ANONİM ORTAKLIKLARDA MENFAAT SAHİPLİĞİ TEORİSİNİN ÇALIŞANLAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 971 - 1005, 30.06.2022

Esra Berktaş

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1117456

Öz

Anonim ortaklıklarda uzun yıllardır kabul edilen pay sahipliği teorisine göre, ortaklıkların amacı pay sahiplerinin malvarlığını en yüksek seviyeye çıkarmaktır. Bu teoriye bir alternatif olarak, ortaklıkların yalnızca pay sahiplerinin değil, bunlar da dahil olmak üzere, çalışanlar, müşteriler, tedarikçiler, toplum ve benzeri tüm çıkar gruplarının menfaatini koruması gerektiğini savunan menfaat sahipliği teorisi ortaya çıkmış ve geniş kabul görmüştür. Bir anonim ortaklıkta menfaat sahipleri, ortaklığın varlığına ve işleyişine katkıda bulunan veya ortaklığın iş ve işlemlerinden etkilenen kişi ve grupları ifade etmektedir. Bunlardan biri olan anonim ortaklık çalışanları, ortaklığın değerini artıran ve çoğu zaman ortaklığa özgülenmiş katkıları sebebiyle, diğer menfaat sahiplerine kıyasla öne çıkmaktadır. Son yıllarda çalışanların, ortaklığa getirdiği “insan sermayesi”nin, pay sahiplerinin getirdiği sermaye ile denk kabul edilmesi gerektiği yönünde görüşler ileri sürülmekte ve bu doğrultuda bu iki çıkar grubunun eşit bir korumadan yararlanması gerektiği ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Menfaat sahipliği teorisi, insan sermayesi, takım üretimi, değer yaratma, çalışanlar

Kaynakça

• AKTAN, Coşkun, "Kurumsal Şirket Yönetimi", DergiPark, Yıl: 2013, Cilt: 5, Sayı: 1, (s. 150 - 161)
• ALCHIAN, Armen, A. / DEMSETZ, Harold, “Production, Information Costs, and Economic Organization”, The American Economic Review, Yıl: 1972, Cilt: 62, Sayı: 5, (s. 777-795)
• ANSAY, Tuğrul, Anonim Şirketler Hukuku, 1. Basım, BTHAE, Ankara, 1982
• BAŞ, Kadir, Çalışanların Pay Sahipliği Yoluyla Anonim Şirketlere Katılımı, 1. Basım, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021
• BERLE, Adolf A., Jr., / MEANS, Gardiner, C., The Modern Corporation and Private Property, 1. Basım, Transaction Publishers, New York, 1932
• BLAIR, Margaret M. / STOUT, Lynn A., "A Team Production Theory of Corporate Law", Virginia Law Review, Yıl: 1999, Cilt: 85, Sayı: 2, (s. 247 - 328)
• BONNAFOUS-BOUCHER, Maria / RENDTORFF, Jacob Dahl, Stakeholder Theory: A Model for Strategic Management, 1 Basım, Springer, e-book, 2016
• BRATTON, William, W., Jr., The New Economic Theory of the Firm: Critical Perspectives from History, Stanford Law Review, Yıl: 1989, Cilt: 41, Sayı: 6, (s. 1471 – 1527)
• DINH, Viet D., "Codetermination and Corporate Governance in a Multinational Business Enterprise", Journal of Corporate Law Studies, Yıl: 1999, (s. 976 - 999)
• DODD, E. Merrick, Jr., “For Whom Are Corporate Managers Trustees?”, Harward Law Review, Yıl: 1932, Cilt: 45, Sayı: 7, (s. 1145 – 1163)
• EMİNOĞLU, Cafer, Türk Ticaret Kanunu’nda Kurumsal Yönetim (Corporate Governance), 1. Basım, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014
• FREEMAN, R. Edward / HARRISON, Jeffrey S. / ZYGLIDOPOULOS, Stelios, Stakeholder Theory: Concepts and Strategies, 1. Basım, Cambridge University Press, Cambridge, 2018
• GOSPEL, Howard / PANDLETON, Andrew, "Finance, Corporate Governance and the Management of Labour: A Conceptual and Comparative Analysis", British Journal of Industrial Relations, Yıl: 2003, Cilt: 41, Sayı: 3, (s. 557 - 582)
• HACIMAHMUTOĞLU, Sibel, AT ve Türk Hukukunda Anonim Ortaklığın Karar Alma Sürecinde Yönetim Kurulunun Yapısı ve Çalışanların Katılımı, 1. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008
• HANSMANN, Henry / KRAAKMAN, Reinier, "The End of History for Corporate Law", https://ssrn.com/abstract=204528 (erişim tarihi: 05.05.2022)
• HELVACI, Mehmet / CANKAT, Rifat, “Karşılaştırmalı Hukukta Şirket Menfaati Kavramı”, Prof. Dr. Sabih Arkan’a Armağan, 1. Basım, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019, (s. 521 - 552)
• HORWITZ, Morton, J., “Santa Clara Revisited: The Development of Corporate Theory”, West Virginia Law Review, Yıl: 1986, C: 88, S: 2, (s. 173 – 224)
• JENSEN, Michael, C., A Theory of the Firm: Governance, Residual Claims, and Organizational Forms, 1. Basım, Harvard University Press, Cambridge, 2000
• KARASU, Rauf, Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi, 2. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015
• KEAY, Andrew, "Stakeholder Theory in Corporate Law: Has It Got What It Takes?", Richmond Journal of Global Law & Business, Yıl: 2010, Cilt: 9, Sayı: 3, (s. 249 - 300)
• KIRCA, İsmail / ŞEHİRALİ ÇELİK, Feyzan Hayal / MANAVGAT, Çağlar, Anonim Şirketler Hukuku Cilt: 1, 1. Basım, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2013
• KRAAKMAN, Reinier / ARMOUR, John / DAVIES, Paul, vd., The Anatomy of Corporate Law: A Comparative and Functional Approach, 3. Basım, Oxford University Press, Oxford, 2017
• KÜÇÜKGÜNGÖR, M. Aslı, Kurumsal Yönetim İlkeleri Bakımından Halka Açık Anonim Şirketlerde İcrada Görevli Olmayan Yönetim Kurulu Üyeleri, 1. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018
• LEHR, Amy K., "Fiduciary Duties for a Globalized World: Stakeholder Theory Reconceived", George Mason Law Review, Yıl: 2019, Cilt: 27, Sayı: 1, (s. 81 - 140)
• MARSHALL, Shelley / RAMSAY, Ian, "Stakeholders and Directors' Duties: Law, Theory and Evidence", The University of New South Wales Law Journal, Yıl: 2012, Cilt: 35, Sayı: 1, (s. 291 - 316)
• MILLON, David, Theories of the Corporation, Duke Law Journal, Yıl: 1990, C: 39, S: 2, (s. 201 – 262)
• MINTZ, Steven, "A Comparison of Corporate Governance Systems in the U.S., UK and Germany", Corp. Own. and Control, Yıl: 2006, Cilt: 3, Sayı: 4, (s. 22-34)
• MITCHELL, Ronald K. / LEE, Jae Hwan, "Stakeholder Identification and Its Importance in the Value Creating System of Stakeholder Work", The Cambridge Handbook of Stakeholder Theory, (der. J. F. Harrison, vd.), 1. Basım, Cambridge University Press, Cambridge, 2019, (s. 53 - 73)
• MİMAROĞLU, Sait, Kemal, Ticaret Hukuku İkinci Cilt İşletme Hukuku Ticaret Ortaklıkları Hukuku, 1. Basım, BTHAE, Ankara, 1972
• ÖZCÜRE, Gürol / ERYİĞİT, Nimet, "AB’de Çalışanların Yönetime Katılma Yönergesi’nin KOBİ’ler Düzeyinde Uygulanması ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme", DergiPark, Yıl: 2006, Cilt: 0, S. 51, (s. 145-176)
• PALLADINO, Lenore, "Who Owns Corporations", Boston Review Economics After Neoliberalism, Yıl: 2009 (s. 124 - 140)
• PARMAR, Bidhan L. / FREEMAN, R. Edward / HARRISON, Jeffrey S., vd., Stakeholder Theory: The State of the Art, https://www.researchgate.net/publication/235458104_Stakeholder_Theory_The_State_of_the_Art (erişim tarihi: 06.06.2022)
• PHILLIPS, Robert A. / BARNEY, Jay B. / FREEMAN, R. Edward, vd., "Stakeholder Theory", The Cambridge Handbook of Stakeholder Theory, (der. J. F. Harrison, vd.),1. Basım, Cambridge University Press, Cambridge, 2019, (s. 3 - 18)
• POROY, Reha / TEKİNALP, Ünal / ÇAMOĞLU, Ersin, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş Dokuzuncu Bası, 9. Basım, Beta Basım A.Ş., İstanbul, 2003
• PULAŞLI, Hasan, Corporate Governance Anonim Şirket Yönetiminde Yeni Model, 1. Basım, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2003
• PURI, Poonam / BOROK, Tuvia, "Employees as Corporate Stakeholders", The Journal of Corporate Citizenship, Yıl: 2002, Cilt: 8, (s. 49 - 61)
• RADIN, Tara. J., "From Imagination to Realization: A Legal Foundation for Stakeholder Theory", Re-Imaging Business Ethics: Meaningful Solutions for a Global Economy, Yıl: 2002, Cilt: 4, (s. 31 - 49)
• RHEE, Robert J., "A Legal Theory of Shareholder Primacy, Minnesota Law Review, Yıl: 2018, Cilt: 102, (s. 1951 - 2017)
• RÖNNEGARD, David / SMITH, N. Craig, "Shareholder Primacy vs. Stakeholder Theory: The Law as Contraint and Potential Enabler of Stakeholder Concerns", https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3165992 (erişim tarihi: 13.04.2022)
• SMITH, D. Gordon, "The Shareholder Primacy Norm", The Journal Of Corporation Law, Yıl: 1998, Cilt: 23, (s. 277 - 323)
• STERNBERG, Elaine, Corporate Governance: Accountability in the Marketplace, 1. Basım, The Instite of Economic Affairs, London, 1998
• ŞEHİRALİ ÇELİK, Feyzan Hayal, Anonim Şirketlerde Çıkar Çatışmaları Ekseninde Şirket Ele Geçirmelerine Karşı Önlemler, 1. Basım, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2008
• ŞENER, Oruç, Hami, Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku, Seçkin Yayınları, 1. Basım, Ankara, 2012
• TEKİNALP, Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, Vedat Kitapçılık, 4. Basım, İstanbul, 2015
• TEKİNALP, Ünal, Yeni Anonim ve Limited Ortaklıklar Hukuku ile Tek Kişi Ortaklığı Esasları, Vedat Kitapçılık, 1. Basım, İstanbul, 2011
• WADDINGTON, Jeremy /CONCHON, Aline, Board-Level Employee Representation in Europe: Priorities, Power and Articulation, 1. Basım, ETUI, Routledge Taylor & Francis Group, New York, 2016
• WICKS, Andrew C. / ELMORE, F. A. / JONAS, David, "Connecting Stakeholder Theory to the Law and Public Policy", The Cambridge Handbook of Stakeholder Theory, (der. J. F. Harrison, vd.), 1. Basım, Cambridge University Press, Cambridge, 2019, (s. 97 - 116)
• WISE, Amanda, "Article: Corporate Law and the Business Roundtable: Adding to the Debate on Shareholder Primacy vs. Stakeholder Theory", Capital University Law Review, Yıl: 2021, Cilt: 49, (s. 499 - 526)