Öz
Harput tarihte çeşitli medeniyetlere beşiklik yapmış bir şehir olmakla birlikte coğrafi konumu nedeniyle askeri, ticari ve idari bir merkez olarak sıklıkla kulla-nılmıştır. Harput, Osmanlı idaresi altında bu özelliklerinin yanı sıra ulaşım ve haberleşmede lojistik bir üs olarakta hizmet etmiştir. Osmanlı menzil teşkilatı içerisinde Harput menzili, İstanbul’dan başlayıp Bağdat’ta sona eren Anadolu orta kolu üzerinde yer almıştır. Harput menzili özellikle IV. Murad’ın Bağdat seferi sırasında vermiş olduğu hizmetle dikkat çekmiştir.
Bu çalışmada, 1722-1723 tarihli Harput menzil defterine göre Harput menzi-linin işlerliği, menzile gelen görevli sayısı ve bunların görevleri, menzilden verilen hayvan sayıları ile Harput menzilini kullananların nereye gittiği incelenmiştir. Defterdeki bilgilere göre Harput menzilinin yoğun olarak kullanıldığı ve merkez teşkilata ait görevlilerin daha fazla menzilden yararlandıkları ortaya çıkmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ALTUNAN, S. (2002), “Osmanlı Devletinde Haberleşme Ağı: Menzilhaneler”, Türkler Ansiklopedisi, C. 10, Ankara, s.913-919.
- ÇETİN, C. (2009), Anadolu’da Faaliyet Gösteren Menzilhaneler (1690-1750), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya,.
- DEMİR, A. (20114), 1767-1774 (H. 1181-1188) Tarihli Harput Şer’iyye Sicili (Metin Değerlendirme Varak (1 -44), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
- GÜLCÜ, E. (1993), 1691-1720 M.(1103-1133 H.) Tarih ve 391 Numaralı Harput Şer’iyye Sicili, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
- HALAÇOĞLU, Y. (2004), “Menzil”, DİA, 29, İstanbul, s.159-161.
- HALAÇOĞLU, Y. (1995), “Klasik Dönemde Osmanlılarda Haberleşme ve Yol Sistemi” Çağını Yakalayanı Osmanlı, IRCICA, (Yay. Haz. E. İhsanoğlu-M. Kaçar), İstanbul, s.13-21.
- İNALCIK, H. (2013), “Vezir” DİA, 43, İstanbul, s.90-92.
- İNBAŞI, M. (2007), “XVIII. Yüzyılda Bitlis Sancağı ve İdarecileri” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 33, Erzurum 2007, s.243-261.
- KILIÇ, O. (1997), 18. Yüzyılın ilk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdarî Taksimâtı, Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ.
- KILIÇ, O. (1999), “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancakları Üzerine Bazı Tespitler”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM) 10, Ankara, s. 119–137.
- PAKALIN, M. Z. (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, İstanbul,1993, MEB.
- SAMİ, Ş. (1999), Kâmûs-ı Türki, İstanbul.
- UZUN, C. (2013), “IV. Murad Dönemi Bağdad Seferleri Sırasında Harput Sancağı’nın Üstlendiği Rol”, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu Bildiri Kitabı, 2, (Elazığ 23-25 Mayıs 2013) s.755-764
- UZUN, C. (2016), 17. Yüzyılda Harput, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
- UZUNÇARŞILI, İ. H. (1988), Osmanlı Saray Teşkilatı, Ankara, 1988, TTK.
- YILMAZÇELİK, İ. (1995), XIX. Yüzyılın ilk Yarısında Diyarbakır (1790-1840), Ankara, TTK, 1995.
- YILMAZÇELİK, İ. (2010), “Osmanlı Hakimiyeti Sürecinde Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10/1, Elazığ, s.233-387.
- YÜCEL, Y. (1974), “Osmanlı İmparatorluğunda Desantralisazyona (Adem-i Merkeziyet) Dair Genel Gözlemler, Belleten, XXXVIII/152, Ankara, s.657-708.
Öz
Harput has been used as a military commercial and administrative center because of its geographical location besides being a city that has been cradled in various civilizations in history. In addition to these features, Harput was also used as a logistic base in transportation and communication under the Ottoman administration. Within the Ottoman range, Harput was located on the Anatolian central line starting from İstanbul and ending in Baghdad. Harput menzil attracted attention especially by IV Murad's service during his campaign in Baghdad.
In this study, the functioning of the Harput menzil, the number of officers from the menzil and their duties, number of animals given in the menzil and where Harput menzil users went are investigated according to the Harput menzil book of 1722-1723. According to the information in the book, it was found that the Harput menzil was heavily used and the officers belonging to the central organization were able to use it more
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ALTUNAN, S. (2002), “Osmanlı Devletinde Haberleşme Ağı: Menzilhaneler”, Türkler Ansiklopedisi, C. 10, Ankara, s.913-919.
- ÇETİN, C. (2009), Anadolu’da Faaliyet Gösteren Menzilhaneler (1690-1750), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya,.
- DEMİR, A. (20114), 1767-1774 (H. 1181-1188) Tarihli Harput Şer’iyye Sicili (Metin Değerlendirme Varak (1 -44), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
- GÜLCÜ, E. (1993), 1691-1720 M.(1103-1133 H.) Tarih ve 391 Numaralı Harput Şer’iyye Sicili, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
- HALAÇOĞLU, Y. (2004), “Menzil”, DİA, 29, İstanbul, s.159-161.
- HALAÇOĞLU, Y. (1995), “Klasik Dönemde Osmanlılarda Haberleşme ve Yol Sistemi” Çağını Yakalayanı Osmanlı, IRCICA, (Yay. Haz. E. İhsanoğlu-M. Kaçar), İstanbul, s.13-21.
- İNALCIK, H. (2013), “Vezir” DİA, 43, İstanbul, s.90-92.
- İNBAŞI, M. (2007), “XVIII. Yüzyılda Bitlis Sancağı ve İdarecileri” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 33, Erzurum 2007, s.243-261.
- KILIÇ, O. (1997), 18. Yüzyılın ilk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdarî Taksimâtı, Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ.
- KILIÇ, O. (1999), “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancakları Üzerine Bazı Tespitler”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM) 10, Ankara, s. 119–137.
- PAKALIN, M. Z. (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, İstanbul,1993, MEB.
- SAMİ, Ş. (1999), Kâmûs-ı Türki, İstanbul.
- UZUN, C. (2013), “IV. Murad Dönemi Bağdad Seferleri Sırasında Harput Sancağı’nın Üstlendiği Rol”, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu Bildiri Kitabı, 2, (Elazığ 23-25 Mayıs 2013) s.755-764
- UZUN, C. (2016), 17. Yüzyılda Harput, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
- UZUNÇARŞILI, İ. H. (1988), Osmanlı Saray Teşkilatı, Ankara, 1988, TTK.
- YILMAZÇELİK, İ. (1995), XIX. Yüzyılın ilk Yarısında Diyarbakır (1790-1840), Ankara, TTK, 1995.
- YILMAZÇELİK, İ. (2010), “Osmanlı Hakimiyeti Sürecinde Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10/1, Elazığ, s.233-387.
- YÜCEL, Y. (1974), “Osmanlı İmparatorluğunda Desantralisazyona (Adem-i Merkeziyet) Dair Genel Gözlemler, Belleten, XXXVIII/152, Ankara, s.657-708.
Ayrıntılar
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Kasım 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 4 Sayı: 2 |
