THE RESULTS OF TURKISH ADAPTATIONS OF CHAMPION’S HEALTH BELIEF MODEL SCALE AT BREAST CANCER SCREENING

Yıl 2004, Cilt: 6 Sayı: 1, 71 - 85, 01.06.2004

Sebahat Gözüm Özgül Karayurt İlknur Aydın

Öz

Purpose: The purpose of this study is to inform the readers about the results of the two studies Gozum, Aydin 2003; Karayurt, 2003 carried on adaptation for Turk women of the lasts versions of the Champion’s Health Belief Model Scales CHBMS at breast cancer screening. Method: The validity and reliability of Turkish adaptations of CHBMS have been proved with the data taken from Gozum and Aydin from 266 women and Karayurt from 430 women. In both studies, the following steps have been observed; group translates, back translation, judges of experts and pilot study. In this two studies relating with the reliability of the measurement, item analysis and Cronbach alpha reliability coeffi cient have been used. Confi rmative factor analysis have been used to evaluate the construct validity. In Karayurt’s study, test - re-test correlation has been used to evaluate the stability coeffi cient. The Results and Conclusions: Cronbach alpha reliability rates of subscales of CHBMS have been found 69-83 at the adaptation Gozum and Aydin, and 58-85 at adaptation of Karayurt and the reliability of test-re-test has been found 89-99. It has been found out that in the studies Gozum and Aydin self effi cacy/confi dence and benefi ts perception from subscales of CHBMS have been measured at high level with those having had breast self examination, and in Karayurt’s study selfeffi cacy/confi dence, health motivation, benefi ts, susceptibility and seriousness perception have been measured high with the high pointed women having used breast self-examination frequency has decreased with the women having the high point of prevention perception. These results from the both of the studies proved the additional proof of the validity of the form. The reliability and the validity of the Turkish adaptations of CHBMS have been found satisfactory. Turkish forms of the CHBMS can be used to determine and improve the BSE beliefs and practice

Anahtar Kelimeler

Breast cancer, Champion’s Health Belief Model Scale, health beliefs, reliability, validity

MEME KANSERİ TARAMALARINDA CHAMPION'UN SAĞLIK İNANÇ MODELİ ÖLÇEĞİNİN TÜRKÇE UYARLAMLARINA İLİŞKİN SONUÇLAR

Öz

Amaç: Bu makalede, meme kanseri taramalarına yönelik Champion’un Sağlık İnanç Modeli Ölçeğinin CSİMÖ en son versiyonlarını Türkçe’ye uyarlayan iki çalıșmanın Gözüm, Aydın 2003; Karayurt, 2003 sonuçlarının aktarımı amaçlanmıștır.Gereç–Yöntem: CSİMÖ’nin Türkçe’ye uyarlanması, geçerlilik ve güvenilirliğini Gözüm ve Aydın 266, Karayurt ise 430 kadından alınan veriler üzerinde gerçekleștirilmiștir. CSİMÖ’nin Türkçe formunu olușturmak için her iki çalıșmada; grup çevirisi, geri çeviri, uzman görüșlerinin alınması ve pilot uygulama adımları izlenmiștir. Ölçeğin güvenilirliğine ilișkin iki çalıșmada; iç tutarlığını değerlendirmek için madde istatistikleri ve Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları, yapı geçerliliğini değerlendirmek amacıyla doğrulayıcı faktör analizi kullanılmıștır. Karayurt’un çalıșmasında ölçeğin zamana karșı değișmezliği test-tekrar test korelasyonu ile değerlendirilmiștir. Bulgular ve Sonuçlar: CSİMÖ’nin alt boyutlarının cronbach alpha güvenirlik katsayıları Gözüm ve Aydın’ın uyarlamasında .69 ile .83, Karayurt’un uyarlamasında .58 ile .89 arasında, test –tekrar test güvenirliği .89 ile .99. arasında saptanmıștır. Her iki çalıșmada da elde edilen 6 faktör İngilizce formun faktör yapısı ile büyük oranda uyumlu bulunmuștur. Gözüm ve Aydın’ın çalıșmasında ölçek alt boyutlarından öz etkililik/güven ve yarar algılarının KKMM yapanlarda daha yüksek olduğu, Karayurt’un çalıșmasında öz-etkililik/güven, sağlık motivasyonu, yarar, duyarlılık ve önemseme/ciddiyet algısı, puanları yüksek olan kadınların son bir yılda KKMM uygulama sıklığının arttığı, engel algısı puanı yüksek olan kadınların KKMM uygulama sıklığının azaldığı belirlenmiștir. Elde edilen bu sonuçlar formun geçerliğine ek kanıt sağlamıștır.CSİMÖ’nin Türkçe uyarlamasının geçerliliği ve güvenilirliği iki çalıșmada da yeterli bulunmuștur. Ölçeğin Türkçe formları meme kanserine ilișkin inanç ve davranıșları belirlemek ve geliștirmek için güvenle kullanılabilir

Anahtar Kelimeler

Meme kanseri, Champion’un Sağlık İnanç Modeli Ölçeği, sağlık inançları, geçerlik, güvenirlik

Kaynakça

• Aksayan, S., Gözüm, S. (2002) Kültürlerarası Ölçek Uyarlaması Rehber I: Ölçek Uyarlama Așamaları ve Dil Uyarlaması. Hemar-G Hem- șirelik Araștırma Dergisi, 4 (1), 9-14.
• Aydemir, G. (1990) 15-49 yaș Evli Kadınların Kendi Kendine Meme Muayene Yöntemi İle İlgili Bilgileri. Ege Üniversitesi Hemșirelik Yüksek Okulu Dergisi, 6(3):1-10
• Bahar, Z., Özsoy, SA. (1995) Determination of Self Breast Examination Married Women Over Fifteen Years Old. The European Cancer Conference. 29 Oct.- 2 Nov. Paris, France.
• Bahar, Z., Türkistanlı, E., Ömercikoğlu, O. (1997) The Determination of The Knowledge Levels of Married Women Between the Ages 15-49 about the Self Breast Examination Method. The European Cancer Conference. 14-18 Sept. Hamburg.
• Baltaș, Z.(2000) Sağlık Psikolojisi. Halk Sağ- lığında Davranıș Bilimleri, Remzi Kitapevi, İstanbul, 37-39
• Bellamy, R.(2004) Introduction to Patient Edu- cation: Theory and Practice. Med Teach; 26 (4); 359-365.
• Champion, V.L. (1984) Instrument Development for Health Belief Model Constructs. Advance in Nursing Science, 6 (3): 73-85.
• Champion, V.L. (1987) The Relationship of Breast Self-Examination to Health Belief Model Variables. Research in Nursing and Health, 10: 375-382.
• Champion, V.L. (1991) The Reletionship of Selected Variables to Breast Cancer Detection Behaviors in Women 35 and Older. Oncology Nursing Forum, 18 (4): 733-739.
• Champion, V.L. (1993) Instrument Refinement for Breast Cancer Screening Behaviors. Nur- sing Researh, 42 (3): 139-143.
• Champion, V.L., Menon U. (1997) Predicting Mammography and Breast Self-Examination in African American Women. Cancer Nursing 20 (5):315-322
• Champion, V.L., Scott C. (1997) Reliability and Validity of Breast Cancer Screening Belief Scales in African American Women. Nursing Research, Nov-Dec, : 331-337.
• Champion, V.L. (1999) Revised Susuceptibility, Benefits, and Barriers Scale for Mammog- raphy Screening. Research in Nursing and Health,:22:341-348.
• Theory Of Reasoned Action. Adv Nurs Sci.;23:1-15.
• Potter, P.A., Perry, A.G., (1999) Basic Nursing- A Critical Thinking Approach, Fourth Edition, St Louis: Mosby Year Book, St. Louis, 27- 31
• Sağlık Bakanlığı. (1999) Kadınlarda En Sık Görülen 10 Kanser, Ulașım Tarihi 12Ağus- tos 2002 Http://Www.Saglik.Gov.Tr/Extras/ İstatistikler/Apk2001/092.Htm
• Seçginli, S., Nahcivan, N. (2003) Meme Kan- seri Sağlık İnanç Modeli Ölçeği: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalıșması. (Master Tezi: “Kadın- larda Meme Kanseri Tarama Davranıșları” Kapsamında) 2. Uluslararası 9. Ulusal Hem- șirelik Kongresi Kitabı, Antalya, 59- 60.
• Tezbașaran, A. (1996) Likert Tipi Ölçek Geliș- tirme Kılavuzu, Psikoloji Derneği Yayınları, Ankara, Özyurt Matbaası.
• Wood, G.L., Haber, J. (1994) Nursing Research: Methods, Critical Appraisal And Utilization, St. Louis, Mosby-Year Book, Inc, 365-382.
• Wu, TY., Yu, MY. (2003) Reliability And Vali- dity Of The Mammography Screening Beli- efs Questionnaire Among Chinese American Women. Cancer Nursing, 26:131-142.
• Zencir, H. (1999) Malatya İl Merkezinde 40 Yaș Üzeri Kadınların Meme Kanseri Ve Korunma Konusunda Bilgi, Tutum Ve Davranıșları, Yayınlanmamıș Master Tezi, Malatya İnönü Üniversitesi.