Ḳīrāṭ Kelimesini İçeren Merfû Hadislerin Mevzû Olma İhtimali Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: 14, 190 - 211, 31.07.2025

Ali Kuzudişli

https://doi.org/10.61218/hadith.1684500

Öz

Buhârî’nin Sahîh’inde yer alan bir rivayette Hz. Peygamber’in birkaç kırat (Ar. ḳīrāṭ ç. ḳarārīṭ) para karşılığı Mekkelilerin koyunlarını güttüğü nakledilmektedir. Muhaddislerden bazıları, rivayette geçen ḳarārīṭ kelimesiyle para kastedilmediğini bu kelimenin Mekke yakınlarında bir yer adı anlamına geldiğini iddia etmiştir. Bazı kimseler de Hz. Peygamber döneminde ḳīrāṭ para biriminin bilinmediğini ileri sürmüştür. Bu meseleyi tartışan muhaddisler arasında, Hz. Peygamber döneminde ḳīrāṭ para ölçüsünün bilinmediği iddiasına karşı çıkan birine rastlanmamıştır. Eğer Hz. Peygamber döneminde ḳīrāṭ kelimesinin bilinmediği gerçekse, ḳīrāṭ kelimesini içeren merfû hadislerin sonraki dönemde uydurulduğuna dair güçlü bir kanıt ortaya çıkmış olacaktır. Bu makale, ḳīrāṭ para biriminin Hz. Peygamber döneminde bilinip bilinmediğini araştırmak ve mümkün olduğunca net bir sonuca ulaşmak amacıyla çalışılmıştır. Elde edilen sonuca göre içinde ḳīrāṭ kelimesi geçen merfû hadislerin, genel bir değerlendirmeyle sonradan üretilmiş rivayetler olarak kabul edilip edilemeyeceği sorusuna cevap aranmıştır. Bu araştırma, tarihin bir kesitinde ortaya çıkmış ve birkaç yüzyıl boyunca farklı kimseler tarafından tartışılmış bir konuyu ele aldığı için hadis tarihine, ehl-i hadisin düşünce yapısına ve onların diğer ilim ehli kimselerle ilişkilerine dair bazı ipuçları vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis , Ehl-i hadis , Metin tenkidi , Ḳīrāṭ , Koyun Çobanlığı

A Study on the Possibility of Marfūʿ Hadiths Containing the Word Qīrāṭ Would Be Fabricated

Öz

In a narration in Bukhari's Ṣahīh, it is narrated that the Prophet herded the sheep of the Meccans in exchange for a few carats (Ar. qīrāṭ pl. qarārīṭ) of money. Some of the scholars of hadith have argued that the word qarārīṭ does not refer to money, but rather to a place near Mecca. Others have claimed that the currency of qīrāṭ was unknown during Prophet’s time. Among the scholars of hadith, no one has been encountered who said that the information that the currency of qīrāṭ was unknown during the time of the Prophet is wrong. If it is true that the word qīrāṭ was not known during the time of the Prophet, then strong evidence will have emerged that the hadiths containing the word qīrāṭ were fabricated in a later period. This article has been studied to investigate whether the currency unit qīrāṭ was known during the time of the Prophet and to reach as clear a conclusion as possible. Since this research deals with a subject that emerged at a certain point in history and was discussed by different people for several centuries, it provides some clues about the history of hadith, the mentality of the ahl-al hadith and their relations with other scholars.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth , Ahl al-hadith , Textual criticism , Qīrāṭ , Sheep Herding

دراسة حول إمكانية أن تكون الأحاديث المرفوعة التي تحتوي على كلمة قيراط بالوضع

Öz

يمكن أن يوفر الاستخدام التاريخي والجغرافي لبعض الكلمات في نصوص الحديث أدلة لتحديد أصل وزمان الحديث. تدرس هذه الدراسة ما إذا كان من الممكن اعتبار جميع الأحاديث المرفوعة التي تحتوي على كلمتي "قيراط" و"قراريط" بالوضع.
يمكن تلخيص سبب بحث هذه المسألة على النحو التالي: تشير المصادر الحديثية المبكرة إلى أن النبي صلى الله عليه وسلم كان يرعي في شبابه ويتلقى أجرًا مقابل ذلك. ومع ذلك، يجادل بعض العلماء بأن هذه الكلمة تشير إلى اسم مكان بالقرب من مكة وليس إلى ثمن. ذكر ابن حجر (ت. 852/1449) أن بعض الذين يحملون هذا الرأي زعموا أن كلمة "قيراط" كانت غير معروفة في زمن النبي صلى الله عليه وسلم، ولم يرد ابن حجر هذا الادعاء. كُتب هذا المقال للتحقيق في صحة هذا الادعاء. تعتبر هذه المسألة مهمة لأنه إذا كانت كلمة "قيراط" غير معروفة في زمن النبي صلى الله عليه وسلم، فإن ذلك يثير احتمال أن تكون جميع الأحاديث المرفوعة التي تحتوي على هذه الكلمة بالوضع.

Anahtar Kelimeler

الحديث , أهل الحديث , نقد المتن , قيراط , رعي الغنم

Kaynakça

• Abdulganî el-Makdisî. el-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Şâdî b. Muhammed. Kuveyt: Şeriketü Ğarrâs li’d-Dâiye, 2016.
• Abdullah b. el-Mübârek. el-Cihâd. thk. Dr. Nezîh Hammâd. Tunus: Dâru’t-Tunûsiyye, 1972.
• Abdullah b. el-Mübârek. Kitâbü’z-Zühd ve’r-rekâik. thk. Habiburrahman el-A’zamî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2004.
• Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. Musannef. thk. Habîburrahman A’zamî. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 2. Basım, 1983.
• Ahmed b. Hanbel. ez-Zühd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Ahmed Muhtar Abdülhamid Ömer. Mu’cemü’l-luğatil-arabiyyeti’l-muâsira. Kahire: Alemü’l-Kütüb, 2008.
• Ali b. Hucr, Ebü’l-Hasen Ali b. Hucr b. İyâs es-Saʻdî el-Mervezî. Hadîsu Ali b. Hucr an İsmail b. Cafer. thk. Ömer b. Refûd b. Refîd es-Süfyânî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1998.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1988.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Resulillah (s.a.v.) ve sunenihi ve eyyâmihi. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. Kitâbü’t-Târîhi’l-kebîr. thk. Muhammed Abdülmuîd Han. Haydarabad: Dâiretü’l-Meârifi’l-Usmânî, ts.
• Cevâd Ali. el-Mufassal fî târihi’l-Arab kable’l-İslâm. Beyrut: Dârü’s-Sâkî, 2001.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. Sıhah tacü’l-luğa ve sıhahi’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdülgaffûr Attâr. Beyrut: Dârü’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• Ebû Ahmed el-Hâkim, Muhammed b. Muhammed el-Kerâbisî. el-Esâmî ve’l-künâ. thk. Ebû Ömer Muhammed b. Ali. Kahire: Dârü’l-Fârûk, 2015.
• Ebû Davud et-Tayâlisî. Müsned. thk. Muhammed b. Abdulmuhsin et-Türkî. Cîze: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 1999.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-luğa. thk. Muhammed Ivaz Mer’ab. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-Ayn. thk. Mehdi Mahzumî, İbrahim Samerrâî. Beyrut: Müessetü’l-A’lemi li’l-Matbûât, 1988.
• Hamevî, Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillah. Mu’cemü’l-büldân. Beyrut: Dâru Sâdir, 1995.
• Havarizmî, Muhammed b. Ahmed b. Yusuf el-. Mefâtîhu’l-ulûm. thk. İbrahim el-Ebyârî. Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• Humeydî, Ebû Bekr Abdullah b. Zübeyr b. İsa. Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. Dimeşk: Dârü’s-Sakâ, 1996.
• İbn Adî el-Cürcânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. ed. Ali Muhammed Muavvaz. thk. Âdil Ahmed Abdü’l-Mevcûd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. el-Hasen. Târîhu Medîneti Dimeşk. thk. Muhibbüddîn Ebû Saîd. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1995.
• İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hasen. Cemheretü’l-luğa. thk. Remzî Münîr Ba’lebekkî. Beyrut: Dârü’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî b. Muhammed İbn Hacer el-Askalânî. Fethü’l-bâri bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Muhibbüddin el-Hatîb. Beyrut: Mektebetü’s-Selefiyye, 1390.
• İbn Hacer el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. Haydarabad: Matbaatü Dâireti’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, 1327.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaut vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân el-Büstî. Kitâbu’s-sikât. thk. Muhammed Abdulmuîd Han. Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1978.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekka vd. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1955.
• İbn Hübeyre, Yahya b. Hübeyre b. Muhammed. el-İfsâh an meâni’s-sıhâh. thk. Fuâd Abdülmünim Ahmed. Riyad: Dârü’l-Vatan, 1417.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. thk. Şuayb el-Arnaut vd. Dimeşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdir, ts.
• İbn Saʻd, Muhammed b. Saʿd b. Menî’ ez-Zührî. Kitâbü’t-Tabakâti’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2001.
• İbnu Abdi’l-Hakem, Abdurrahman b. Abdillah. Fütûhu Mısr ve’l-Mağrib. Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1415.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Keşfü’l-müşkil fî ehâdîsi’s-Sahîhayn. thk. Ali Hüseyin el-Bevvâb. Riyad: Dârü’l-Vatan, ts.
• İbnü’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshak. el-Fihrist. thk. İbrahim Ramazan. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1997.
• Kallek, Cengiz. “Kırat”. TDV İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2022), 25/437-438.
• Kuzudişli, Ali. Rivayetlerde Sarmal Özellik. İzmir: Tıbyan Yayıncılık, 2012. https://www.academia.edu/14920875/Hadislerde_Sarmal_%C3%96zellik_The_Spiral_Structure_of_Hadith_Narrations_ Mâlik b. Enes. Muvatta. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1985.
• Mizzî, Ebu’l-Haccâc Yusuf b. Abdirrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1983.
• Müslim, Ebu’l-Hasen Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Kahire: Matbaatü İsa el-Bâbî, 1955.
• Özen, Şükrü. “Habbe”. TDV İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1996), 14/343-346.
• Papaconstantinou, Arietta. “Administering the Early Islamic Empire: Insight from the Papyri”. Money, Power and Politics in Early Islamic Syria. ed. John Haldon. 57-74. London: Routledge, 2010.
• Sağânî, Hasen b. Muhammed b. el-Hasen. el-Ubâbü’z-zâhir ve’l-lübâbü’l-fâhir. thk. Muhammed Hasen Âl-i Yasin. Bağdat: el-Mektebetü’l-Vataniyye, 1979.
• Sâhib b. Abbâd, Ebu’l-Kâsım İsmail b Abbâd b. Abbas et-Tâlekânî. el-Muhît fi’l-luğa. thk. Muhammed Hasan Âl-i Yâsîn. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1994.
• Sîbeveyh, Amr b. Osman. el-Kitab li-Sîbeveyh. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 3. Basım, 1988.
• Skeat, Walter W. An Etymological Dictionary of The English Language. London: Oxford University Press, ts.
• Şeybânî, Muhammed b. el-Hasen. el-Asl. thk. Muhammed Boynukalın. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed. Şerhu müşkili’l-Âsâr. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• Tomar, Cengiz. “Şam”. TDV İslâm Ansiklopedisi. (İstanbul: TDV Yayınları, 2010), 38/311-315.
• Tûribiştî, Ebû Abdillah Fazlullah b. Hasen. Kitâbü’l-Müyesser fî şerhi Mesâbîhi’s-sünne. thk. Abdulhamid Hendâvî. Mekke: Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, 2008.
• Vakidî, Muhammed b. Ömer. el-Megâzî. thk. Marsden Jones. London: Oxford University Press, Incorporated, 1966.
• Yahya b. Maîn, Ebû Zekeriyya. Târîhu İbn Maîn (Rivâyetü’d-Dûrî). thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf. Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlmî, 1979.
• Online Etymology Dictionary. “Carat”. Erişim 14 Şubat 2025. https://www.etymonline.com/word/carat