BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLARIN PATENTLENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 1078 - 1122, 29.12.2021

Ayça Zorluoğlu Yılmaz

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1020458

Öz

Teknolojinin hızlı ilerlemesi sonucu biyoteknoloji alanındaki baş döndürücü gelişmeler yaşanmaktadır. Bu gelişmeler, pek çok hukuki düzenlemeyi gerektirdiği gibi aynı zamanda da kamu düzeni ve ahlak kuralları ile ilgili tartışmalara da yol açmaktadır. Uzun yıllardır süren biyoteknolojik buluşun patentlenebilirliği sorunu, COVID 19 pandemisi ile birlikte daha da hararetli bir hale gelmiştir. COVID 19 pandemisinin dünya genelinde yarattığı yıkıcı sonuçlar üzerine acil aşı ve ilaç geliştirme çalışmalarına başlanmıştır. Yeni teknikler kullanılarak geliştirilen bu modern aşılar, biyoteknolojik buluşların bir sonucudur ve patent koruması altındadır. Gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelere aşının yeterli seviyede ulaştırılamaması, bu buluşa ilişkin patent korumasının kaldırılması talebine yol açmıştır. Fakat güvenilir bir aşının geliştirilmesi ve üretimi süreci son derece masraflıdır. Biyoteknolojik buluşlar yalnızca aşılar ile de sınırlı değildir, başlıca kullanım alanları; sağlık sektörü, tarım, hayvancılık ve gıda sanayidir. Biyoteknolojik buluşlar, canlı organizmaların oluşumu ve gelişimi ile ilgili olduğundan beraberinde pek çok etik endişeyi de taşımaktadır. Tüm bu tartışmalar, biyoteknolojik buluşların patentlenmesi şartlarının ve patentlenebilirliğin istisnalarının değerlendirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Biyoteknolojik buluş, patent, sınai mülkiyet, fikri haklar, klonlama

PATENTING OF BIOTECHNOLOGICAL INVENTIONS

Öz

As a result of the rapid progress of technology, there are stunning developments in the field of biotechnology. While these developments require many legal regulations, they also lead to discussions about public order and moral rules. The problem of patentability of biotechnological invention, which has been going on for many years, has become even more heated with the COVID 19 pandemic. Upon the devastating consequences of the COVID 19 pandemic worldwide, urgent vaccine and drug development studies were initiated. Developed using new techniques, these modern vaccines are the result of biotechnological inventions and are under patent protection. The insufficient delivery of the vaccine to developing or underdeveloped countries has led to a demand for the removal of patent protection for this invention. But the process of developing and producing a reliable vaccine is extremely costly. Biotechnological inventions are not limited to vaccines, their main areas of use are; health sector, agriculture, animal husbandry and food industry. Since biotechnological discoveries are related to the formation and development of living organisms, they also carry many ethical concerns. All these discussions reveal the necessity of evaluating the conditions for patenting biotechnological inventions and the exceptions to patentability.

Anahtar Kelimeler

Biotechnological invention, patent, industrial property, intellectual property, cloning

Kaynakça

• APLIN, Tanya/ DAVIS, Jennifer, Intellectual Property Law, Text, Cases and Materials, Oxford University Press, 2009.
• AVCIOĞLU, Banu, “Biyoteknolojik Buluşlar ve Genetik Kaynaklar”, Avrupa Birliği ve Türkiye’de Sınai Haklarda Son Gelişmeler Kongresi (10 Ekim 2003), Fikri ve Sınai Haklar Araştırma ve Uygulama Merkezi (FISAUM), Ankara, 2003, (s. 107-124).
• BARENBROCK, Ulrich, Patentschutz für biotechnologische Erfindungen : Patentierbarkeit von Stammzellen nach europäischem und deutschem Recht, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Potsdam, Universität Potsdam Fachbereich Wirtschaftswissenschaften, 2007.
• BENTLY, Lionel/ SHERMAN, Brad, Intellectual Property Law, New York, 2009.
• BERGMANN, Isumo, Patentverletzungen in der Biotechnologie, Gabler Verlag, Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH, Wiesbaden, 2011, s. 54.
• BERTHELS, Nele/ MATTHIJS, Gert/ VAN OVERWALLE, Geertrui, “Impact Of Gene Patents On Diagnostic Testing: A New Patent Landscaping Method Applied To Spinocerebellar Ataxia”, European Journal of Human Genetics, Yıl: 2011, Cilt:19, Sayı: 11, (s. 1114 –1121).
• CHRISTIE, Andrew/ GARE, Stephen, Directiv 98/44/EC of the European Parliament and of the Council, 10. Basım, Blackstone’s Statutes on Intellectual Property, New York, 2010.
• COOK, Trevor, EU Intellectual Property Law, New York, 2010.
• Devlet Planlama Teşkilatı Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Biyoteknoloji ve Biogüvenlik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, 2000.
• FALCIOĞLU, Mete Özgür, “Biyoteknolojik Buluşların Avrupa Patent Sözleşmesi Sisteminde Patentlenmesi”, Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, Yıl:5, Cilt: 5 Sayı: 4, Ankara, 2005, (s. 15- 36).
• GMEINER, Robert/KÖGELER, Margerethe, “Die Patentierung biotechnologischer Erfindungen Aktuelle Debatte und Perspektiven: Ein Tagungsbericht”, ERA Forum, Yıl: 2006, Sayı: 7, (s. 530–549).
• GÖKOVALI, Ummuhan / BOZKURT, Kurtuluş, “Fikri ve Sınaî Mülkiyet Hakkı (FSMH) Olarak Patentler: Dünya ve Türkiye Açısından Tarihsel Bir Bakış”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2006, Sayı: 17, (s. 135- 146).
• GRUBB, Philip W., Patents for Chemicals, Pharmaceuticals and Biotechnology: : Fundamentals of Global Law, Practice, and Strategy, 4. Basım, Oxford University Press, Oxford, 2004.
• GRUSZOW, Larissa, “Types of Invention in the Field of Genetic Engineering, Arising in the Practice of the European Patent Office”, Biotechnology, Patents and Morality, (Editör: Sigrid Sterckx), Ashgate Publishing Ltd, Aldershot, 2004, (s. 207- 216).
• JENEI, Stephen, EU’s Court of Justice: Stem Cells Unpatentable If An Embryo Is Destroyed, http://www.patentbaristas.com/archives/2011/10/24/eus-court-of-justice-stem-cells-unpatentable-if-an-embryo-is-destroyed/ (erişim tarihi 17.06.2021).
• GREWENDORF, Günther, “Kein Patent auf Leben!”, Zeitschrift für Literaturwissenschaft und Linguistik, Yıl: 2002, Cilt:128, Sayı:4, (s. 8–33).
• KAMSTRA, Gerald/ DÖRING, Mark/ SCOTT-RAM, Nick/ SHEARD, Andrew/ WIXON, Henry, Patents on Biotechnological Inventions: The E.C. Directive, Sweet & Maxwell Ltd, London, 2002.
• KARAGÖZ, Alptekin, “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi”, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, Yıl: 1998, Cilt:7, Sayı: 1, (s1- 9).
• KAYA, Arslan, “Türk Hukukunda Patentten Doğan Haklar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Prof Dr Orhan Münir Çağıl’a Armağan, Yıl: 1997, Cilt: LV, Sayı:4, (s.173- 200).
• KENNIGTON, A, “A Review of the “Problem and Solution” Approach to Inventive Step under Article 56 EPC - Part 1”, Epi Information, Institute of Professional Representatives Before the European Patent Office, Yıl: 2016, Cilt: 16, Sayı: 1, (s. 28- 31).
• KENNIGTON, A, “A Review of the “Problem and Solution” Approach to Inventive Step under Article 56 EPC - Part 2”, Epi Information, Institute of Professional Representatives Before the European Patent Office, Yıl: 2016, Cilt: 16, Sayı: 2, (s. 46- 51).
• KENNIGTON, A, “A Review of the “Problem and Solution” Approach to Inventive Step under Article 56 EPC - Part 3”, Epi Information, Institute of Professional Representatives Before the European Patent Office, Yıl: 2016, Cilt: 16, Sayı: 3, (s. 21- 26).
• LLEWELYN, Margaret, “The Patentability of Biological Material: Continuing Contradiction and Confusion”, European Intellectual Property Review, Yıl: 2000, Cilt: 22, Sayı: 5, (s. 191- 197).
• MUIR, Ian/ BRANDI-DOHRN, Matthias/ GRUBER, Stephan, European Patent Law, Law and Procedure under the EPC and PCT, Oxford University Press, New York, 2002.
• Nationaler Ethikrat, Zur Patentierung biotechnologischer Erfindungen unter Verwendung biologischen Materials menschlichen Ursprungs, Berlin, 2004.
• ÖZTÜRK, Özgür, Türk Hukukunda Patent Verilebilirlik Şartları, İstanbul, 2008.
• PATERSON, Gerald, The Law and Practice of the European Patent Convention, The European Patent System, 2. Basım, Sweet & Maxwell, London, 2001.
• POLATER, Salih, Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları ve Hak Sahipliği, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• PORTER, Gerard/ DENNING, Chris/ PLOMER, Aurora/ SINDEN, John/ TORREMANS, Paul, “The Patentability Of Human Embryonic Stem Cells in Europe”, Nature Biotechnology, Yıl: 2006, Cilt: 24, Sayı: 6, (s. 653- 655).
• SCHERTENLEIB, Denis, “The Patentability and Protection of DNA-based Inventions in the EPO and the European Union”, European Intellectual Property Review, Yıl: 2003, Cilt: 25, Sayı: 3, (s. 125-138).
• SOYSAL, Tamer, “CRISPR Genom Düzenleme Teknolojileri: Patentlenebilirlikleri ve Covıd-19 Salgınında Kullanımı”, Adalet Dergisi, Yıl: 2021, Cilt, Sayı: 66, (s. 227 – 292).
• SOYSAL, Tamer, Tarımda Biyoteknoloji Uygulamaları ve Patent Hakları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• SULUK, Cahid/ KARASU, Rauf/ NAL, Temel, Fikri mülkiyet Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021, s. 244.
• ŞAHİNLER BAYKARA, Yasemin/ YAVUZ, Levent/ ALICA, Türkay, 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, Ankara, 2019.
• ŞEHİRALİ, Feyzan Hayal, Patent Hakkının Korunması, Turhan Kitapevi, Ankara, 1998.
• TEKİNALP, Ünal, Fikrî Mülkiyet Hukuku, Beşinci Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012.
• THORLEY, Simon/ MILLER, Richard/ BURKILL, Guy/ BRISS, Colin/ CAMPBELL, Douglas, Terrell on The Law of Patents, Sweet & Maxwell, London, 2006.
• VAN OVERWALLE, Geertrui, “Biotechnology Patents in Europe: From Law To Ethics”, Biotechnology, Patents and Morality (Editör: Sigrid Sterckx), Ashgate Publishing Ltd, Aldershot, 2004, (s. 197-206).
• YALÇINER, Uğur, “Biyoteknolojik Buluşlar”, Sınai Haklarda Son Gelişmeler, Bildiriler- Tartışmalar (4 Nisan 2001), Ankara Üniversitesi FİSAUM, Ankara, 2002, (s. 29- 64).
• YILMAZ, Filiz/ TEKMEN, Işıl, “Blastosist Gelişimi; Hücre Soylarının Farklanma Mekanizmaları”, DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 32, Sayı: 3, (s. 243-250).
• YURTSEVER, Şaziye, Patentin Hukuki Korunması ve İlgili Mevzuat, Ankara, 1999.
• YUSUFOĞLU, Fülürya, “Genlerin Korunması ile İlgili Olarak AB Yönergesinin Diğer Hukuk Sistemlerine Yansıması ve Türkiye’deki Hukuki Düzenleme Çalışmalarının Değerlendirimesi”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, (edt. Sabih Arkan), II. Cilt, Ankara, 2010, (s. 2361- 2403).
• YUSUFOĞLU, Fülürya, Patent Verilebilirlik Şartları, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.