ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKININ, İDARİ DAVALARDA UYGULANDIĞI, ALAN VE KONULAR

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 1 - 52, 31.08.2025

Selami Demirkol , Sezal Çınar Özkan

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1684790

Öz

Özgürlük ve güvenlik hakkına ilişkin uyuşmazlıklar büyük çoğunlukla adli yargı alanında ortaya çıktığından, yapılan çalışmalar da bu alanda yoğunlaşmaktadır. Ancak, özgürlük ve güvenlik hakkı konusunda AİHM’de, adli yargı önünde görülen uyuşmazlıkların yanı sıra idari yargıdan kaynaklanan uyuşmazlıklar da karara bağlanmaktadır.
Kamu gücünden kaynaklanan özgürlük ve güvenlik hakkı ihlalleri adli uyuşmazlıklar kadar sayıca fazla olmasa da idari uyuşmazlıklarda da karşımıza çıkabilmektedir. İdare, kamu gücünü kullanarak çeşitli işlemler tesis etmekte ve eylemlerde bulunmakta, bunlarla kimi zaman çeşitli hak ihlallerine sebep olabilmektedir. Kişinin özgürlük ve güvenlik hakkı da idarenin çeşitli eylem ve işlemleriyle ihlalinin muhtemel olduğu haklardan biridir. İdari yargı, idarenin bu eylem ve işlemlerini denetlemekle yükümlüdür. Bu denetimi Anayasal hükümler ve meri mevzuat kadar AİHS ve Sözleşme’nin maddelerinin yorumu ile genişleyen AİHM kararlarından oluşan içtihat ağı ışığında da gerçekleştirmesi gerekmektedir.
Esasında özgürlük ve güvenlik hakkı içerikli davaların ceza yargılamasının görev alanında olduğu genel kanısının değişmesi ve istisnai de olsa tipik idari dava kategorisinde bulunan özgürlük ve güvenlik hakkı içerikli bazı uyuşmazlıkların/davaların da AİHM tarafından kabul edilebilir bulunduğuna ve yargılama eksenine alındığına tanıklık etmekteyiz.
Bu makale ile amaçlanan, Türk adalet sisteminde daha çok adli yargı alanında koruma bulan özgürlük ve güvenlik hakkını, Türk yargısal sisteminin adalet alanını daha da genişletmek düşüncesiyle, kurucu bir yorumla, idari yargı alanına da taşımak ve uygulama bulmasına zemin hazırlamaktır.
Zira bugünün idari yargı görev alanı artık dünün idari yargı görev alanı değildir, olmamalıdır. İdare hukukunun ve idari yargılama hukukunun, dinamik olması ve içtihadi bir hukuk dalı olması özelliği de bunu doğrulamakta ve zemin/dayanak oluşturmaktadır.
Since disputes concerning the right to liberty and security mostly arise within the scope of judicial justice, studies are predominantly concentrated in this area. However, regarding the right to liberty and security, at the ECtHR, in addition to the disputes heard before judicial justice, disputes arising from administrative justice are also adjudicated.

Anahtar Kelimeler

Özgürlük ve güvenlik hakkı , idari yargı , ceza yargılaması , AİHM , AİHS

THE FIELDS AND ISSUES WHERE THE RIGHT TO LIBERTY AND SECURITY IS APPLIED IN ADMINISTRATIVE CASES

Öz

Since disputes concerning the right to liberty and security mostly arise within the scope of judicial justice, studies are predominantly concentrated in this area. However, regarding the right to liberty and security, at the ECtHR, in addition to the disputes heard before judicial justice, disputes arising from administrative justice are also adjudicated.

Although violations of the right to liberty and security arising from public authority are not as numerous as judicial disputes, they can also be encountered in administrative disputes. The administration, by exercising public authority, carries out various actions and establishes acts, which may at times lead to violations of certain rights. The right to liberty and security of the individual is also among the rights that may potentially be violated by various acts and actions of the administration. Administrative justice is responsible for auditing these acts and actions of the administration. This audit must be conducted not only in accordance with constitutional provisions and current legislation, but also in light of the jurisprudence network formed by the ECtHR judgments, which expand upon the interpretation of the Articles of the ECHR.

In essence, we witness that the general opinion, which holds that cases concerning the right to liberty and security fall under the jurisdiction of criminal, is changing and that, although exceptional, some disputes/cases concerning the right to liberty and security which fall within the typical category of administrative cases are also deemed admissible and included within the scope of adjudication by the ECtHR.

The aim of this article is to transfer the right to liberty and security, which is predominantly protected within the scope of judicial justice in the Turkish justice system, to the domain of administrative justice through a foundational interpretation, with the intent of further expanding the field of justice within the Turkish judicial system, and to pave the way for its enforcement.

Forasmuch as, today’s domain of administrative justice is no longer the same as yesterday’s, shouldn’t be. The fact that administrative law and administrative procedural law are dynamic and jurisprudence-based branches of law confirms this and constitutes its ground/ justification.

Anahtar Kelimeler

Right to liberty and security , administrative justice , criminal proceedings , ECtHR , ECHR

Kaynakça

• Akın İ, Kamu Hukuku, (7. Baskı 1993).
• Akkutay A.İ., ‘Uluslararası Antlaşmaların Türk İç Hukukundaki Konumu ve Etkileri’ (Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2007) 415-447.
• Aral V, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, (On İki Levha 2012).
• Austin J, The Province Of Jurisprudence Determined And The Uses of Study of Jurisprudence (Weidenfeld and Nicolson 1955).
• Bentham J, Of Laws General, (Athlone Press 1970).
• Bilgin H, İdari Yargı İçin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Uygulama Rehberi (Adalet Yayınevi 2017).
• Çeçen A, Adalet Kavramı (May 1981).
• Çelik E. ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Türk Hukukundaki Yeri ve Uygulanması’ (İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi Lütfi Duran’a Armağan 1988) 1-3.
• Demirkol S, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılaması Nedeniyle Türk Mahkeme kararlarının Alenileşmesi’ 1/Haziran (Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2013) 105-114.
• Demirkol S, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin İdari Davalarla İlgili Yargılama Ayrıntıları (Beta 2020).
• Derrida J ‘The Force of Law, The Mystical Foundation of Authority’ (Cardozo Law Review 1990).
• Derrida J ‘Yasanın Gücü: Otoritenin Mistik Temeli’ Şiddetin Eleştirisi Üzerine (Metis, 2011) 19-164.
• Doğru O ve Nalbant A, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi, Açıklama ve Önemli Kararlar, C.1, (İHAS 2,3,4,5,6 ve 7. maddeler) (1. Bası, 2012).
• Dutertre G, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, (Avrupa Konseyi 2007).
• Dworkin R, Hakları Ciddiye Almak, çev: Türkbağ Ali Ulvi (2007).
• Dworkin R, Hukukun Hükümranlığı, çev. Uzun Ertuğrul (Nora 2018).
• Evink E, ‘Patočka ve Derrida: Sorumluluğun Açmazları’, çev. EKİCİ Ekrem, Cogito, Derrida Özel Sayısı içinde, sayı: 47-48 (Yapı Kredi 2006) 256-269.
• Göçer M, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Göre Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği ve Türk Hukuku, Türkiye’de İnsan Hakları (TODAİE 2000).
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku Dersleri (Ekin 2015).
• Gözübüyük A ve Gölcüklü F, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması (Turhan 2011).
• Gülmez M, ‘Anayasa Değişikliği Sonrasında İnsan Hakları Sözleşmelerinin İç Hukuktaki Yeri ve Değeri’, (TBB Dergisi 2004) 147- 161.
• Gülmez M, ‘Evet Uluslararası Antlaşmalar Anayasa Üstüdür’ (Cumhuriyet Gazetesi 17.06.1998).
• Hatemi H, Hukuk Devleti Öğretisi (İşaret 1998).
• Harris D.J., M. O’Boyle ve Warbrick, Law of the European Convention on Human Rights, (Oxford University 2009).
• Kaboğlu İ, ‘İnsan Hakları ve Güvenlik İlişkisi Üzerine’, 21. Yüzyılın Başında İnsan Haklarını Korumada Karşılaşılan Sorunlar, Ed.İoanna Kuçuradi (Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi ve UNESCO Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü 2011).
• Kaboğlu İ, Özgürlükler Hukuku (İmge 2002).
• Kaboğlu İ, ‘Türkiye’de Hukuk Devletinin Gelişimi’ haz. Ökçesiz, Hayrettin, Hukuk Devleti (Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi Afa 1998) 89-117.
• Karan U, Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (Avrupa Konseyi 2013).
• Kelsen H, ‘Saf Hukuk Kuramı Nedir’, çev. Akbaş Kasım, Hukuk Kuramı, c. 5, s. 3, (Eylül-Aralık 2018) 99-107.
• Kelsen H, The Pure Theory of Law, (University of California 1967).
• Keskin S, ‘Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı’ İnsan Hakları (1. Baskı Yapı Kredi 2000) 64-97.
• Kunig P, ‘Özgürlük ve Güvenlik’ çev.: Vardar Çiğdem, Anayasa Yargısı, c.34, c.1 (2017) 17-23.
• Ökçesiz H, Hukuk Devleti (Afa 1998).
• Tanör B ve Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (17. Baskı Beta 2018).
• Tezcan D, Erdem M.R. ve Sancakdar O, Avrupa insan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin insan Hakları Sorunu, (Ankara 2004).
• Sancakdar O, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türk Yargı Sistemindeki Konumu ve Kararlarının İdari Yargı Hâkiminin Vereceği Kararlara Etkisi”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl Sempozyumu (Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu no.74 2007).
• Şirin T, Özgürlük ve Güvenlik Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-1 (Avrupa Konseyi 2018).