Healthy Lifestyle Behaviors and Self-Efficacy Levels of Health Care Professionals Working at Primary Health Care Institutions

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 1, 14 - 27, 01.08.2016

Nurcan Akgül-gündoğdu Güngör Güler

Öz

Objective: The present study was performed to identify the healthy lifestyle behaviors and self-efficacy levels of health professionals working at primary healthcare institutions. Method: The study was descriptive and relational. All health professionals working at various primary care units of a city were invited to the study 428 health professionals , and the study was conducted with 379 health professionals who accepted to participate participation rate was 88.5% . Turkish version of The Healthy Lifestyle Behaviors Scale which was validated and Self Efficacy Scale were used. Results: Of the health professionals, who were included in the study, 68.3% were women; mean age was 32.30±4.65 years, 33.2% were midwives; 23.7% were doctors; 22.2% were nurses; and 20.8% were from other professional groups. Average score of health personnel of The Healthy Lifestyle Behaviors Scale was 128.55±21.3 and total average score of the Self Efficacy Scale was 66.53±14.80. Among the individuals included in the study, average scale scores were higher in those ≥35 years old, living in an extended family, working for at least 16 years, and not suffering from any chronic diseases.Conclusion: It was determined that the scores of The Healthy Lifestyle Behaviors Scale were higher and the score of Self Efficacy Scale were lower in primary care health professionals compared to some of the studies conducted in similar groups. According to the result, it is recommended that in-service training programs should be organized for health professionals to improve their self-efficacy levels.

Anahtar Kelimeler

Healthy lifestyle behaviors, self-efficacy, health professionals

Birinci Basamak Sağlık Kurumlarında Çalışan Sağlık Personelinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Öz-Etkililik Düzeyleri

Öz

Amaç: Bu çalışma birinci basamak sağlık kurumlarında çalışan sağlık personelinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz-etkililik-yeterlik düzeylerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Araştırma tanımlayıcı ve ilişkisel tiptedir. Bir ilin çeşitli birinci basamak birimlerinde çalışan 428 sağlık personelinin tümü araştırmaya davet edilmiş, katılmayı kabul eden 379 sağlık personeli katılım %88,5 ile gerçekleştirilmiştir. Türkçe geçerliği yapılmış olan Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği, Öz-Etkililik-Yeterlik Ölçeği formları kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmaya alınan sağlık personelinin %68,3’ü kadındır; yaş ortalaması 32,3±4,65, %33,2’si ebe, %23,7’si doktor, %22,2’si hemşire ve %20,8’i ise diğer meslek gruplarındandır. Sağlık personelinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği puan ortalaması 128,55±21,3, Öz-Etkililik-Yeterlik Ölçeği toplam puan ortalaması ise 66,53±14,80 bulunmuştur. Araştırma kapsamına alınan bireylerden yaşı ≥35 olanlarda, geniş aile tipinde, 16 yıldan fazla çalışanlarda, kronik hastalığı olmayanlarda ölçek puan ortalamaları yüksek bulunmuştur. Sonuç: Birinci basamakta çalışan sağlık personelinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Ölçeği puanlarının benzer gruplarda yapılmış çalışmaların bir kısmına göre yüksek, öz-etkililik-yeterlik düzeyi puanlarının ise düşük olduğu belirlenmiştir. Bu sonuca göre, öz-etkililik-yeterlik düzeylerini geliştirmeye yönelik hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesi önerilmiştir

Anahtar Kelimeler

Sağlıklı yaşam biçimi davranışları, öz-yeterlilik, sağlık personeli

Kaynakça

• 1. Türkiye’de bulaşici olmayan hastaliklar ve risk faktörleri ile mücadele politikalari 2011. [Online]. Available from: http://www.saglikaktuel.com/d/file/ulke_raporu_baski_hali_tr.pdf, (Accessed 2013 October 17).
• 2. Pender NJ, Barkauskas VH, Hayman L, Rice VH, Anderson ET. Health promotion and disease prevention: toward excellence in nursing practice and education. Nurs Outlook 1992;40(3):106-112.
• 3. TC. Sağlık Bakanlığı [Online]. Türkiye Diyabet Programı 2015-2020. Available from: http://diyabet.gov.tr/content/ files/guncel/turkiye_diyabet_programi.pdf (Accessed 2016 April 7).
• 4. Battorf JL, Johnson JL. The effects of cognitive-persceptual factors on health promotion behavior maintanence. Nurs Res 1996;45(1):30-36.
• 5. 5.TC. Sağlık Bakanlığı [Online]. Türkiye’de sağlıklı yaşam eylem planı ve uygulama programı 2015-2020. Available from: http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1kl%C4%B1%20Ya%C5%9F.%202015- 2020%20Pdf.pdf (Accessed 2016 April 3).
• 6. Mandle CL, Health promotion and individual, Edelman CL, Mandle CL, Health Promation, Fifth Edition,Toronto: Mosby Company, 2002;141-167.
• 7. Soygüden A, Cerit E. Yaşlılar için egzersiz uygulamalarının önemi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2015;8(1):197-224
• 8. Yeşil P, Altıok M. The importance of physical activity in the prevention and control of cardiovascular diseases. Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2012;3(3):39-48.
• 9. Aksayan S, Gözüm S. Olumlu sağlık davranışlarının başlatılması ve sürdürülmesinde öz-etkililik(kendini etkileme) algısının önemi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Dergisi 1998;2(1):35-42.
• 10. Albayrak Okçin F, Gerçeklioğlu G Examining the levels of self-efficacy-sufficiency and social support of the students. Gümüşhane Univesity Journal of Health Sciences 2013;2(1):40-52.
• 11. Duffy M, Rossow R, Hernandez M. Correlates of health promotion activities in employed mexican American women. Nurs Res 1996;45(1):18-24.
• 12. Stuifbergen AK, Seraphine A, Roberts G. An Explanotory model of health promotion and quality of life in chronic disabling conditions. Nurs Res 2000; 49(3):122-129.
• 13. Walker SN, Sechrist KR, Pender NJ. The health promoting lifestyle profile development psychometric characteristics. Nurs Res 1987; 36(2):76-81.
• 14. Esin MN. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması. Hemşirelik Bülteni 1999; 12(45): 87- 96.
• 15. Sherer M, Maddux JE. The Self efficacy Scale construction and validation. Psychol Rep 1982;(51):663-671.
• 16. Gözüm S, Aksayan S. Öz Etkililik Yeterlik Ölçeği’nin Türkçe formu’nun güvenilirlik ve geçerliliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1999;2(1):21-33.
• 17. Pender NJ, Walker SN, Sechrist KR, Frank-Stromborg M. Predicting health promoting lifestyles in the workplace. Nurs Res 1990;39(6):326-332.
• 18. Özçakır N, Katyal M, Mert H, Güldal D Healthy living behaviors of medical and nursing students. International Journal of Caring Sciences 2015;8(3):536-542.
• 19. Yıldırım N. Hemşirelik lisans öğrencilerinin eleştirel düşünme ve sağlıklı yaşam davranışları. [Online]. Akademik Platform 2015. Available from: http://kritik-analitik.com/ISCAT2015_bildiriler/C5-ISCAT2015ID59.pdf (Accessed 2016 April 2).
• 20. Altay B, Çavuşoğlu F, Güneştaş İ. Tıp fakültesi hastanesinde çalışan hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. DEUHFED 2015; 8(1):12-18.
• 21. Şimşekoğlu N, Mayda AS. Bir üniversite hastanesinde görevli hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık kaygısı düzeyleri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2016;6(1):19-29.
• 22. Dil S, Gönen-Şentürk S, Aykanat-Girgin B. Relationship between risky health behaviors and some demographic characteristics of adolescents' self-esteem and healthy lifestyle behaviors in Çankırı. Anatolian Journal of Psychiatry 2015;16(1):51-59.
• 23. Doğan R, Ayaz S Hemşirelerin egzersiz davranışları, öz-yeterlilik düzeyleri ve ilişkili faktörler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2015;(18)4:287-295.
• 24. Ege E, Zincir H, Güneş G, Bilgin N. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık personelinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz-etkililik-yeterlik düzeylerinin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet 2003;4(2):83-92.
• 25. Johson L, Rather A, Bottorf L, Hayduk A. An explotation of Pender’s Health Promotion Model using nursing process. Nurs Res 1993;42(3):132-37.
• 26. Plotnikoff RC, Costigan SA, Williams RL, Hutchesson MJ, Kennedy SG, Robards SL, et al. Effectiveness of interventions targeting physical activity, nutrition and healthy weight for university and college students: a systematic review and meta-analysis. Int J Behav Nutr Phys Act 2015;(45)12:75-81.
• 27. Açıksöz S, Uzun Ş, Arslan F. Hemşirelik öğrencilerinin sağlık algısı ile sağlığı geliştirme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gülhane Tıp Derg 2013; 55:181-187.
• 28. Walker SN, Volkan K, Sechrist KR, Pender NJ. Health promoting life styles of older adults: comparisions with young and middle- aged adults, correlates and patterns. ANS Adv Nurs Sci 1988;11(1):76-90.
• 29. Gülesen Ö, Çağdaş Epidemiyoloji, Bursa: Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı yayınları, 2001;179.
• 30. Zincir H, Ege E, Aylaz R, Bilgin N, Timur S. Çalışan ve çalışmayan kadınların sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet 2003;14(1):77-84.
• 31. Altıparmak S, Koca-Kutlu A. 15–49 yaş grubu kadınlarda sağlığı geliştirme davranışları ve etkileyen faktörler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2009; 8(5):421-426.
• 32. Koçoğlu D, Akın B. Sosyoekonomik eşitsizliklerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. DEUHFED 2009;2(4):145-154.
• 33. Akgün-Kostak M, Kurt S, Süt N, Akarsu Ö, Ergül GD. Hemşirelik ve sınıf öğretmenliği öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2014;13(3):189-196.
• 34. Kızılcı S, Mert H, Küçükgüçlü Ö, Yardımcı T. Hemşirelik fakültesi öğrencilerinin öz etkililik düzeyinin cinsiyet açısından incelenmesi. DEUHFED 2015;8(2):95-100.
• 35. Odanga SJO, Aloka PJO, Raburu P. Influence of marital status on teachers’ self-efficacy in secondary schools of Kisumu Country Kenya. Academic Journal of Interdisciplinary Studies 2015; 4(3): 115-124.
• 36. Murdaugh CL, Vanderboom C. Individual and community models for promoting welless. J Cardiovasc Nurs 1997;11(3):1-14.
• 37. Kılınç NÖ, Tezel A. Üniversite Öğrencilerinin Sigara İçme Durumlarına Göre Öz-Etkililik Düzeylerinin Değerlendirilmesi. TAF Prev Med Bull 2012; 11(3):255-264.
• 38. Kulakçı H, Kuzlu-Ayyıldız T, Emiroğlu ON, Köroğlu E. Huzurevinde verilen hemşirelik hizmetlerinin yaşlıların öz yeterlik algıları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına etkisinin değerlendirilmesi. DEUHFED 2012;5(2):53-64.