MECELLE’YE GÖRE İCÂRE-İ ÂDEMİ VE TARAFLARI

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 753 - 778, 29.12.2021

İştar Urhanoğlu

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.976777

Öz

Mecelle’ye Göre İcâre-i Âdemi başlığı altında ele alınan iş akdi, icâre akdinin alt başlığı olarak düşünüldüğünden ve bu şekilde düzenlendiğinden terminoloji yönünden de ortak terimler kullanılmıştır. Kitabü’l-İcârât, Mecelle’nin on altı kitabından ikincisidir. İcâre kitabı bir mukaddime ile sekiz bab’dan oluşmaktadır ve iki yüz sekiz maddedir. Doğrudan İcâre-i âdemi başlığını taşıyan fasıl ise yirmi maddeden oluşmuştur. İş akdine ilişkin hükümler icâre kitabı (Kitabü’l-İcârât) içerisinde yoğun olarak bulunmakla birlikte birinci kitap olan Kitabü’l-Büyu içerisinde de konuyla ilgili hükümler mevcuttur. Kitabü’l-Büyu, iş akdine ilişkin hükümlerin yanı sıra bir kısım hükümleri de bütün akitleri kapsar şekilde düzenlemiştir. Mecellenin getirdiği düzenlemeyle birlikte, işçi niteliğinin belirlenmesinde ücret karşılığı bir işi yerine getirmek kıstas olarak alındığından kavramın kapsamı genişlemiş, bu sebeple icâre-i ademi kavramının kapsamı da genişlemiştir. Ecir kavramı, ecir-i has ve ecir-i müşterek şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Mecelle’de icâre akdinde işçiyi kira ile tutan kimse müstecir olarak ifade edilmiştir ve modern iş hukukunda işverene karşılık gelen terimdir.

Anahtar Kelimeler

İcare-i Ademi, Ecir, Ecir-i Has, Ecir-i Müşterek, Müstecir

Kaynakça

• Abadan, Yavuz, Tanzimat Fermanının Tahlili. Tanzimat, (Ed.Halil İnalcık-Mehmet Seyit Danlıoğlu), İstanbul 2014. (2014)
• Ahmet Cevdet Paşa, Ma’ruzat, Yayınlayan: Yusuf Halaçoğlu, İstanbul, Çağrı Yayınları. (1980)
• Ahmet Cevdet Paşa, Tezakir, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları. (1991)
• Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 3. Kitap, Yavuz Sultan Selim Devri Kanunnameleri, İstanbul: Fey Vakfı Yayınları. (1991)
• Ali Haydar, Hocaeminefendizade, Dürerü’l Hukkam Şerhu Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyeti’l-Ahkâm, Osmanlıcadan Çeviren: Raşit Gündoğdu, Osman Erdem, İstanbul: Osmanlı Yayınevi. (2007)
• Ansay, Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, Ankara, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. (1954)
• Aydın, Mehmet Akif, İslam ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İstanbul. (1996)
• Aydın, Mehmet Akif, “Kanunnameler ve Osmanlı Hukukunun İşleyişindeki Yeri”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi 24. İstanbul. (2004)
• Aydın, Mehmet Akif, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye’nin Hazırlanışı, Osmanlı Araştırmaları, İstanbul. (1989)
• Aydın, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Beta Yayınları. (2010)
• Aykanat, Mehmet, Mecelle’de İş Akdi, Yüksek Lisans Tezi, Konya, Selçuk Üniversitesi. (2011).
• Baltacı, Cahid, 15. ve 16. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, İstanbul, İrfan Matbaası. (1976)
• Bardakoğlu, Ali, İcâre, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. (2000)
• Bardakoğlu, Ali, İslam Hukukunda İşçi İşveren Münasebeti. İslam’da Emek ve İşçi İşveren Münasebetleri, İstanbul, Ensar Neşriyat. (1986)
• Barkan, Ömer Lütfi, “Kanunname”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Maarif Basımevi. (1957)
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları. (2015)
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, Bilmen Yayınları. (1970)
• Bozkurt, Gülnihal, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Ankara, TTK. (1996)
• Bozkurt, Gülnihal, Gayrimüslüm Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu, Ankara, TTK. (1996)
• Cin, Halil ve Akgündüz, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları. (1996)
• Coşkun, Ahmet, Kuran-ı Kerim’de Rızık ve İktisadi Hayat, İstanbul, Ensar Neşriyat. (2010)
• Dilik, Sait, “Atatürk Döneminde Sosyal Politika”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 40/1. (1985)
• Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Ticâret ve İktisat İlmihali, İstanbul, Erkam Yayınları. (1993).
• Duran, İbrahim, Osmanlı Hukukunun Yapısı Üzerine Bir Etüd, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi III/1, Erzincan. (1999)
• Ellek, Hasan, “Osmanlı’da Kanunlaştırma Hareketleri ve Mecelle”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi III/6, Gümüşhane. (2014)
• Erişçi, Lütfü, Türkiye’de İşçi Sınıfının Tarihi, İstanbul. (1951)
• Esener, Turhan, İş Hukuku, Ankara, Sevinç Matbaası. (1978)
• Gökçe, Turan, “Osmanlı Kanunnameleri ve Bir Kanunname Sureti Hakkında”, Tarih İncelemeleri Dergisi V, İzmir. (1990)
• Göyünç, Nejat, “Osmanlı Devleti Hakkında”, Cogito, Osmanlılar Özel Sayısı 19, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları. (1999)
• Gülmez, Mesut, Türkiye Çalışma İlişkileri Tarihi: 1936 Öncesi, Ankara, TODAİE Yayınları. (1991)
• Gümüş, Musa, “Osmanlı Devleti’nde Kanunlaştırma Hareketleri, İdeolojisi ve Kurumları”, Tarih Okulu Dergisi 14, İzmir. (2013)
• İnalcık, Halil, Adaletname, İslam Ansiklopedisi I, İstanbul. (1998)
• İnalcık, Halil, “Kanunname”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C.XXIV, İstanbul. (2001)
• İnalcık, Halil, Osmanlı İdare ve Ekonomi Tarihi, İstanbul, İsam Yayınları. (2011)
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul, Eren Yayıncılık. (1993)
• İnalcık, Halil, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul, Eren Yayınları. (2000)
• İzveren, Adil, Hukuk Sosyolojisi, Ankara, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları. (1993)
• Karakışla, Yavuz Selim, Osmanlı Sanayi İşçisi Sınıfının Doğuşu 1839–1923, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler 1839–1950, Derleyenler: Donald Quatert ve Erik Jan Zürcher, İstanbul, İletişim Yayınları. (2007)
• Karaman, Hayreddin, İslam’ın Işığında Günün Meseleleri 1-2-3, İstanbul, İz Yayınları. (2003)
• Kaşıkçı, Osman. İslâm ve Osmanlı Hukukunda Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, İstanbul, OSAV Yayınları. (1997)
• Kaya, Mahmut, Çalışanların Hakları ve İslam, Ankara, Fecr Yayınları. (2009)
• Kırpık, Cevdet, Osmanlı Devleti’nde İşçiler ve İşçi Hareketleri, Doktora Tezi, Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi. (2004)
• Kuran, Ahmet Bedevi, İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, İstanbul, Kaynak Yayınları. (2000)
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara, Arkadaş Yayınları. (2011)
• Makal, Ahmet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Çalışma İlişkileri: 1850–1920, Türkiye Çalışma İlişkileri Tarihi, Ankara, İmge Kitabevi. (1997).
• Mardin, Şerif, “Batıcılık”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.I, İstanbul, İletişim Yayınları. (1983)
• Mollamahmutoğlu, Hamdi, İş Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi. (2008)
• Ökçün, Gündüz, Ta’til-i Eşgal Kanunu 1909 Belgeler-Yorumlar, Ankara. (1982)
• Öztuna, Yılmaz, Osmanlı Devleti Tarihi II, İstanbul. (1990)
• Öztürk, Abdülvehhab, İslam’da İşçi İşveren Münasebetleri, İslam’da Emek ve İşçi İşveren Münasebetleri, İstanbul, Ensar Neşriyat. (1986)
• Saymen, Ferit H., Türk İş Hukuku, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası. (1954)
• Sınav, Tahsin, İş Hukuku ve Temel Kavramlar, Mukayeseli Hukuk ve Uygulama Açısından İşçi-İşveren Münasebetleri, İstanbul, İlmi Neşriyat. (1990)
• Şaban, Zekiyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, Çev: İbrahim Kafi Dönmez, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. (2009)
• Şakfe, Muhammed Fehr, İslam’da İş Ahkâmı ve İşçi Hakları, Çev: İhsan Toksarı, İstanbul, Nida Yayınları. (1968)
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul Yapı Kredi Yayınları. (2006)
• Tunçomağ, Kenan, İş Hukukunun Esasları, İstanbul, Beta Yayınları. (1988)
• Üçok, Coşkun v.dğr., Türk Hukuk Tarihi, Ankara, Savaş Yayınevi. (1999)
• Yetkin, Aydın, “Osmanlı Devletinde Hukuk Devletinin Gelişim Süreci”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi VI/24, Ankara. (2013)
• Yılmaz, Faruk, Türk Anayasa Tarihi, Ankara, Berikan Yayınevi. (2007)
• Yiğiter, Ümran Nazif, Kömür Havzasında Amele Hukuku, Zonguldak. (1943)
• Zeydan, Abdülkerim, İslam Hukuku’na Giriş, trc. A. Şafak, İstanbul. (2008)
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul, İletişim Tarihi. (2014)