İSLAM VE OSMANLI CEZA HUKUKUNDA İNFAZIN ERTELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 1213 - 1242, 29.12.2021

Melikşah Aydın

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1037226

Öz

İslam hukukundaki genel ilkeye göre kişilerin aldığı cezaların infazı hemen yapılmalıdır. İnfazı geciktirmeden yerine getirmek hâkime verilmiş bir görevdir. Bazı sebeplerin varlığı halinde ise infazın ertelenebileceği İslam hukukunda öngörülmüştür. Bu sebeplerin mahkûmdan kaynaklananları; mahkûmun hamileliği, hasta olması, sarhoş olması, akıl sağlığını kaybetmesi, mağdurdan kaynaklananları; kısas hakkına sahip olan mağdurun küçük, gaip veya akıl hastası olması, mağdurun yarasının bulunması, infaz yapılacak ortam ile ilgili olanları havanın çok sıcak veya soğuk olması ve savaş halidir. Bu durumlarda verilecek bazı cezalar ertelenirken bazı cezalar ertelenemez. İnfazı ertelenen cezaların çoğunlukla bedeni cezalar olduğu görülmektedir. Ölüm cezalarının infazı, hamilelik gibi bir suçsuzun cezalandırılması veya mağdurun kısas hakkından feragat etmesiyle mahkûmun kurtarılması sonucunu doğuracaksa ertelenebilir. Had ve tazir cezaları ise hastalık, sarhoşluk, infaz yapılacak ortamın uygun olmaması, mağdurun yarasının iyileşmemesi gibi sebeplerle ertelenebilir. İnfazın ertelenmesi mağdur olan kişilerin hakları çiğnenmeden mahkûmun, mağdurun veya toplumun yararına sonuçlar doğurabilir.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Osmanlı hukuku, infaz hukuku, cezanın infazı, erteleme

Kaynakça

• ACAR, Betül, Fıkıh Teori ve Uygulamasında Yargılama ve İnfazın Aleniliği, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2020.
• ABDURREZZAK, Ebû Bekr Abdurrezzâḳ b. Hemmâm es-Sanʿânî, el-Musannef (nşr. Ḥabîburraḥmân el-Azamî), I-XI, el-Mektebü'l-İslâmî, Beyrut 1403/1982.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû Abdullâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî, el-Müsned (nşr. Şuʿayb el-Arnavûṭ, Âdil Murşid v.dğr), Muessesetu'r-Risâle, 1421/2001.
• AHMED ZİYA, Mufassal Ameli ve Nazari Kanun-ı Ceza Teferruatı Şerhi, İstanbul, 1338.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.6, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.7, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul, 1994.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed, Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları (Fetava-yı Ebussuud Efendi), OSAV, İstanbul, 2018.
• ARSLAN, Adem, İlk Devir İslam Ceza Hukukunda Had Cezalarının İnfazı, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa, 2005.
• AVCI, Mustafa, “Osmanlı İnfaz Hukukundaki Gelişmelere Genel Bir Bakış”, SÜHFD, Sy:3-4, 2004, (87-159).
• AVCI, Mustafa, Osmanlı Ceza Hukuku-I (Genel Hükümler), 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• AVCI, Mustafa, Osmanlı Ceza Hukuku-II (Özel Hükümler), 3.Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• AVCI, Mustafa, Hukuk Tarihimizde Hapis, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• AVCI, Mustafa / KARADAĞ, M. Mansur, İslam Hukukunda Kişilere Karşı Suçlar (Mi’yar-ı Adalet Şerhi), Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• BARKAN, Ömer Lütfi, XV ve XVI ıncı Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları Birinci Cilt Kanunlar, İstanbul, 1943.
• BEHNESİ, Ahmed Fethi, el-Ukube fi fıkhi’l-İslami, Dirasetün Fıkhiyyetün Müteharriratün, 2.Baskı, Kahire, 1961.
• BEYHAKİ, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn b. Alî el-Ḫusrevcirdî, es-Sünenu'l-Kübrâ (nşr. Muḥammed Abdulḳâdir Aṭâ), Beyrut 1424/2003.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1970.
• BUHARİ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, Sahih-i Buhari, terc. Mehmed Sofuoğlu, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1990.
• CİN, Halil / AKGÜNDÜZ, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, OSAV Yayınları, İstanbul, 2017.
• DÂREKUTNÎ, Ebû'l-Hasen Alî b. Ömer el-Bağdâdî, Sünenü'd-Dâreḳuṭnî, I-V, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1424/2004. DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Yayınları, Ankara, 2013.
• EBU DAVUD, Süleyman b. Eşar, Sünen-i Ebu Davud, terc. Abdullah Parlıyan, Konya Kitapçılık, Konya, 2007.
• EBU YUSUF, Yakub b. İbrahim, Kitabu’l-Harac, 2. Baskı, Özek Yayınları, çev. Ali Özek, İstanbul, 1973.
• EBU ZEHRA, Muhammed, el-Cerime ve’l-Ukube fi Fıkhi’l-İslam, (İslam Hukukunda Suç ve Ceza), çev. İbrahim Tüfekçi, İstanbul, 1994.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Türk Hukuk Tarihi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2000.
• FETAVA-YI ALİ EFENDİ, Açıklamalı Osmanlı Fetvaları, haz. H. Necati Demirtaş, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul, 2014.
• FETAVA-YI HİNDİYYE, Fetava-yı Alemgiriyye, çev. Mustafa Efe, Huzur Yayınları, İstanbul, 2004.
• GÖKCEN, Ahmet, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, İstanbul, 1989.
• HALEBİ, İbrahim, İzahlı Mülteka el-Ebhur Tercümesi, çev. Mustafa Uysal, Dizerkonca Matbaası, İstanbul, 1968.
• İBN ABİDİN, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî, Reddü’l-Muhtar Ale’d-Dürri’l-Muhtar, çev. Mehmet Savaş ve diğerleri, Şamil Yayınları, İstanbul, 1983.
• İBN KAYYIM, el-Cevziyye, Şemsüddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ebu Bekr, İ’lamü’l Muvakkı’in, çev. Pehlül Düzenli, Pınar Yayınları, İstanbul, 2017.
• İBN KUDAME, Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, el-Muğni Muhtasarı, Kısaltan ve yayına hazırlayan Hamed b. Abdülaziz el-Hammad, çev. A. Alpaslan Tunçer, Karınca-Polen Yayınları, İstanbul, 2015.
• İBN MACE, Muhammed b. Yezid Ebu Abdillah el-Kazvini, Sünen-i İbn Mace, çev. Haydar Hatipoğlu, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1982.
• İBN RÜŞD, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid, çev. Ahmet Meylani, Redaksiyon ve Düzenleme: Vecdi Akyüz, Ensar Neşriyat İstanbul, 2015.
• İNCE, İrfan, “Ridde”, DİA, C.35, İstanbul, 2008.
• KARAMAN, Hayreddin, İslam Hukukunda İctihad, 3. Baskı, DİB Yayınları, Ankara, 1985.
• KÖROĞLU, Mehmet, İslam Ceza Hukukunda Ölüm Cezası ve İnfaz Usulleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 2004.
• Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, haz. Hayreddin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kafi Dönmez, Sadrettin Gümüş, DİB Yayınları, Ankara, 2012.
• MERĞİNANİ, Burhanüddin Ali b. Ebu Bekr, el-Hidaye, (Delilleriyle Hanefi Fıkhı), çev. Ahmed Meylani, Kahraman Neşriyat, İstanbul, ty.
• MEZURİ, Waadi Süleyman, “Cezanın Ertelenmesi Beşeri Kanun ve İslam Hukuku Arasında Bir Mukayese”, çev. Osman Güman, İslam Ceza Hukuku Uluslararası Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Lale Yayıncılık, İstanbul, 2017, Cilt 2, (862-907). MUTTAḲÎ EL-HİNDÎ, Alâʾu'd-Dîn Alî b. Ḥisâmi'd-Dîn b. Ḳâḍî Ḫân el-Ḳâdirî eş-Şâẑelî el-Hindî el-Burhânfûrî, Kenzu'l-ʿUmmâl (nşr. Bekrî Ḥayyânî), Muessesetu'r-Risâle, 1401/1981.
• MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî, Sahih-i Müslim, terc. Ahmed Davudoğlu, Sönmez Neşriyat, İstanbul, 1977.
• ÖZBEK, Veli Özer, İnfaz Hukuku, 13.Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
• ÖZÇELİK, Selahittin, “Osmanlı İç Hukukunda Zorunlu Bir Tehir (Mürted Maddesi)”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C.11, Sy:11, 2000, (347-438).
• ÖZEN, Şükrü, “İnfaz”, DİA, C.22, İstanbul, 2000.
• ÖZGENÇ, İzzet / ŞAHİN, Cumhur, İnfaz Hukuku, 3.Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ÖZGÜR, Mustafa, İslam İnfaz Hukuku, Cinius Yayınları, İstanbul, 2020.
• SAĞLAM, M. Yılmaz, “İnfaz ve İnfaz Hukuku Kavramları Üzerine Bir İnceleme”, TBB Dergisi, 1995/4, (578-591). SAMİ, Mirat-ı Kanun-ı Ceza (Kanun-ı Ceza Şerhi), 2.Baskı, Dersaadet, 1324.
• SERAHSİ, Ebu Sehl Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed, Mebsût, ed. Mustafa Cevat Akşit, Gümüşev Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• ŞİRBİNİ, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, Muğni’l- Muhtac, çev. Soner Duman, Mirac Yayınları, İstanbul, 2017.
• TALU, Mehmet, “Ebu Mihcen”, DİA, İstanbul, 1994.
• UDEH, Abdülkadir, Mukayeseli İslam Ceza Hukuku, çev. Ali Şafak, Kayıhan Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2012.
• YILMAZ, Ejder, Hukuk Sözlüğü, 9.Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2005.
• YURTSEVEN, Yılmaz, Klasik Dönem Osmanlı Ceza Hukukunda Tazir Suç ve Cezaları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2001.
• ZEYLAİ, Ebû Muḥammed Abdullâh b. Yûsuf, Naṡbu'r-Râye li'Eḥâdîŝi'l-Hidâyeti meʿa Ḥâşiyetihî Buğyeti'l-Elmeʿî fî Taḫrîci'z-Zeylaî (nşr. Muḥammed Avvâme), I-IV, Müessesetü'r-Reyyân Beyrut, Dâru'l-Ḳible li'ŝ-Ŝeḳâfeti'l-İslâmiyye, Cidde 1418/1997.
• ZUHAYLİ, Vehbe, İslam Fıkhı Ansiklopedisi, ilmi müşavir Mehmet Emin Saraç, çev. Heyet, Risale Yayınları, İstanbul, 1994.
• Kadı sicilleri Konya Kadı Sicilleri Defter 45, haz. İzzet Sak, Cemal Çetin, Konya, 2016.
• İstanbul Kadı Sicilleri 7 - Üsküdar Mahkemesi 26 Numaralı Sicil (H. 970-971 / M. 1562-1563). / Rıfat Günalan; Arapça metin Mehmet Akman ; kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu ; proje yönetmeni M. Akif Aydın ; ed. Coşkun Yılmaz. -- İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri 14 - Rumeli sadareti Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H. 1042-1043/M. 1633). / Fuat Recep, Sabri Atay ; Arapça metin Mehmet Akman ; kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu ; proje yönetmeni M. Akif Aydın ; ed. Coşkun Yılmaz. -- İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri 73 - Bab Mahkemesi 197 Numaralı Sicil (H. 1162-1163 / M. 1749-1750) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın ; editör Coşkun Yılmaz ; çeviri yazı / mukabele Nedim Pakırdağ – Abdullah Sivridağ ; kontrol M. Akif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul : Kültür AŞ, 2019.
• İstanbul Kadı Sicilleri 69 - Bab Mahkemesi 172 Numaralı Sicil (H. 1152-1153 / M. 1740) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın ; editör Coşkun Yılmaz ; çeviri yazı / mukabele Sabri Atay – Salih Kahriman ; kontrol M. Akif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul : Kültür AŞ, 2019.
• İstanbul Kadı Sicilleri 70 - Üsküdar Mahkemesi 403 Numaralı Sicil (H. 1154-1155 / M. 1740-1742) / proje yönetmeni M. Akif Aydın ; editör Coşkun Yılmaz ; çeviri yazı / mukabele Mustafa Yılmaz v.dğr. ; kontrol M. Akif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul : Kültür AŞ, 2019.
• İstanbul Kadı Sicilleri 72 - Eyüp Mahkemesi 182 Numaralı Sicil (H. 1154-1161 / M. 1741-1748) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın ; editör Coşkun Yılmaz ; çeviri yazı / mukabele Abdulkadir Altın – Salih Kahriman ; kontrol M. Akif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul : Kültür AŞ, 2019.
• Arşiv Belgeleri 3 Numaralı Mühimme Defteri, Divan-ı Hümayun Sicilleri Dizisi:I, Ankara, 1993.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Ali Emiri Mustafa III. (AE.SMST.III), 49/3565. H-29-12-1173.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Ali Emiri Selim III (AE.SSLM.III), 189/11392. H-29-12-1207.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Sicilleri Mühimme Defterleri, (A.DVNS.MHM.d), 127/907. H-30-09-1130.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT), 2527/107.H-17-05-1319.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT), 352/16. H-12-09-1312.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Hatt-ı Hümayun (HAT), 339/19419. H-19-12-1237.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Hatt-ı Hümayun (HAT), 494/24280. H-03-05-1231.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, İrade Hususi (İ.HUS), 168/72. H-22-06-1326.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Mabeyn-İrâde (MB.İ), 40/29. H-18-09-1294.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Sadaret Mektubi Kalemi Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT.MVL), 145/35. H-24-10-1278.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM), 226/13. H-07-01-1278.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi, Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM), 617/9. H-20-04-1314.