Eski Roma’da Cumhuriyet Dönemi Halk Meclisleri ve Yasa Yapım Süreçleri

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 199 - 214, 01.06.2017

Eşref Küçük

Öz

Eski Roma’da, Krallık döneminin ardından kurulan Cumhuriyet (res publica) ile yasa yapma yetkisi halk meclislerine geçmiştir. Bunun sebepleri arasında hiç şüphesiz kralın iktidarına sınır getirme anlayışı yatmaktadır. Zira kral (rex) her ne kadar örf ve adetin etkisiyle yasa yapma yetkisini kullanmasa da kral yasaları (leges regiae) adı verilen düzenlemeleri tek başına koyabilmekteydi. Kralın yasa koyma gücünün herhangi bir sınırı bulunmamaktaydı. Tarihsel aktarıma göre Roma’nın son kralı Lucius Tarquinius Superbus’un tiranlığa (istibdata) dönüşen yönetimi, kralın şehirden (Roma) kovulması ve Cumhuriyet rejiminin kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Krallık döneminde ömür boyu tek başına iktidarda bulunan kralın yerine, Cumhuriyette halk tarafından bir yıllığına seçilen iki eşit yetkili consul getirilirken, yasa (lex, plebiscitum) yapma yetkisi de halk meclislerine verilmiştir. Halk meclislerinin oluşma ve yasa yapım süreçleri, günümüz yasama faaliyetlerinin temelini oluştururken, Eski Roma’nın bu süreçlerde takip ettikleri ilkeler bugün hala yasakoyucular için rehber işlevi görmektedir. Roma tarihi yasama alanında görülen kodifikasyonların (Oniki Levha Yasası, Corpus Iuris Civilis) azlığı, yasa ile toplum gereksinimlerinin çözülmesi ve sorunlara getirilen tedbirler hakkındaki Romalıların düşünceleri, yasa yapım süreçlerinin teknik yönüne ilişkin ilke ve saptamaları Roma yasalarının halk nezdindeki meşruiyetinin temelini oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eski Roma halk meclisleri, Yasa yapım süreçleri, Yasa (lex, plebiscitum), Torba yasa (leges saturae, lex

The Popular Assemblies of the Republic Period and the Law-Making Process

Öz

in Ancient RomeA fter the Kingdom, the legislative authority in the Republic (res publica) was used by the popular assemblies in ancient Rome. The main reason was to limit the powers of the King. Although the King (rex) did not use his legislative authority due to customs, he could rule the “laws of the King” (leges regiae). These laws were ruled without any costraints. Rome’s last King, Lucius Tarquinius Superbus’ Kingdom turned to tyranny, ended with the King being expelled of the City and the rise of the Republic. In this period, while two equal authorized conculs were elected for one year by the public, law (lex, plebiscitum) making autority was used by the popular assemblies. Existence and legislative process of popular assemblies formed the roots of today’s legislative actvities. Ancient Rome’s principles followed in this process still have function of guidance for today’s legislators. The scarcity of the Codifications, Romans’ opinions about law and technique part of law making process were the reasons of the legitimacy of the Roman law

Anahtar Kelimeler

Popular assemblies in ancient Rome, Law-making process, Law (lex, plebiscitum), Ommibus law (leges saturae, lex Caecilia Didia), Secret ballot

Kaynakça

• ALOVA, Erdal, Latince Türkçe Sözlük, 5. Baskı, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2013.
• APATHY, Peter / KLINGENBERG, Georg / PENNITZ, Martin, Einführung in das römische Recht, 5. Aufl., Wien, 2012.
• BERGER, Adolf, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia, 1953.
• BURDESE, Alberto, Manuale di diritto pubblico romano, Terza Edizione, Torino, 1998.
• DEMİRCİOĞLU, Halil, Roma Tarihi, 1. Cilt: Cumhuriyet, 5. Baskı, Ankara, 2011.
• GAIUS, Institutiones. Die Institutionen des Gaius, Herausgeben, übersetzt und kommentiert von Ulrich Manthe, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 2004.
• HONSELL, Heinrich, Römisches Recht, 8. Aufl., Springer Verlag, Berlin, 2015.
• JÖRS, Paul / KUNKEL, Wolfgang / WENGER, Leopold, Römisches Recht, In vierter Auflage neu bearbeitet von Heinrich Honsell, Theo Mayer-Maly, Walter Selb, Springer Verlag, Berlin, 1987.
• IUSTINIANUS, Institutiones, (çev. Ziya Umur), Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1968.
• TEKİN, Oğuz, Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• KARADENİZ ÇELEBİCAN, Özcan, Roma Hukuku, 16. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• LIVIUS, Titus, Roma Tarihi. Şehrin Kuruluşundan İtibaren (Ab urbe contida), Kitap: I, (çev. Sabahat Şenbark, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
• MANTHE, Ulrich, Geschichte des römischen Rechts, Verlag C. H. Beck, München, 2000.
• NICHOLAS, Barry, An Introduction to Roman Law, Clarendon Law Series, Oxford, 1975.
• OKANDAN, Recai Galip, Roma Âmme Hukuku, Kenan Matbaası, İstanbul, 1994.
• RAINER, Johannes Michael, Einführung in das römische Staatsrecht. Die Anfänge und die Republik, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1997.
• SOMER, Pervin, “Leges Saturae [v]e Lex Caecilia et Didia (Roma Hukuku’nda Torba Kanun Yasağı)”, 2010 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Yargı Bağımsızlığı, (ed. B. Öztürk, Ü. Kocasakal, F. İlkiz), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2010, (s. 23-29).
• SÖĞÜTLÜ ERİŞGİN, Özlem, “Patricius-Pleb Sınıfı Mücadelesi ve Bu Mücadelenin Roma Özel Hukukunun Gelişimine Etkisinin Genel Hatları”, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, Cilt 2, Ankara, 2014, s. 1753-1784.
• UMUR, Ziya, Roma Hukuku Lügatı, İstanbul, 1975.
• WALDSTEIN, Wolfgang / RAINER, J. Michael, Römische Rechtsgeschichte, 10. Aufl., München, 2005.