Zekât ile İlgili Hadislerin Değişen İktisadi Unsurlar Bağlamında Yorumlanması - Tecrîd-i Sarih Tercüme ve Şerhi Özelinde-

Yıl 2024, Sayı: 12, 1 - 41, 31.07.2024

Ethem Karabulut

https://doi.org/10.61218/hadith.1445110

Öz

Hadislerin anlaşılması ve yorumlanması, toplumsal değişimle birlikte önemli bir hal arz etmiştir. Toplumsal değişimi etkileyen temel faktörlerden birisi de iktisattır. Din ve iktisat etkileşimi her dönemde dini metinlerin yorumlanmasında önemli bir faktör olmuştur. Makalede, öncelikle iktisadi hayatın tarihsel süreçte geçirmiş olduğu değişimler ele alınmıştır. İslam ve iktisat etkileşimi genel hatlarıyla ele alındıktan sonra da zekât ile ilgili hadislerin, değişen iktisadi unsurlar bağlamında yorumlanması, Tecrîd-i Sarih Tercümesi ve Şerhi özelinde ele alınmıştır. Bu eser, Osmanlı’dan Cumhuriyet Dönemine geçiş sürecine ve bu süreçte meydana gelen değişimlere şahitlik eden Ahmed Naim ve Kâmil Miras tarafından tercüme ve şerh edilmiştir. Bu iki müellif, toplumsal değişim faktörlerini yorumlarına belirgin bir şekilde yansıtmışlardır. Zekatla ilgili hadisleri değişen iktisadi unsurlar bağlamında ele alan Kâmil Miras, zekâtta ölçü olarak kullanılan altın ve gümüşten yapılmış dinarı ve dirhemi ele almıştır. Dinarın ve dirhemin tarihi süreç içerisinde geçirmiş olduğu değişimleri analiz ederek tağşişe uğrayan dinar ve dirhem ile ilgili fıkhi tartışmalara yer vermiştir. Daha sonra da iktisadi hayattaki değişimin; yeni çıkan fülüs ve kâğıt paraların zekâtına, nisab ve zenginliğin ölçüsüne etkisini değerlendirmiştir. Bu çerçevede oluşan sorunların çözümünde de yöntem olarak, örf ve adetin kullanılması gerekliliğini savunmuş ve bu bağlamda tahlillerini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Zekât, İktisat, Değişim, Tecrid-i Sarih

Kaynakça

• Akalın, F. Ahu Özmen. “Emile Durkheim’ın Sosyolojik Yaklaşımında Savaş ve Savaşın Toplum Üzerindeki Etkileri”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 9/28 (2021), 248-265.
• Alvânî, Tâhâ Câbir. İslâm Düşüncesinin Bugünkü Meseleleri. çev. Süleyman Gündüz. İstanbul: İnkılab Yayınları, 2005.
• Apaydın, H. Yunus. “Kıyas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/528-538. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Artuk, İbrahim. “Fels”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/309-311. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmi’u’s-sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsırunâsır. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Cessâs, Ahmed b. Ali Ebû Bekir er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Chapra, Muhammad Umer. İslâm İktisadında Ahlak ve Adalet. çev. Mehmet Saraç. İstanbul: İSİFAM Yayınları, 2018.
• Dihlevî, Şah Veliyullah. Hüccetullâhil-Bâliğa. çev. Mehmet Erdoğan. İstanbul: İz Yayınları, 1994.
• Dûrî, Abdulazîz. İslâm İktisat Tarihine Giriş. çev. Sabri Orman. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1976.
• Hansu, Hüseyin. “Cumhuriyet Dönemi Resmî Tedvin Çalışmaları: Babanzâde Ahmet Naim ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hadis Projesi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11/21 (2013), 367-405.
• Hasenî, Ahmed. İslâm’da Para. çev. Adem Esen. İstanbul: İz Yayınları, 1966.
• Hamevî, Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Miṣbâḥu’l-münîr. thk. Abdülazim eş-Şenavî. Kahire: Dârü’l-Mâarif, 770 H.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyüb. İ’lâmül muvakkıîn an Rabbil’l A’lemin. thk. İbn Hasan Ali Süleyman Ebû Ubeyde. Cidde: Dârü İbni'l-Cevzî, 1423 H.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. Kahire: Dârü’l-Maârif, t.y.
• Kallek, Cengiz. “Ukıyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/62-70. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdullah. Keşfü’z-zunûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-fünun. thk. Mehmed Şerafeddin Yaltkaya. Beyrut: Dârü İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• Khan, Muhammed Akram. Hz. Peygamber’in İktisadî Öğretileri. çev. Elif Beyza Demirtaş. İstanbul: İgiad Yayınları, 2017.
• Kürdî, M. Necmüddin. Şer’i Ölçü Birimleri ve Fıkhî Hükümleri. çev. İbrahim Tüfekçi. İstanbul: Buruc Yayınları, 1996. Lihyanî, Sa’d b. Hemdan. Mebâdiü’l-iktisadi’l-İslâmî. y.y. 2007.
• Makrîzî, Ebû Muhammed (Ebü’l-Abbâs) Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkādir b. Muhammed. Resailü’l-Makrîzî. thk. Ramazan el-Bedri - Ahmed Mustafa Kasım. Kahire: Dârü’l-Hadis, 1998.
• Miras, Kâmil. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. İstanbul: DİB Yayınları, 2019.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-’Arâbî, 1991.
• Ökte, M. Kutluğhan Savaş. “Antik Çağda İktisadî Düşünce”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 7/8 (2008), 37-62.
• Pamuk, Şevket. Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Sami, Şemsettin. Kāmûs-ı Türkî. İstanbul: Dersaadet Yayınları, 1317 H.
• Serahsî, Şemsü’l-eimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. Mebsût. ed. Mustafa Cevat Akşit. İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 2008.
• Siegfrıed, Nikolaus A. “İslâm Hukuk Düşüncesinde Kâğıt Para Kavramı”. çev. Muhammed Tayyib Kılıç. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1 (2011), 271-294.
• Sir W. J. Ashley. An Introduction to English Economic History and Theory. London: Longmans Green & Co., 1892.
• Tarıkî, Abdullah b. Abdü’l-Muhsin. el-İktisadu’l-İslâmî. Riyad: Müessesetü’l-Cerisî li-Tevzi ve’l’İ’lam, 2009.
• Tüccar, Zülfikar. “Ebû Ubeyd, Kāsım b. Sellâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/244-246. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Ünsal, Erdal M. İktisada Giriş. Ankara: BB101 Yayınları, 2016.
• Weber, Max. General Economic History. Unıted States Of Amerıca: The Free Press, Glencoe, Illinois, 1927.
• Zaîm, Sabahattin. İslâm Ekonomisinin Temelleri. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaîm Üniversitesi Yayınları, 2014.