Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Heyelan Duyarlılık Analizi: Ganos Dağı Örneği (Tekirdağ)

Yıl 2015, , 47 - 63, 27.04.2015

Emre Özşahin

https://doi.org/10.15659/hartek.15.04.68

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’nin Trakya Yarımadası’nda heyelan olaylarının çok sık bir şekilde görüldüğü sahalardan biri olan Ganos (Işıklar) Dağı’nın heyelan duyarlılık analizinin yapılması amaçlanmıştır. CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) tekniklerine dayalı olarak gerçekleştirilmiş bu çalışmada, iki değişkenli istatiksel yöntem altyapısı esasına dayandırılmış AHS (Analitik Hiyerarşi Süreci) metodundan yararlanılmıştır. Çalışma amacı doğrultusunda farklı kaynaklardan elde edilen çeşitli türde materyaller kullanılmıştır. Sonuçta, Ganos Dağı’nda heyelan oluşma potansiyelinin orta (% 21.49) olduğu anlaşılmıştır. Bununla birlikte dağ alanının % 40.84’ü düşük ve çok düşük, % 37.67’si ise yüksek ve çok yüksek heyelan duyarlılığına sahip olduğu saptanmıştır. Bu çalışma heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında CBS tekniklerinin AHS yöntemiyle daha etkili sonuçlar verdiğini tasdik etmiştir. Çalışma yönteminin heyelana maruz kalabilecek sahaların belirlenmesine yardımcı olan bütünleşik bir yaklaşım olduğu teyit edilmiştir. Ayrıca ilgili yöntemin benzer alanlarda kullanılması heyelanların etkilerinin anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Böylece başta heyelan olmak üzere çeşitli türden kütle hareketlerinin meydana gelme ihtimalinin yüksek olduğu sahalar daha doğru bir şekilde tespit edilerek, çeşitli önlemler alınabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Heyelan, CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri), AHS (Analitik Hiyerarşi Süreci), Tekirdağ

Kaynakça

• Duman, T. Y., Nefeslioğlu, H.A., Çan, T., Ateş, Ş., Durmaz, S., Olgun, Ş., Hamzaçebi S., Keçer, M., 2006, “Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1:500.000 ölçekli İstanbul Paftası”, MTA Özel Yayınlar Serisi-6, Ankara.
• Das, H. O., Sonmez, H., Gokceoglu, C., Nefeslioglu, H. A., 2013, “Influence of seismic acceleration on landslide susceptibility maps: a case study from NE Turkey (the Kelkit Valley)”. Landslides, 10, 433-454.
• Leshchinsky, B. A., Olsen, M. J., Tanyu, B. F., 2007, “Contour Connection Method for automated identification and classification of landslide deposits”. Computers & Geosciences, 74, 27-38.
• Özşahin, E., 2013, “Türkiye’de Yaşanmış (1970-2012) Doğal Afetler Üzerine Bir Değerlendirme”. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, s.: 1-8, 25-27 Eylül 2013, MKÜ-Hatay.
• Özşahin, E., 2014, “Tekirdağ İlinde Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanarak Heyelan Duyarlılık Analizi”. HUMANITAS, 3, 167-186.
• Mitchell, T. M., Smith, S. A. F., Anders, M. H., Toro, G. D., Nielsen, S., Cavallo, A., Beard, A. D., 2015, “Catastrophic emplacement of giant landslides aided by thermal decomposition: Heart Mountain, Wyoming”. Earth and Planetary Science Letters, 411, 199-207.
• Papathoma-Köhle, M., Zischg, A., Fuchs, S., Glade, T., Keiler, M., 2015, “Loss estimation for landslides in mountain areas - An integrated toolbox for vulnerability assessment and damage documentation”. Environmental Modelling & Software, 63, 156-169.
• Nefeslioglu, H. A., Duman, T. Y., Durmaz, S., 2008, “Landslide susceptibility mapping for a part of tectonic Kelkit Valley (Eastern Black Sea region of Turkey)”, Geomorphology, 94 (3-4), 401-418.
• Kayastha, P., Dhital, M. R., De Smedt, F., 2013, “Evaluation of the consistency of landslide susceptibility mapping: a case study from the Kankai watershed in East Nepal”, Landslides, 10, 785-799.
• Varnes, J. D., 1984, “Landslide hazard zonation: a review of principles and practice”, United Nations Educational, France.
• Yalçın, A., 2008, “GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy process and bivariate statistics in Ardesen (Turkey): Comparisons of results and confirmations”. Catena, 72, 1-12.
• Çellek, S., 2013, “Sinop-Gerze Yöresinin Heyelan Duyarlılık Analizi”, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Moradi, M., Bazyar, M. H., Mohannadi, Z., 2012, “GIS-Based Landslide Susceptibility Mapping by AHP Method, A Case Study, Dena City, Iran”. J. Basic. Appl. Sci. Res., 2 (7), 6715-6723.
• Şentürk, K., Sümengen, M., Terlemez, İ., Karaköse, C., 1998, “1:100 000 ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Bandırma-D4 Paftası”, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü No: 64, Ankara.
• Yaltırak, C., 1996, “Ganos Fay Sistemi’nin Tektonik Tarihi”, TPJD Bülteni, 8 (1), 137-156.
• Ertek, A., 2011, “Jeomorfolojik Birimlerine Göre Trakya’nın Jeomorfolojisi”, Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No: 5, s.: 561-586, İstanbul.
• Dönmez, Y., 1990, “Trakya’nın Bitki Coğrafyası”, Genişletilmiş ikinci baskı, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3601, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 51, İstanbul.
• Altın, B. N., 2000, “Trakya’da Yerşekillerinin Neotektonik Dönem Jeomorfolojik Gelişimleri”, 28. Coğrafya Meslek Haftası (Edirne) Bildiriler, Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya (Editör: Prof. Dr. Suna Doğaner), s.: 53-71, Türk Coğrafya Kurumu Coğrafya Meslek Haftaları Serisi: 2, 10-12 Haziran 1998, İstanbul.
• Ardel, A., 1956, “Marmara Bölgesinde Coğrafi Müşahedeler”. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 7, 1-16.
• Koçman, A., 1993, “Türkiye İklimi”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, İzmir.
• Ekinci, H., 1990, “Türkiye Genel Toprak Haritasının Toprak Taksonomisine Göre Düzenlenebilme Olanaklarının Tekirdağ Bölgesi Örneğinde Araştırılması”, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Anabilim Dalı, Adana.
• Atalay, İ., 1994, “Türkiye Vejetasyon Coğrafyası”, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Dönmez, Y., Aydınözü, D., Büyükoğlan, F., İbret, Ü., 2012, “Floristik Bölgeler Açısından Trakya’nın Bitki Toplulukları”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 25, 1-13.
• Yarcı, C., 2000, “Işıklar Dağı’nın (Tekirdağ) Vejetasyonu Üzerinde Fitososyolojik ve Ekolojik Araştırmalar”. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16 (1-2), 1-10.
• Atalay, İ., 2002, “Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri”, Orman Bakanlığı Yayınları No: 167, Ankara.
• Atalay, İ., Mortan, K., 2011, “Türkiye Bölgesel Coğrafyası”, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Güngördü, M., 1999, “Marmara Bölgesinin Bitki Coğrafyası”. İ.Ü. Yayın No: 4176, Edebiyat Fak. Yay. No: 3416, İstanbul.
• Aydınözü, D., 2009, “Barındırdığı Bitki Varlığı Açısından Trakya’nın Karasallık Derecesi”. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (1), 203-212.
• Erginal, A. E., Bayrakdar, C., 2005, “Karayolu Heyelanlarına bir örnek: İnecik Heyelanı (Tekirdağ)”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 14, 43-53.
• Dağ, S., 2007, “Çayeli (Rize) ve Çevresinin İstatistiksel Yöntemlerle Heyelan Duyarlılık Analizi”, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Delikanlı, M., 2010, “Coğrafi Bilgi Sistemi ile Yaka (Gelendost, Isparta) Bölgesinin Heyelan Duyarlılık İncelemesi”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Aksoy, G., 2011, “Arhavi (Artvin) ve Çevresinin Heyelan Duyarlılık Analizi”, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Shan, X. J., Ye, H., Li, Z. F., 2002, “Prediction Method of Dangerous Areas of Regional Landslide Based on GIS and Its Application”. Journal of Rock Mechanics and Engineering, 21 (10), 1507-1514.
• Dai, F. C., Lee, C. F., 2002, “Landslide characteristics and slope instability modeling using GIS, Landtau Island, Hong Kong”. Geomorphology, 42, 213-228.
• Guo, F. F., Yang, N., Meng, H., 2008, “Application of the relief amplitude and slope analysis to regional landslide hazard assessments”. Geology in China, 35 (1), 131-143.
• Yao, X., Xu, C., Dai, F. C., Zhang, Y. S., 2009, “Contribution of strata lithology and slope gradient to landslides triggered by Wenchuan Ms 8 earthquake, Sichuan, China”. Geological Bulletin of China, 28 (8), 156-162.
• Cao, H., Li, Z., Bian, Y., 2011, “Sensitivity Analysis of Slope Gradient Factor and Vegetation Factor of Region Landslide Based on the RS and GIS Technology”. CISME, 1, 65-67.
• Yalçın, A., 2007, “Heyelan Duyarlılık Haritalarının Üretilmesinde Analitik Hiyerarşi Yönteminin ve CBS’nin Kullanımı”. Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22 (3), 1-14.
• Scholl, A., Manthey, L., Helm, R., Steiner, M., 2005, “Solving Multiattribute Design Problems with Analytic Hierarchy Process and Conjoint Analysis: An Empirical Comparison”. European Journal of Operational Research, 164, 760-777.
• Ying, X., Zeng, G. M., Chen, G. Q., Tang, L., Wang, K. L., Huang, D. Y., 2007, “Combining AHP with GIS in synthetic evaluation of eco-environment quality-A case study of Hunan Province, China”, Ecological Modelling, 209 (2-4), 97-109.
• Saaty, T. L., 1980, “The Analytic Hiearchy Process”, McGrawHill, New York.
• Saaty, T. L., 1994, “How to make a decision: the analytic hierarchy process”. Interfaces, 24, 9-43.
• Saaty, R. W., 1986, “The analytic hierarchy process-what it is and how it is used”. Mathematical Modelling, 9, 161-176.
• Shrestha, R. K., Alavalapatı, J. R. R., Kalmbacher, R. S., 2004, “Exploring the Potential for Silvopasture Adoption in South-central Florida: an Application of SWOT-AHP Method”. Agricultural Systems, 81, 185-199.
• Wind, Y., Saaty, T. L., 1980, “Marketing Applications of the Analytic Hierarchy Process”. Management Science, 26 (7), 641- 658.
• Saaty, T. L., Vargas, L. G., Dellman, K., 2003, “The Allocation of Instangible Resources: The Analytic Hierarchy Process and Linear Programming”. Socio-Economic Planning Sciences, 37, 169-189.
• Arslan, E. T., 2010, “Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemiyle Strateji Seçimi: Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde Bir Uygulama”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (2), 455-477.
• Australian Geomechanics Society, 2007, “Guideline for Landslide Susceptibility, Hazard and Risk Zoning for Land Use Planning”, Journal and News of the Australian Geomechanics Society, 42, 1.
• Bhatt, B. P., Awasthi, K. D., Heyojoo, B. P., Silwal, T., Kafle, G., 2013, “Using Geographic Information System and Analytical Hierarchy Process in Landslide Hazard Zonation”. Applied Ecology and Environmental Sciences, 1 (2), 14-22.
• Dai, F. C., Lee, C. F., Li, J., Xu, Z. W., 2001, “Assessment of landslide susceptibility on the natural terrain of Lantau Island, Hong Kong”. Environmental Geology, 43 (3), 381-391.
• Haliloğlu, S. B., 1997, “Heyelan Analizinde Kullanılan Yöntemler ve Sayısal Çözümleri”, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Ekinci, D., 2011, “Zonguldak-Hisarönü Arasındaki Karadeniz Akaçlama Havzasının Kütle Hareketleri Duyarlılık Analizi”, Titiz Yayıncılık, İstanbul.
• Gökçeoğlu, C., Aksoy, H., 1996, “Landslide susceptibility mapping of the slopes in the residual soils of the Mengen region (Turkey) by deterministic stability analyses and image processing techniques”. Engineering Geology, 44, 147-161.
• Lee, S., 2005, “Application of logistic regression model and ıts validation for landslide susceptibility mapping using GIS and remote sensing data”. International Journal of Remote Sensing, 26 (7), 1477-1491.
• Çan, T., Duman, T. Y., Olgun, Ş., Çörekçioğlu, Ş., Karakaya Gülmez, F., Elmacı, H., Hamzaçebi, S., Emre, Ö., 2013, “Türkiye Heyelan Veri Tabanı”, s. 1-6, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 2013 11-13 Kasım 2013, TMMOB, Ankara.
• Kayastha, P., Dhital, M. R., De Smedt, F., 2012, “Landslide susceptibility mapping using the weight of evidence method in the Tinau watershed, Nepal”. Nat Hazards, 63 (2), 479-498.
• Akinci, H., Doğan, S., Kiliçoğlu, C. ve Temiz, M. S., 2011, “Production of landslide susceptibility map of Samsun (Turkey) City Center by using frequency ratio method”. International Journal of the Physical Sciences, 6 (5), 1015-1025.
• Erener, A., Düzgün, H. S. B., 2012, “Landslide susceptibility assessment: what are the effects of mapping unit and mapping method?”. Environmental Earth Sci., 66, 859-877.
• Özşahin E., Kaymaz, Ç K., 2013, “Camili (Macahel) Biyosfer Rezerv Alanının (Artvin, KD Türkiye) Heyelan Duyarlılık Analizi”. Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (3), 471-493.
• Gökçeoğlu, C., Ercanoğlu, M., 2001, “Heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında kullanılan parametrelere ilişkin belirsizlikler”. Yerbilimleri, 23, 189-206.
• Guzzetti, F., Carrarra, A., Cardinali, M., Reichenbach, P., 1999, “Landslide hazard evaluation: a review of current techniques and their application in a multiscale study, Central Italy”, Geomorphology, 31 (1-4), 181-216.
• Nagarajan, R., Roy, A., Vinod Kumar, R., Mukherjee, A., Khire, M. V., 2000, “Landslide hazard susceptibility mapping based on terrain and climatic factors for tropical monsoon regions”. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 58, 275-287.
• Cevik, E., Topal, T., 2003, “GIS-based landslide susceptibility mapping for a problematic segment of the natural gas pipeline, Hendek (Turkey)”. Environmental Geology, 44, 949-962.
• Komac, M., 2006, “A landslide susceptibility model using the analytical hierarchy process method and multivariate statistics in perialpine Slovenia”. Geomorphology, 74 (1-4), 17-28.
• Suzen, M. L., Doyuran, V., 2004, “Data driven bivariate landslide susceptibility assessment using geographical information systems: a method and application to Asarsuyu catchment, Turkey”. Engineering Geology, 71, 303–321.
• Fraedrich, K., 2010, “A Parsimonious Stochastic Water Reservoir: Schreiber’s 1904 Equation”. Journal of Hydrometeorology, 11, 575-578.
• Yalçın, A., 2005, “Ardeşen (Rize) yöresinin heyelan duyarlılığı açısından incelenmesi”, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Akgün, A., Türk, N., 2010, “İki ve Çok Değişkenli İstatistik ve Sezgisel Tabanlı Heyelan Duyarlılık Modellerinin Karşılaştırılması: Ayvalık (Balıkesir, Kuzeybatı Türkiye) Örneği”. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 34 (2), 85-112.
• Klimes, J., Escobar, V. R., 2010, “A landslide susceptibility assessment in urban areas based on existing data: an example from the Iguana Valley, Medellin City, Colombia”. Natural Hazards Earth Syst. Sci., 10, 2067-2079.
• Vahidnia, M. H., Alesheikh, A. A., Alimohammadi, A., Hosseinali, F., 2009, “Landslide Hazard Zonation Using Quantitative Methods in GIS”. International Journal of Civil Engineering, 7, 176-189.