المنهج النَّبويّ في التَّعليم وعلاقته بالتَّنمية (التَّأصيل العلمي ومجالات التأسي)

Yıl 2021, Sayı: 6, 84 - 121, 31.07.2021

Yahya Maabdeh

https://doi.org/10.5281/zenodo.5183043

Öz

التَّعليم هو الأداة الأهم التي تحقق النُّهوض الإنساني وقيام المجتمعات، وارتبطت هذه الوظيفة بتحقيق وظيفة التَّزكية، يسعى البحث إلى توضيح ماهية وظيفة التَّعليم والتَّزكية التي أُنيطت بالنبي صلى الله عليه وسلم، ودراستهما في ضوء المصطلحات العلمية المعاصرة، ابتدأ البحث بتوضيح مفهوم التَّعليم والتَّنمية ودلالة العلوم الإنسانية عليها، ثم وضَّح التأصيل العلمي لعلاقة التَّعليم بالتَّنمية وكونهما من الوظائف المنوطة بالإنسان، وبين البحث أن التَّزكية في الاصطلاح القرآني أشمل من مفهوم التَّنمية، وتضمن فلسفة كاملة تتضمن: الغايات، والمضامين التَّعليمية، والخصائص، ثم بين البحث: المؤشرات العامة للمنهج النَّبويّ في هذا المجال، والتي جعلت هذا التَّعليم يؤتي ثماره في صناعة التَّنمية في عصر النُّبوَّة، واستدل البحث على هذه العناوين من خلال نصوص القرآن والسُّنَّة ووقائع السِّيرة النَّبويّة، وخَلُصَ البحث إلى أنَّ التَّعليم هو الرَّافعة الحضارية للإنسان والمجتمع في زمن النُّبوَّة، وأنَّ التَّعليم يقصد به التَّعليم في ضوء رؤية الوحي والذي يشمل كل النواحي الحياتية، وأنَّ التَّطبيقات المعاصرة للتَّعليم لا بد لها من التَّأسي بالنموذج النَّبويّ في فهم فلسفة التَّعليم وربطه بالتَّنمية، لأنَّ التَّعليم الديني اليوم له دور مُهمَّ في القيام ببناء الفرد والمجتمع والمحافظة على الاعتدال في الفكر والسُّلوك، وصيانة المجتمع والعالم عن بواعث الجهل والتطرف.

Anahtar Kelimeler

السنة, النبي, السيرة, المنهج, التعليم, التربية, التّزكية

Teşekkür

وتقبلوا الاحترام

Eğitimde Hz.Peygamberin Metodu ve Kalkınmayla İlişkisi (Bilimsel köklenme ve öykünme alanları)

Öz

Abstract:
Eğitim, İslâm dininin insanlığın ilerlemesi ve toplumların kalkınmasıyla ilgili hedeflerini gerçekleşirmesini sağlayan en önemli araçtır. Çalışma, eğitim bilimleri alanında peygamberî metodu genel olarak araştırmayı ve Hz. Peygamber’in Sünnet’inde eğitim metotlarının önemine ve bunların toplumsal kalkınmadaki rolüne dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Özel olarak ise nebevî eğitim metotlarının, eğitim ve öğretimde kalkınma ve gelişimdeki etkisine değinmeyi hedeflemektedir. Çalışmada öncelikle “dinî eğitim” kavramı tanımlanmış, Hz. Peygamber döneminde eğitim ve kalkınma kavramları arasındaki ilişkide dinin etkisi beyân edilmiştir. Çalışma, asr-ı saâdette muazzam bir toplumsal uyanışa sebep olarak meyvelerini veren nebevî eğitim metodunun ışığında, dinî eğitimin genel prensiplerini belirmeyi hedeflemektedir. Bu prensipleri tespit ederken, İslâm’ın kurucu metinleri olan Kur’ân ve Sünnet nassları ile Siyer-i Nebi’de geçen tarihsel vakıalar esas alınacak ve Resul-i Ekrem’in hayatında uyguladığı eğitim sürecinin özelliklerininden ve muhtevâsından faydalanılacaktır. Araştırmada, “dinî eğitimi” tabiriyle İslâm dininin amaçları ve araçları doğrultusundaki eğitim metodu ve programı kastedilmiştir. Araştırma, asr-ı saâdette Hz. Peygamber’in uyguladığı dinî eğitim modelinin, insanın ve toplumun medeniyet seviyesinin yükselmesinde başrol oynadığı sonucuna varmıştır. Ayrıca çalışmada, Kutlu Nebî’inin eğitim metodunun, bireylerin kişilikleri ve toplumların karakterlerini inşâ etme noktasında modern dünyamızda büyük öneme sahip olduğu ifade edilmiştir. Bu metodun, bireylerin davranışları ile fikirlerini, aşırılık ve cehâlet unsurlarından arındırıp itidali muhafaza etme hususunda çok ehemmiyetli konumda olduğu vurgulanmıştır.
Keywords: Sünnet, Hz. Peygamber, Metot, Eğitim, öykünme, Dini.

Anahtar Kelimeler

Peygamber, Eğitim, Sünnet, Metot, öykünme, Dini, el-tazakiyat

The Prophetic Method at the Education and its relations with development (Scientific Rooting and the Fields of Emulation)

Öz

Eğitim, İslâm dininin insanlığın ilerlemesi ve toplumların kalkınmasıyla ilgili hedeflerini gerçekleşirmesini sağlayan en önemli araçtır. Çalışma, eğitim bilimleri alanında peygamberî metodu genel olarak araştırmayı ve Hz. Peygamber’in Sünnet’inde eğitim metotlarının önemine ve bunların toplumsal kalkınmadaki rolüne dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Özel olarak ise nebevî eğitim metotlarının, eğitim ve öğretimde kalkınma ve gelişimdeki etkisine değinmeyi hedeflemektedir. Çalışmada öncelikle “dinî eğitim” kavramı tanımlanmış, Hz. Peygamber döneminde eğitim ve kalkınma kavramları arasındaki ilişkide dinin etkisi beyân edilmiştir. Çalışma, asr-ı saâdette muazzam bir toplumsal uyanışa sebep olarak meyvelerini veren nebevî eğitim metodunun ışığında, dinî eğitimin genel prensiplerini belirmeyi hedeflemektedir. Bu prensipleri tespit ederken, İslâm’ın kurucu metinleri olan Kur’ân ve Sünnet nassları ile Siyer-i Nebi’de geçen tarihsel vakıalar esas alınacak ve Resul-i Ekrem’in hayatında uyguladığı eğitim sürecinin özelliklerininden ve muhtevâsından faydalanılacaktır. Araştırmada, “dinî eğitimi” tabiriyle İslâm dininin amaçları ve araçları doğrultusundaki eğitim metodu ve programı kastedilmiştir. Araştırma, asr-ı saâdette Hz. Peygamber’in uyguladığı dinî eğitim modelinin, insanın ve toplumun medeniyet seviyesinin yükselmesinde başrol oynadığı sonucuna varmıştır. Ayrıca çalışmada, Kutlu Nebî’inin eğitim metodunun, bireylerin kişilikleri ve toplumların karakterlerini inşâ etme noktasında modern dünyamızda büyük öneme sahip olduğu ifade edilmiştir. Bu metodun, bireylerin davranışları ile fikirlerini, aşırılık ve cehâlet unsurlarından arındırıp itidali muhafaza etme hususunda çok ehemmiyetli konumda olduğu vurgulanmıştır.

Kaynakça

• A. Dawaba, Ashraf. "İslami Perspektiften Ekonomik Kalkinma", Journal of Islamic Economics and Finance 4/12(2018): 195-218.
• ABDUL QADER, Malek Hassan,"The Semantic Change in Arabic Words that Are Mentioned in the Book of Silsilat al-Lisān", Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2020): 823-851.
• A-Dawaba, Ashraf, "İslami Perspektiften Ekonomik Kalkinma", Journal of Islamic Economics and Finance 4/12 (2018):195-218.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, el-Müsned, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Ahmed, Abdel Rahman Yousry, el-Tanmiyat el-İqtisadiyyat Wal-İjtima3iyat fi el-İslam, İskenderiye: muasasat shabab aljamiea, 1981.
• Al-Sagheer, Maysam, Labiq, Muhammed Bashir, “el-Ttanmyt el-İyqtisadiyat fi 'iitar el-Fikr el-Raasimalii Walfikr el-'iislamii", majalat el-Dirasat el-'iislamiyati 2/2 (2013), 391-406.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, el-Câmiʿu’s-sahîh, thk. Muhammed en-Nâsır. Beyrut: Dâru tavki’n-Necât, 1422.
• el-cevârane (cûrane, mutasım billah, et-tenmiyetü'l-beşeriyyetü'l-müstedâme ven-nuzumu't-talimiyye, Ummân: Daru'l-halic,2009.
• el-Fuyûmî, Muhammed İbrahim, Târîhu’l-fikri’d-dînî’l-câhilî, Kahire: Dâru’l-fikri’l-Arabî, 1994.
• el-Ğadbân, Münîr Muhammed, el-Menhecu’l-harekî li’s-sîrati’n-nebeviyye, Ürdün: Mektebetü’l-Menâr, 1990.
• el-Hayyât, Abdülaziz, et-Ta’lîmu’d-dînî fî’l-muctemi’l-muâsırı’t-talîmi’l-muâsır. en-Nedvetü’l-Ûlâ an hıvâri’l-edyân, Ürdün: el-Mecmeı’l-melikî libuhûsi’l-hadârati müessetü Âli’l-beyt, 6-8/12/1998.
• el-Henâî, Ahmed b. Muhammed b. Abdân, “et’ta’lîm ve tenmiyeti’l-mevâridi’l-beşeriyye”, el-mu’temerü’l-Arabî’s-Sânî litenmiyeti’l-mevâridi’l-beşeriyye ve te’zîzi’l-iktisâdi’l-vatanî, 455-468, Amman: el-munazzamatü’l-Arabiyye litenmiyeti’l-idâriyye, 2010.
• el-Herevi, bû Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ezher, Tehzibü'l-luga, thk. Muhammed Muri’b, Beyrut: Daru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, 2001.
• el-Hindî, Sâlih, Tetavvuru’t-ta’lîmi’d-dinî’l-İslâmî fi’l-Ürdün, Ürdün:Menşûrâtü lecneti târîhi’l-Ürdün, 1991.
• el-kenz, Lebni, Devru’l-muesseti’l-iktisâdiyye fî tenmiyeti’l-müctemi’l-mahallî, risâletü mâcistîr, Câmiatu bâcî muhtâr, 2009.
• el-Kittānī,M.A (n.d). al-Tarātīb al-idāriyya. Beirut: Dār al- al-Arqam.
• elwash, fatimat elzahra', nazariat altakamul fi el-iahtikam 'iilaa alkuliyaat alşareyt. Aljazayar: jamieat wahran. Doktora Tezi,2019.
• en-Neccâr, Abdülmecîd Ömer, eş-Şahûdi’l-hadârî li’l-ümmeti’l-İslâmiyye. Beyrut: Daru Sâdr,1999.
• en-Nevâsiyye, Fâtıma Abdurrahîm. Esâsiyyâtü ilmi’n-nefs. Dâru’l-Menâhici li’n-Neşri ve’t-Tevzi’, ty.
• Fahruddin er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebu’l-Fazl) Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-Gayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981. Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek ʿale’s-Sahîhayn. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1990.
• Harbî, Hâlid Ahmed, Ulûmu hadârati’l-İslâm ve devruhâ fi’l-hadârati’l-insâniyyeti. Katar:Riâsetu’l-mehâkimi’ş-şeriyye ve’ş-şuûni’d-diniyye, 2005.
• Hasene, Omar Abîd, Mine’t-Tenmiyye ilâ’t-tezkiyye. Dimeşk: el-Mektebu’l-İslâmî li’t-tıbâti ve’n-Neşr, ty.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm, Meʿâlimü’s-Sünen, Halep:el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1932.
• İbn Âşur, Muhammed Tâhir. Tefsirü’t-Tahrîr ve't-tenvîr. Tunus: ed-Dârü't-Tunisiyye, 1984.
• İbn Fâris, Ebü'l-Hüseyin Ahmed. Mu'cemu mekâyisi'l-luga, thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik, es-Siretü'n-nebevi, thk. Mustafa es-Sekka. 2. bs. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1955.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 1.bs. Beyrut: y.y.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed Hasenî İdrîsî, et-Teratibü'l-idariyye. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ty.
• Lahlou, Bukhari, “Alsiyasat Aliaqtisadiat Lilmadinat el-munawarat fi al-eahd el-nabawii”. majalat Dirasat 'islamiah 2/11 (2019): 85-104.
• Maabdeh, yahya zakareya, Menhecün-Nebevî fî'l-binâi'l-iktisâdî lil-müctemi' fî'l-medineti'l-münevvera " el-vesâyâ ve'licraât", Uluslararasi Ahilikte Is Ve Ticaret Ahlaki Sempozyumu, 507- 526.
• Māturīdi, Abū Manṣūr Muḥammad ibn Muḥammad al-. Ta’wilat al-Qur`ān. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyyah. ty. Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd, Te’vilatü’l-Kur’an. Thk. Mecdî Bâslûm, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2005.
• Muhid, Zerdûmî. “Manâ’t-tallüm ve işkâliyyâti’t-ta’lîm fî zıllı’t-tehavvülât’il-mahaliyye ve’r-rahânâti’l- mustakbiliyye”.el-Multekî’l-vatanî’l-evvel havle ta’lîmiyyeti’l-mevâd fî’n-nizâmi’l-câmiî. Cezâir, Câmiatü’l-Cezâir muhbir tedvîri’l-mümârasâti’n-nefsiyye ve’t-terbeviyye. 20/04/2010.
• Münâvî, Zeynüddin Muhammed Abdürrauf b. Tacilarifin. et-Tevkif ala mühimmati't-taarif, thk.Muhammed Rıdvân ed-Dâye, Beyrut : Dârü'l-Fikri'l-Muasır, 1990.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc, Sahîh-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki, Beyrut: Daru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, ty.
• Raysūnī, Aḥmad, Naẓarīyat al-Maqāṣid ʻinda al-Imām al-Shāṭibī, Bayrūt: al-Muʼassasah al-Jāmiʻīyah lil-Dirāsāt wa-al-Nashr, 1992.
• Râzî, Ebû Abdullah Zeynüddin Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdilkadir, Muhtârü's-Sıhâh. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1995.
• Süveyd, Muhammed Nûr. et-Terbiyetü’n-Nebeviyye li’t-tıfl, 3. bs., Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 2000.
• Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu'cemü'l-kebir. thk. Hamdi Abdülmecid Selefi, Musul: Mektebetü’z-Zehrâ, 1983.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid, Câmiü'l-beyân fî tefsiri'l-Kur'ân. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1984.
• Tahir, Farid Beşir, al-Tanmiyat al-Iaqtisadiyat wa al-Takhtit: ruyat 'Iislamiat. Damam: Maktabat al-Mutanabbi,2017).
• Tâlekânî, İsmail b. Abbad b. Abbas, el-Muhît fi'l-luga. thk. Muhammed Hasan Al-i Yasin. Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1994.
• Tehâlif’ul-Hadârât, “Takrîr ani’t-talîm”, İctimâu’s-Sânî li’l-mecmûati’r-rafîati’l-musteva Katar: Müessetü Tehâlif’ul-Hadârât. (28/02/2006).
• Thamer, Hatamleh, "Medeniyetin İnşası ve Uygarlığın Gelişmesinde Nebevi Metot", Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (2018): 45-74.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, ty.
• Ümütli, Mehmet, "Musarrât Hadisi Bağlaminda Fikhî Ekollerin Görüşleri Üzerine Bir İnceleme", Universal Journal of Theology Dergisi 5/2 (2020): 301-330.
• Ümütli, Mehmet, "Ücret Karşılığında Kur’ân Okunması Problemi Bağlamında Birgivi’nin Görüşleri ve Değerlendirilmesi", Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2020): 1602-1624.
• Zebîdî, Murtazâ. Tâcü'l-arûs min cevâhiri'l-Kâmûs. Kahire: Dâru’l-hidâye, 2008.
• Ziydan, Abdul Karim, usul aldaewat, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle,2001.