Kırsal Alanda Yaşayan Bireylerin Akılcı İlaç Kullanım Özellikleri

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1-2, 1 - 20, 22.11.2023

Fatma Yener Özcan , Deniz Koçoğlu-tanyer

Öz

Amaç: Çalışmanın amacı kırsal alanda yaşayan bireylerin akılcı ilaç kullanım davranışlarının incelenmesidir.
Yöntem: Tanımlayıcı türdeki çalışmanın örneğini gelişigüzel örnekleme yöntemi ile seçilmiş 171 birey oluşturmuştur. Veriler, Akılcı İlaç Kullanım Anketi ile yüz yüze görüşülerek toplanmıştır. Verilerin analizinde Ki-kare testi kullanıldı.
Bulgular: Çalışmada kırsal alanda yaşayan bireylerin %19,3’ünün ilaç kullanımı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığı, %24.5’inin verilen eğitimin yeterli olmadığını belirttiği ve %26,3’ünün reçetesiz ilaç kullandığı belirlenmiştir. %30,4’ü evinde ilaç kullanmadığı ilacı bulundurmakta, %31,6’sı tıbbi problemi sonuçlanınca ilaç kullanmayı bırakmaktadır. Eğitim durumu ile reçetesiz ilaç kullanma durumu arasında anlamlı ilişkili bulunmuştur (p<0.05). İlkokul mezunu ve daha düşük eğitime sahip olan bireylerin reçetesiz ilaç kullanma oranı (%28,9) ortaokul üzeri mezun olan bireylere (%71,1) göre daha düşüktür. Cinsiyet, gelir ve eğitim durumu ile akılcı ilaç kullanımının özellikleri arasında bir ilişki bulunmamıştır (p>0.05). Sadece kadınlar arasında hekimin tavsiyesine uymayanların oranının (%84,0) erkek bireylere (%16,0) göre anlamlı bir şekilde daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). Bu çalışma da elde edilen diğer bir önemli bulgu ise ilaçların son kullanma tarihine dikkat etme oranının yüksekliğidir.
Sonuç: Araştırmada eğitim durumunun akılcı ilaç kullanımı üzerinde önemli bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eğitim durumunun artması akıl ilaç kullanım ilkelerini olumsuz etkilemektedir. Bu sonuçlar doğrultusunda halkın farkındalığının arttırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç, Kırsal Alan

Kaynakça

• Afriyie, D. K., & Tetteh, R. (2014). A description of the pattern of rational drug use in Ghana Police Hospital. Int J Pharm Pharmacol, 3(1), 143-148. https://www.internationalscholarsjournals.com/articles/a-description-of-the-pattern-of-rational-drug-use-in-ghana-police-hospital.pdf
• Aşiret, G.D., Bayrak Kahraman, B., Yeğenoğlu, S., Akdemir, N. ve Baydar, T. (2013). Geriatrik hastalara hizmet veren hemşirelerin akılcı ilaç kullanımı konusundaki bilgi ve deneyimlerinin değerlendirilmesi. Türk Geriatri Dergisi,16(4), 446-53. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/201154/
• Baş, F.Y., Cankara, F.N. ve Yeşilot, Ş. (2013). Tıp fakültesi öğrencilerinde reçetesiz ilaç kullanımının değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(2), 46-53.
• Bayram, N., Günay, İ., Apa, H., Gülfidan, G., Yamacı, S., Kutlu, A., Öztürk, E.A., Ural, H., Devrim, F., Devrim, İ. & Ünal, N. (2013). Evaluation of the factors affecting the attitudes of the parents towards to use of antibiotics. The Pediatric In Fectious Disease Journal, 7, 57-60. https://www.researchgate.net/publication/273982881
• Chauhan, I., Yasir, M., Kumari, M. & Verma M. (2018). The pursuit of rational drug use: Understanding factors and interventions. Pharmaspire, 10(2): 48-54. https://www.isfcppharmaspire.com/uploads/228/13860_pdf.pdf
• Çınar, A.S., ve Mercan Y. (2020). Rational use of medicines by mothers having children under five years old and factors affecting their medication use. TJFMPC, 14(4), 530-539. http://dx.doi.org/10. 21763/tjfmpc.738244
• Çelebi. A. (2018). Akılcı ilaç kullanımına yönelik ebeveyn tutum ölçeğinin geliştirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ekenler, Ş. ve Koçoğlu, D. (2016). Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 3(3), 44-55. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/330450
• Gohar, U.F., Khubaib, S. & Mehmood, A. (2017). Self-medication trends in children by their parents. Journal of Developing Drugs, 6(2),1-7. http://dx.doi.org/10.4172/2329-6631.1000173
• Güneş, D. ve Kıyak, E. (2017). Yaşlıların ilaç kullanımı konusundaki bilgileri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. STED, 26(2), 66-74. https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-file/7109
• Hatipoğlu, S. & Özyurt, B.C. (2016). Manisa ilindeki bazı aile sağlığı merkezlerinde akılcı ilaç kullanımı. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 15(4), 1-8. http://dx.doi.org/10.5455/pmb.1-1441352977
• İlhan, M.N., Aydemir, Ö., Çakır, M. ve Aycan, S. (2014). Akılcı olmayan ilaç kullanım davranışları: Ankara’da üç ilçe örneği. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 12(3), 188-200. https://doi.org/10.20518/thsd.91650
• Kahraman, A., Ayoğlu, T., Aydoğan, M.N. & Kuğu, E. (2019). Hemşirelik öğrencilerinin akılcı ilaç kullanma durumları. Florence Nightingale Journal of Nursing, 27(2), 143-156. https://doi.org/10.26650/FNJN18021
• Kaya, H., Turan, N., Keskin, Ö., Tencere, Z., Uzun, E., Demir, G., & Yılmaz, T. (2015). Üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanma davranışları. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 18(1), 35-42. https://doi.org/10.17049/ahsbd.67643
• Kenesari, C.K. ve Özçakar, N. (2016). Annelerin çocuklarında antibiyotik kullanımına ilişkin yaklaşımları: kısa bilgilendirme ne kadar etkili? Türk Aile Hekimliği Dergisi, 20(1), 16-22. http://dx.doi.org/10.15511/tahd.15.21614
• Kırılmaz, H., Amarat, M., ve Ünal, Ö. (2017). Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri sağlık sistemlerinin karşılaştırmalı analizi. Strategic Public Management Journal, 3(6), 78-104. http://dx.doi.org/10.25069/spmj.342134
• Lwanga, S.K. & Lemeshow, S. (1991). Samplesize determination in healthstudies: a practical manual Geneva; World Health Organization. https://apps.who.int/iris/handle/10665/40062
• Mollahaliloğlu, S., Özgülcü, Ş., Alkan, A. ve Öncül, H.G. (2011). Toplumun akılcı ilaç kullanımına bakışı. Ankara: Yorum Basın Yayınevi.
• Natıonal Health Systems Resource Centre (NHSHC). (2019). Promoting Rational Drug Use: the need for a national rational drug use sub-mission. Erişim adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://nhsrcindia.org/sites/default/files/Promoting_Rational_Drug_Use.pdf Ocak 26, 2019.
• Nazlıcan, E. (2020). Investigation of attitudes and behaviors related to rational drug use in Adana province havutlu district. Sakarya Med J, 10(4), 572-579. https://doi.org/10.31832/smj.775311
• Osema, K. P. & Lamikara, A. (2012). A study of prevalence of self medication practice among university students in Southwestern Nigeria. Tropical Journal of Pharmaceutical Research, 11(4), 683-689. https://doi.org/10.4314/tjpr.v11i4.21
• Özatik, F. Y., Babaoğlu, Ü. T., Özkaraman, A., Yiğitaslan, S., ve Erol, K. (2019). Sağlık yüksek okulu hemşirelik öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımına yönelik bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi, Osmangazi Tıp Dergisi, 41(4),315-325. https://doi.org/10.20515/otd.411960
• Özyiğit, F. ve Arıkan, İ. (2015). Kütahya ilinde üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı hakkında bilgi, tutum ve davranışları. Bozok Tıp Dergisi, 5(1), 47-52. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/713607
• Pınar, N., Karataş, Y., Bozdemir, N. ve Ünal, İ. (2013). Adana ilindeki insanların ilaç kullanım alışkanlıkları. Taf Preventive Medicine Bulletin, 12(6), 639-50. http://dx.doi.org/10.5455/pmb.1-1344333007
• Pirhan, R. ve Özçelikay, G. (2005). Pediatrik ilaçların kullanımında eczacının rolü. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 34(2), 95-105. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/424511
• Pirinçci, E. ve Bozan, T. (2016). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin akılcı ilaç kullanım durumları. Fırat Tıp Derg, 21(3). 129-136. http://www.firattipdergisi.com/pdf/pdf_FTD_1000.pdf
• Suryaprakash, D. (2014). Rational drug therapy. J Rational Pharmacother Res, 2, 67-72.
• Sürmelioğlu, N.İ., Kıroğlu, O., Erdoğdu, T. ve Karataş, Y. (2015). Akılcı olmayan ilaç kullanımını önlemeye yönelik tedbirler. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 24(4),452-462. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/25503
• Şahingöz, M. ve Balcı, E. (2013). Hemşirelerin akılcı ilaç kullanımı. Taf Preventive Medicine Bulletin, 12(1), 57-64. https://doi.org/10.5455/pmb.1334045455
• Şantaş, F., ve Demirgil, B. (2017). Akılcı ilaç kullanımına ilişkin bir araştırma. İşletme Bilimi Dergisi (JOBS), 5(1): 35-48. http://dx.doi.org/10.22139/jobs.286671
• Şantaş, F., ve Uğurluoğlu, Ö. (2018). Hemşirelerin akılcı ilaç kullanımına ilişkin davranışlarının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 21(4), 264-270.
• Şendir, M., Çelik, Z., Güzel, E. ve Büyükyılmaz, F. (2015). Aile sağlığı merkezlerine başvuran bireylerde akılcı ilaç kullanım alışkanlıklarının belirlenmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 14(1), 15-22. https://www.acarindex.com/pdfs/159209
• Tekin, A. (2007). Sağlık-hastalık olgusu ve toplumsal kökenleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. https://core.ac.uk/download/pdf/35314489.pdf Türkiye İstatistik Kurumu-TÜİK. (2021). (2022, 08 Mart). Sağlık Harcamaları İstatistikleri. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2021-45728
• World Health Organization-WHO. (2023). Promoting rational use of medicines. https://www.who.int/activities/promoting-rational-use-of-medicines#:~:text=Rational%20use%20of%20medicines%20requires,to%20them%20and%20their%20community.9
• World Health Organization-WHO. (1993). How to investigate drug use in healthfacilities, world health organization action programme on essential drugs and international network for therational use of drugs. https://apps.who.int/iris/handle/10665/60519
• World Health Organization-WHO-2010. (2016, 16 Şubat). The world health report, health systems financing, the path to universal coverage, achieving beter health out come sand efficiency ganisi through rational use of medicine technical brief series. Erişim Adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/44371/9789241564021_eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Yapıcı, G., Balıkçı, S. ve Uğur, Ö. (2011). Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları. Dicle Tıp Dergisi, 38(4), 458-65. doi: https://doi.org/10.5798/diclemedj.0921.2011.04.0066