevin, Milletlerarası Hukuk Açısından Türkiye’nin Bazı Dış Politika Sorunları, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2004
• TOSUN, Öztekin, “İnsanlık Aleyhine İşlenen Suçlar”, Adalet Dergisi, Sayı 1, Ocak 1954
• TURHAN, Faruk, “Yeni Türk Ceza Kanunu’na Göre Uluslararası Suçların Cezalandırılması”, Hukuki Perspektifler Dergisi, Sayı 3, Nisan 2005
• TURHAN, Faruk, “Soykırım Suçunda Bir Grubu Tamamen veya Kısmen Yok Etme Amacı ve Ermeni Tehciri Olayı”, Hukuki Perspektifler Dergisi, Sayı 9, Aralık 2006
• VELİYEV, Cavid, “Gerçek Yönleriyle Hocalı Soykırımı”, http://www.turksam.org/tr/a2342.html
• VERDIRAME, Guglielmo, “The Genocide Definition in the Jurisprudence of the Ad Hoc Tribunals”, The International and Comparative Law Quarterly, Volume 49, No. 3, July 2000
• WALLENSTEIN, Joshua, “Punishing Words: An Analysis of the Necessity of the Element of Causation in Prosecutions for Incitement to Genocide”, Stanford Law Review, Volume 54, No. 2, November 2001
• ÜNAL, Şeref, Uluslararası Hukuk Açısından Ermeni Sorunu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2011
• YAKUPLU, Nesiman, “Hocalı Kırgını-Faciadan Kurtulanlar Anlatıyor”, Şanlı Tarihi, Acı Talihi Karabağ (Derleyen: Rasim EKŞİ), Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2010
• YALÇINKAYA, Alâeddin, Kafkasya’da Siyasi Gelişmeler-Etnik Düğümden Küresel Kördüğüme, Lalezar Kitabevi, Ankara, 2006
• ZAHAR, Alexander, “Command Responsibility of Civilian Superiors for Genocide”, Leiden Journal of International Law, Volume 14, Issue 03, September 2001
• Сосновин, В., “Конфликт в Нагорном Карабахе: некоторые исторические, политические, правовые аспекты”, Международное Право (Sosnovin, V., “Konflikt vı Nagornom Karabahe: Nikotori istoriçeskiye, politiçeskiye, pravovıye aspektı, Mejdunarodnoye Pravo), 2 (18) /2004 http://www.21yyte.org/tr/ http://www.bbc.co.uk http://www.coe.int http://dic.academic.ru http://www.khojaly.org http://www.memo.ru http://www.osce.org http://www.regnum.ru http://www.turksam.org/tr/ http://un.org