TEMERRÜDE DÜŞEN BORÇLUNUN AYNEN İFADAN VAZGEÇME HAKKI İLE SEÇİM HAKKI

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 58 - 84, 30.06.2022

Derya Ateş

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1105793

Öz

Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde borçlu temerrüdüne ait genel sonuçlar her zaman yeterli ve tatmin edici sonuçlar doğurmayacaktır. Zira bu tür sözleşmelerde taraflar “karşılıklılık” ilişkisi içindedir ve taraflardan birinin borcunu yerine getirmemesi hem karşı tarafı hem de sözleşme ilişkisinin bütünü etkiler. Bu sebeple genel sonuçlar dışında ayrıca alacaklıya aynen ifadan vazgeçme hakkı ve beraberinde seçimlik haklar tanınır. Ancak bu iki hak birbirinden ayrılarak iki ayrı hukuki aşama olarak değerlendirilmelidir. Alacaklının “vazgeçme beyanı ve bu beyanın borçluya bildirimi” ile “seçimlik hakların kullanımı ve tercih edilen hakkı borçluya bildirimi” birbirinden farklıdır. Alacaklıya ait seçim hakkının değiştirilip değiştirilemeyeceği ve borçlunun temerrüde düşmekte kusuru bulunup bulunmadığı ise doktrinde birbirine paralel ilerleyen görüşler ile çözümlenmeye çalışılır.

Anahtar Kelimeler

borçlunun temerrüdü, aynen ifa, vazgeçme beyanı, seçim hakkı

THE RIGHT TO WAIVE THE SPECIFIC PERFORMANCE AND THE RIGHT OF CHOICE OF THE DEBTOR IN DEFAULT

Öz

The general consequences of the default of a debtor will not always lead to sufficient and satisfactory results in the bilateral contracts. The reason is that, in such contracts the parties are in a "reciprocity" relationship and one of the parties’ non-performance of the obligation affects both the other party and the whole contractual relationship. For this reason, apart from the general consequences, the creditor is also given the right to waive the specific performance and the alternative rights. However, these two rights should be separated from each other and evaluated as two separate legal stages. The creditor's "declaration of waiver and notification of this declaration to the debtor" and "the exercise of alternative rights and notification of the preferred right to the debtor" are different from each other. Whether the right of choice belonging to the creditor can be changed and whether the debtor has any faults in default are tried to be analysed with parallel views in the doctrine.

Anahtar Kelimeler

default of the debtor, specific performance, declaration of waiver, right of choice

Kaynakça

• ATAMER, Y. : Uluslararası Satım Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Anlaşması (CISG) Uyarınca Satıcının Yükümlülükleri ve Sözleşmeye Aykırılığın Sonuçları, İstanbul, 2005. (CISG)
• ATEŞ, D. : Borçlunun Temerrüdünde Aynen İfa, İstanbul, 2021
• BAŞOĞLU, B. : Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukta Aynen İfa Talebi, İstanbul, 2012.
• BAYSAL B. : Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur), İstanbul, 2012, (Zarar Görenin Kusuru)
• BEGUELIN, E. : FJS Nos 664, 665: Demeure du débiteur dans les contrats bilatéraux (mise au point 31 juillet 1942).
• BUCHER E. : Schweizerisches Obligationenrech Allgemeiner Teil, Zürich, 1988.
• BUZ, V. : Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme, Ankara, 1998.
• CHAVANNE, S. : Le retard dans l’exécution des travaux de construction, Genève, 1993.
• CHERPILLOD, I. : La fin des contrats de durée, Lausanne, 1998.
• COMMENT A. : De la demeure du débiteur dans les contrats bilatéraux, art. 107-109 CO, Courtelary, 1924.
• ENGEL P. : Traite Des Obligations En Droit Suisse Bern 1997.
• EREN, F. : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2019.
• FEYZİOĞLU, N. : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.I, İstanbul, 1977.
• GAUCH P./SCLUEP W./TERCİER P. : La Partie Générale Du Droit des obligations, II, Zürich, 1982
• GAUCH P./SCHLUEP, W. : Schweizerisches Obligationenrecht, Alge-meiner Teil, Zürich, 1995.
• HAVUTÇU, A. : Tam iki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde Temerrüt ve Müspet Zararın Tazmini, İzmir, 1995.
• HUİLLİER, L. : La Notion du droit formateur en droit prive, 1947.
• KILIÇOĞLU A. : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2017.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU N./HATEMİ H./SEROZAN R./ARPACI A. : Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C.I, Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu, Borçlar Hukukuna Giriş Hukuki İşlem Sözleşme, İstanbul, 2017. (Kocayusufpaşaoğlu, Borçlar)
• : Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C.III, Prof. Dr. Rona Serozan, İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme, İstanbul, 2016. (Serozan, İfa) KURU, B./ARSLAN, R./YILMAZ, E. : İcra ve İflas Hukuku Ders Kitabı, Ankara, 2012.
• KURU, B. : Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı, İstanbul, 2015.
• LOERTSCHER, D. : De l’effet des obligations, art 84-96 Thévenoz, Luc/Werro, Franz, Code des obligations, I Commentaire Romand, Genève-Bale-Munich, 2003, s.705-713.
• MONOD, M. : La résolution des contrats synallagmatiques parfaits, Etude comparative de droit suisse et de droit français, Lausanne, 1987.
• OĞUZMAN M. K. /ÖZ M. T. : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, İstanbul 2018.
• ÖNEN, T. : Karşılıklı Borç Doğuran Sözleşmelerde Borçlunun Temerrüdüyle İlgili Genel Mahiyetteki Hükümler, Ankara, 1975.
• ÖZ, T. : İş Sahibinin Eser Sözleşmesinden Dönmesi, İstanbul, 1989
• PEKCANITEZ, H./ATAY, O./SUNGURTEKİN ÖZKAN, M./ÖZEKES, M. : İcra ve İflas Hukuku, Ankara, 2020.
• PRINCIPES D’UNIDROIT RELATIFS AUX CONTRATS DU COMMERCE INTERNATIONAL 2016,
• : Publié par l’Institut international pour l’unification du droit privé (UNIDROIT), Rome, 2016
• :https://www.unidroit.org/instruments/commercial-contracts/unidroit-principles-2016
• RAMONİ, C. : Demeure du débiteur et contrats de droit suisse, Zurich 2002.
• SCHMIDLIN, B. : “Le sort du contrat résolu ou l’annule : l’effet ex tunc ou la liquidation du contrat par la in integrum restitutio” Mélanges en l’honneur de Carlo Augusto Cannata, Bale, Genève et Munich, 1999.
• SECRETAN, R. : Des Droits Du Vendeur Contre L’acheteur En Demeure, Eté En Particulier, De La Théorie Dite De La Différence, Applique Aux Ventes Non Commerciale, JdT 1947 I S. 34 Vd.
• SELİÇİ, Ö. : “Seçimlik Borçların İfası”, İÜHFM., C. 34, Sayı 1 – 4, Y. 1968, s. 375 – 399
• ŞENGÜL, M. : “Seçimlik Borçlara İlişkin Temel Özellikler Ve Seçimlik Borçların İfası”, EÜHFD., C. XV, Sayı 3- 4, Yıl 2011, s. 207 – 248 SERAZON R. : Sözleşmeden Dönme, İstanbul, 2007.
• STANISLAS, G. : Le droit de résolution dans le contrat de vente : sanction de l'inexécution des obligations contractuelles : étude de droit suisse. Genève : Georg, 1979.
• TANDOĞAN H. : Türk Mesuliyet Hukuku, Ankara, 1961.
• TEKİNAY S. S./AKMAN S./BURCUOĞLU H /ALTOP A. : Borçlar Hukuku Genel Hükümleri, İstanbul, 1993.
• TEKİNAY, S.S. : “Mukayeseli Hukuk Açısından Borçlunun Aynen İfaya veya Tazminat Ödemeye Zorlanması”, Prof. Dr. Hüseyin Nail Kubalı’ya Armağan (MHAD.), S. 11, Y. 8-1974.
• TERCIER P. : Le Droit des Obligations, Zurich, 2004.
• THEVENOZ L./ WERRO F. : Commentaire Romand, Code Des Obligations I, Helbing&Lichtenhahn Verlag, Basel, 2003.
• THÉVENOZ, L. : De l’extinction des obligations, art 97-109, Thévenoz, Luc/Werro, Franz, Code des obligations, I Commentaire Romand, Genève-Bale-Munich, 2003, s.541-651. (CR. art. 97-109)
• TÜMERDEM, M. Sürekli Borç İlişkilerinde Borçlunun Temerrüdü ve Sonuçları, Ankara, 2018.
• TUNÇOMAĞ K. : Türk Borçlar Hukuku I, Genel Hükümler, İstanbul, 1976.
• VON TUHR A. : Borçlar Hukuku, C.1-2, (Çeviren: C. Edege) Ankara, 1983.