Buhârî ve Müslim’in Hakkında Eleştiri Olan Râvilerin Rivayetlerini Tahrîci ve Bunun Cerh-Tadîl Hükümlerine Etkisi

Yıl 2020, Sayı: 4, 223 - 250, 31.07.2020

İbrahim İbrahimoğlu

https://doi.org/10.5281/zenodo.3966956

Öz

Buhârî ve Müslim’in Sahîh’lerinin Kur’ân’dan sonra en sahih kitaplar olduğu hususunda ümmetin icmâı vardır. Buhârî ve Müslim’in bir râvinin hadisini kitaplarına almaları o râviyi taʻdîl edip, hadisini kabul ettikleri manasına gelmektedir. Bu sebeple âlimler arasında “Buhârî ve Müslim’in hadisini tahrîc ettiği her râvi adalet terazisinden geçmiştir.” sözü yaygınlık kazanmıştır.

Fakat yapılan ilmî araştırmalar neticesinde bu iddianın mutlak olarak doğru olduğu söylenemez. Özellikle Buhârî ve Müslim’in zayıf ya da hakkında itham bulunan râvilerin de hadislerini kitaplarına aldığı düşünülürse bu iddianın bazı kayıtlarla sınırlandırılması gerekir. Biliyoruz ki Buhârî ve Müslim sahih hadisleri bir araya getirmeyi hedeflemiştir. Fakat âlimlerin çoğuna göre her iki kitapta da zayıf ya da râvisi itham edilen dolayısıyla Sahihayn’ın şartlarına uymayan rivayetler de bulunmaktadır.

Bundan ötürü araştırmada Buhârî ve Müslim’in bir râvinin hadisini tahrîc etmeleri sıhhat için yeterli midir görüşü ele alınacak, zayıf olan ve hakkında eleştiri bulunan râvilerin biyografileri tümevarım metoduyla incelenecektir. Ayrıca Buhârî ve Müslim’in bu râvilerin hadislerini alma sebepleri üzerinde durularak ve sonuçta racih edilen görüş tespit edilmeye çalışılacaktır. Böylece Buhârî ve Müslim’in bir râvinin hadisini tahrîc etmelerinin bir ta’dîl olup olmadığını anlaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sahîhayn, Adâlet, Râvîler, Tahrîc

إخراج الشيخين للرواة المتكلم فيهم وأثره في تعديلهم أو تجريحهم

Öz

صحيحا البخاري ومسلم من أصح الكتب بعد كتاب الله تعالى، هذا ما اتفق عليه علماء الأمة، فإذا أخرجا لراوٍ في كتابيهما، اقتضى ذلك عدالة هذا الراوي وتوثيقه وبالتالي قبول حديثه، وقد شاع قول العلماء: "مَن أخرج له في الصحيح فقد جاز القنطرة"، لكن التطبيق العملي يثبت أن هذا الكلام ليس على إطلاقه، بل هو مقيدٌ بمن أخرج له الشيخان احتجاجاً، لا متابعة ولا شاهداً، ومن هنا جاء هذا البحث لبيان معنى هذه العبارة وبيان الراجح في هذه المسألة؛ وذلك باستقراء حال عدد من الرواة الذين تُكلّم عليهم بالضعف وطُعن فيهم من رجال الصحيحين، ومعرفة صنيع الشيخين في الإخراج لهذه الطبقة من الرواة، وهل يعد تخريج الشيخين لهم توثيقاً وتعديلاً أو أن ذلك مقيد بشروط؟

Anahtar Kelimeler

الحديث, صحيحين, العدالة, رواة, تخريج

The Narrating of Two Scholars from Weak Narrators and Its Effect on Validating or Invalidating Them

Öz

al-Buk̲h̲ārī and Muslim’s Ṣaḥīḥs are considered as the most ṣaḥīḥ books, second only to the Quran. There is no controversy among scholars about this. al-Buk̲h̲ārī and Muslim’s taking a hadīt̲h̲ report by a rāwī to their books means that this rāwī is ʿadil one and that this hadīt̲h̲ must be accepted. For this reason, there is a general conviction that ‘If a rāwī succeeded in being in al-Buk̲h̲ārī’s and Muslim’s books, it means that he got through the ʿadl exam’. Yet, it is difficult to say that this understanding is accepted totally as a result of a scientific report. Therefore, scholars have adapted this case as valid not for a rāwī taken to books by al-Buk̲h̲ārī and Muslim as mutābī and s̲h̲ahīd, but for rāwīs taken to books for evincing. This study aims to reveal the favoured opinion about the matter and the meaning of this principle accepted for al-Buk̲h̲ārī and Muslim. In this article, al-Buk̲h̲ārī and Muslim’s rāwīs about whom there is criticism are investigated in this respect, and it has been emphasized why the author gave place to hadīt̲h̲ reports by these rāwīs in their books. Another aim of this article is to determine whether it expresses a general taʿdīl for these rāwīs considering al-Buk̲h̲ārī and Muslim gave place to hadīt̲h̲ reports by them.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīt̲h̲, Ṣaḥīḥayn, ʿAdāla, Ruwāt, Takhrij

Kaynakça

• Âlâî, Halîl b. Keykeldî. en-Nakdu’s-Sahîh limâ’-turiza mi’n ehâdîsi’l-Mesâbîh. el-Medînetü’l-Münevvera, Baskı: 1, 1985.
• Beşşâr Avvâd. Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîbi. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• Ebû Avn, Kemâl Hâmid. Merviyyetu Süheyl b. Ebî Sâlih fi’l-Kütübi’s-Sitteti. Risâletü’n-Mukaddemetü’n Lineyli Dereceti’l-Mastır fi’l-Hadîsi’n-Nebeviyye ve Ulûmihi, Külliyyeti Usûli’d-Dîni, el-Câmiatu’l-İslâmiyyeti fî Ğazzete, li’l-âmi 1998.
• ed-Dâru Kutnî, Alî b. Ömer. Cüz’un fîhi Beyânu Ehâdîse Evda’ahâ el-Buhâriyyu Kitâbehu es-Sahîha. Riyad: Dâru es-Sumeyyei’, Baskı: 1, 2006.
• el-Bâcî, Süleymân b. Halef. et-Tadi’l ve’t-Tecrîh. Riyad: Dâru’l-Liva’, Baskı: 1, 1986.
• el-Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’l-Kübrâ. el-Hind: Meclisu Dâirati’l-Maârifi’n-Nizâmiyyeti, Baskı: 1, 1925.
• el-Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Câmi’u’s-Sahîhu el-Muhtasaru. Beyrut: el-Yemême, Baskı: 3, 1987.
• el-Cezâirî, Tâhir b. Sâlih. Tevcîhu’n-Nazari ilâ Usûli’l-Eser. Haleb: Mektebetü’l-Maktûâtü’l-İslâmiyyeti, Baskı: 1, 1995.
• el-Erdebîlî, Alî b. Ebî Muhammed. el-Kâfî fî Ulûmi’l-Hadîs. Ummân, Ürdün: Dâru’l-Eseriyyetu, Umman, 2008. el-Hâzimî, Muhammed b. Mûsâ. Şurûtü’l-e’immeti’l-Hamse. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Baskı: 1, 1984.
• el-Hatîb, Huzeyfe Şerif. Dirâsetun tatbîkıyyetun fî vâkıi merviyyêti el-müttehemîne bi'd- Dâfi fî es-Sahîhayn. Harran: İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 28, 2012.
• el-Kelâbâzî, Ahmmed b. Muhammed. Ricâlu Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rifeti, Baskı: 1, 1986.
• el-Kevserî, Muhammed Zâhid. Makâlâtül’l-Kevserî. Kahire: Mektebetü’l-Tevfîkıyye.
• el-Makdisî, Muhammed b. Tâhir. Şurutü’l-Eimmeti’s-Sitte. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyyeti, Baskı: 1, 1984.
• el-Mizzî, Yûsuf b. Abdirrahmân. Tehzîbü’l-Kemâl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâleti, Baskı: 1, 1980.
• el-Münzirî, Abdülazîm b. Abdilkavî. Cevâbü’l-Hâfız Ebî Muhammed’Abdil’azîm el-Münzirî. Haleb: Mektebetü’l Matbûâtü’l-İslâmiyyeti, 1990.
• en-Neccâr, İslâm b. Mahmûd. Bulûğu’l-Emânî mi’n Kelâmi’l-Ma’lemi’l-Yemenî. Beyrut: Edvâu’s-Selef, 1997.
• en-Nevevî, Yahyâ b. Şeref. Şerhü’n-Nevevî alâ Sahîhi Müslim. Beyrut, Baskı: 2, 1972.
• es-Safedî, Halîl b. Aybeg es-Safedî. el-Vâfî bi’l-Vefiyyât. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turas, 2000.
• es-San’ânî, Muhammed b. İsmâîl. Semerâtü’n-Nazar fî ilmi’l-Eser. Riyad: Dâru’l-Âsimeti, Baskı: 1, 1996.
• es-Suyûti, Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Tedrîbü’r-Râvî. Riyad: Mektebetü’r-Riy’adi’l-Hadîseti.
• es-Suyûtî, Ahmed b. Ebî Bekr. Tabakâtü’l-Huffâz. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyyeti, Baskı: 1, 1983.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Alî. Neylü’l-Evtâr. Mısır: Dâru’l-Hadîs, Baskı: 1, 1993.
• et-Tehânevî, Zafer Ahmed b. el-Osmânî. Kavâ’id fî ‘Ulûmi’l-Hadîs. Beyrut: Mektebetü’l-Matbûâtü’l-İslâmiyyeti, Baskı: 5, 1984.
• et-Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. el-‘İlelü’l-Tirmizî’l-Kebîr. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, Baskı: 1, 1988.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Dîvânu ed-Duafêi ve'l-Metrûkîn. Mekke: Mektebetun en-Nahdeti el-Hadîseti, Baskı: 2, 1967.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. el-Muğnî fî’d-Duafe. Tahkik: Nûreddîn Itr.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. el-Kâşif. Cidde: Dâru’l-Kıbleti li’l-Sekâfeti’l-İslâmiyyeti, Baskı: 1, 1992.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. el-Mûkıza. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâtü’l-İslâmiyyeti, Baskı: 2, 1991. ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. er-Ravêtü’s-Sikâtü’l-Mütekkellimu fîhim bimâ lâ Yûcibu Reddehum. Beyrut: Dâru’l-Beşâriru’l-İslâmiyyeti, Baskı: 1, 1992. ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Selâsü Terâcümin Nefîsetün li’l-e’immetin. Kuveyt: Dâru’l-İbn Esîr, Baskı: 1, 1995.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ’. Beyrut: Müessesetü’r-Risâleti, Baskı: 3, 1985.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Tezkiratü’l-Huffâz. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyyeti, Baskı: 1, 1998.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Osmân. Mîzânü’l-i’tidâl. Beyrut: Dâru’l-Marifeti li’lTibâti, Baskı: 1, 1963.
• ez-Zeylaî, Abdullâh b. Yûsuf. Nasbu’r-Râye. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, Baskı: 1, 1997.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Alî. Câmi’ li-Ahlâkı’r-Râvî ve âdâbi’s-Sâmi’. Riyad: Mektebetü’l-Ma’rife, 1982.
• İbn Abdülhâdî el-Hanbelî, Muhammed b. Ahmed. es-Sârimü’l-Münkî. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, Baskı: 1, 2003.
• İbn Adî el-Cürcânî, Abdullâh b. Adî. el-Kâmil fî Du’afâ’i’r-Ricâl. Beyrut: Dâru’l-Fikir, Baskı: 3, 1988.
• İbn Bahâdır ez-Zerkeşî, Muhammed b. Cemâleddîn. en-Nüket ‘alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. Riyad: Dâru Edvâi’s-Selef, Baskı: 1, 1998.
• İbn Dakîku’l’id, Muhammed b. Alî. el-İktirâh fî Beyâni’l-Istılâh. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyyeti.
• İbn el-Kayyîm el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr. Zâdü’l-Me’ad fî Hedyî Hayri’l-‘İbâd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâleti, Baskı: 14, 1986.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî. Takrîbü’t-Tehzîb. Suriye: Dâru’r-Reşîd, Baskı: 1, 1986. İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî. en-Nüket ‘alâ Kütübi İbni’s-Salâh. el-Medînetü’l-Münevvera, Baskı: 1, 1984.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî. Lisânü’l-Mîzan. Beyrut: Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiyyeti, Baskı: 1, 2002.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî. Fethü’l-Bârî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rifeti, 1959.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî. Tehzîbü’t-Tehzîb. el-Hind: Matbaatu Dâireti’l-Maârifi’n-Nizâmiyyeti, Baskı: 1, 1908.
• İbn Hibbân el-Büstî, Muhammed b. Ahmed. es-Sikât. Dâru’l-Fikir. Baskı: 1, 1975.
• İbn Huzeyme, Muhammed b. İshâk. Es-Sahîhu İbn Huzeyme. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1970.
• İbn Kesîr, İsmâîl b. Kesîr. el-Bêisü’l-Hasîsü. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyyeti.
• İbn Mülakkın, Ömer b. Alî. el-Bedrü’l-Münîr. Riyad: es-Suûdiyyeti, Baskı: 1, 2004.
• İbn Nâsırüddîn ed-Dımaşkî, Muhammed b. Ebî Bekr. İftitâhu’l-Kârî. Dâru İbn Hazm, 2001.
• İbn Nâsırüddîn ed-Dımaşkî, Muhammed b. Ebî Bekr. Mecmû’ fîhi Resâil li’l-hâfızi İbn Nâsırüddîn ed- Dımaşkî. Dâru İbn Hazm, 2001.
• İbn Receb el-Hanbelî, Abdurrahmân b. Receb. Şerhu ilelü’t-Tirmizî. Riyad: Mektebetü’r-Reşad, Baskı: 2, 2001.
• İbn Teymiyye el-Harrânî, Ahmed b. Abdulhalîm. Kâidetü’n Celîletün fi’t-tevassüli ve’l-Vesîleti. Acmân: Mektebetü’l-Furkân, Baskı: 1, 2001.
• İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî, Osman b. Abdirrahmân. Siyânetü Sahîhi Müslim. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l- İslâmi, Baskı: 2, 1987.
• Kâfî, Ebû Bekr. Menhicu’l-İmâmu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, Baskı: 1, 2000.
• Moğoltay b. Kalîc. İkmâl Tehzîbu’l-Kemâl. Mısır: el-Fêrûku’l-Hadîsetu li’t-Tibâ’ati ve’n-Neşer, Baskı: 1, 2001.
• Murtazâ ez-Zebîdî, Muhammed b. Muhammed. İthâfü’s-Sâdeti’l-Müttakîn bi-Şerhi İhyâ’i ‘ulûmu’d-Dîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyyeti, 2016.
• Mübârek el-Hâcirî, Velîd el-Kenderî. Men Kale fîhi İbn Hazm fi’t-Takrîbi’t-Tehzîb Makbûlun. Mecelletu’t-Şerîa ve’d-Dirâseti’l-İslâmiyyeti fi’l-Kuveyt, Sayı: 59, 2004.
• Müslim b. el-Haccâc. Sahîhi Müslim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut.
• Tavêlibe, Muhammed Abdurrahman. Şibhu el-Makrûn min er-Rivâti fî sahîhi el- Buharî. Mu'te: li'l- Buhûsi ve'd- Dirâseti, Sayı: 3, 2002.