KOAH’LI BİREYLERDE DİSPNE, SOSYAL DESTEK VE YAŞAM KALİTESİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 3, 1 - 22, 24.12.2023

Büşra Altunışık , Nurhan Doğan

Öz

Amaç: Bu çalışma, KOAH’lı bireylerin dispne, sosyal destek, yaşam kalitesi düzeylerini ve dispne, sosyal destek ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Materyal ve Metot: Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tipteki bu çalışma, 31 Mayıs 2021-15 Mart 2022 tarihleri arasında bir eğitim ve araştırma hastanesinin göğüs hastalıkları ve göğüs cerrahisi servislerinde tedavi gören, 181 KOAH’lı bireyle yürütülmüştür. Çalışmada veriler, Hasta Tanıtım Formu, KOAH Değerlendirme Testi (CAT), Modifiye Borg Skalası (MBS), Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) ve St. George Solunum Anketi (SGRQ) kullanılarak toplanmıştır. Post Hoc Power analiz sonucuna göre çalışmanın gücü %99 olarak belirlenmiştir. İstatistiksel anlamlılık düzeyi olarak p<0,05 kabul edilmiştir.
Bulgular: KOAH’lı bireylerin %82,9’unun erkek, %69,1’inin evli ve yaş ortalamasının 67,9±9,1 olduğu saptanmıştır. Bireylerin CAT puan ortalaması 30,6±7,2; MBS puan ortalaması 7,6±2,1; ÇBASDÖ puan ortalamaları 50,9±18, 6 ve SGRQ puan ortalamaları 75,9±13,3’tür. ÇBASDÖ ile SGRQ toplam puan ortalamaları arasında anlamlı, negatif yönlü ve orta düzey ilişki olduğu saptanmıştır (r=-0,4; p<0,01).
Sonuç: Bireylerin dispne şiddetinin çok ciddi, algıladıkları sosyal desteğin orta düzeyde ve yaşam kalitesi düzeylerinin düşük olduğu bulunmuştur. Sağlık durumu, dispne şiddeti ve algılanan sosyal destek yaşam kalitesi düzeyi ile ilişkilidir, KOAH’lı bireylerde bu durumların değerlendirilmesi, tedavi ve bakıma entegre edilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dispne, Hemşirelik, KOAH, Sosyal destek, Yaşam kalitesi

DETERMINATION OF DYSPNEA, SOCIAL SUPPORT AND QUALITY OF LIFE IN INDIVIDUALS WITH COPD

Öz

Objective: This study was conducted to determine the dyspnea, social support, quality of life levels of individuals with COPD and the relationship between dyspnea, social support and quality of life.
Materials and Methods: This descriptive and relationship-seeking study was conducted with 181 individuals with COPD who were treated at the pulmonology and thoracic surgery campus of a training and research hospital between May 31, 2021 and March 15, 2022. In the study, data were collected using Patient Identification Form, COPD Assessment Test (CAT), Modified Borg Scale (MBS), Multidimensional Perceived Social Support Scale (MPSSS) and St. George’s Respiratory Questionnaire (SGRQ). According to the results of Post Hoc Power analysis, the strength of the study was determined as 99%. The statistical significance level was accepted as p<0.05.
Results: It was determined that 82.9% of the individuals with COPD were male, 69.1% were married and the average age was 67.9±9.1 years. The average CAT score of individuals is 30.6±7.2; MBS average score is 7.6±2.1; the average scores of the MPSSS are 50.9±18.6 in total and SGRQ score averages are 75.9±13.3 in total. It was found that there was a significant, negative and mid-level relationship between the average scores of MPSSS and SGRQ (r=-0.4; p<0.01).
Conclusion: It was revealed that the dyspnea severity was very serious, the social support they perceived was at a moderate level and the quality of life levels were low. Health status, dyspnea severity and perceived social support are associated with the level of quality of life, and it is recommended that these conditions be evaluated and integrated into treatment and care in individuals with COPD.

Anahtar Kelimeler

Dyspnea, Nursing, COPD, Social support, Quality of life

Kaynakça

• Ahmed, M. S., Neyaz, A. and Aslami, A. N. (2016). Health-related quality of life of chronic obstructive pulmonary disease patients: Results from a community based cross-sectional study in Aligarh, Uttar Pradesh, India. Lung India: Official Organ of Indian Chest Society, 33(2), 148-153.
• Aldan, G. (2019). Kronik obstrüktif akciğer hastalığında dispne, sağlık durumu ve yaşam kalitesi ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arabyat, R. M. and Raisch, D. W. (2019). Relationships between social/emotional support and quality of life, depression and disability in patients with chronic obstructive pulmonary disease: An analysis based on propensity score matching. Annals of Behavioral Medicine: A Publication of the Society of Behavioral Medicine, 53(10), 918-927.
• Aras, A. ve Tel, H. (2009). Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan hastalarda algılanan sosyal destek ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. Türk Toraks Dergisi, 10(2), 63-68.
• Arne, M., Lundin, F., Boman, G., Janson, C., Janson, S. and Emtner, M. (2011). Factors associated with good self-rated health and quality of life in subjects with self-reported COPD. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 6, 511-519.
• Arslan, C. ve Ünsar, S. (2021). Kronik obstrüktif akciğer hastalarında dispne algısı ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 24(1), 42-50.
• Assaf, E. A., Badarneh, A., Saifan, A. and Al-Yateem, N. (2022). Chronic obstructive pulmonary disease patients’ quality of life and its related factors: A cross-sectional study of the jordanian population. F1000Research, 11, 581.
• Borg, G. A. (1982). Psychophysical bases of perceived exertion. Medicine and Science in Sports and Exercise, 14(5), 377-381.
• Ceyhan, Y., Zorlu, D. ve Ertürk, A. (2022). Kronik obstrüktif akciğer hastalığındaki semptomlar ve çözüm yollarının incelenmesi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 112-121.
• Chen, Z., Fan, V. S., Belza, B., Pike, K. and Nguyen, H. Q. (2017). Association between social support and self-care behaviors in adults with chronic obstructive pulmonary disease. Annals of the American Thoracic Society, 14(9), 1419-1427.
• Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• Fazekas-Pongor, V., Fekete, M., Balazs, P., Árva, D., Pénzes, M., Tarantini, S., … Varga, J. T. (2021). Health-Related Quality of Life of COPD Patients Aged Over 40 Years. Physiology İnternational, 108(2), 261-273.
• Franssen, F., Smid, D. E., Deeg, D., Huisman, M., Poppelaars, J., Wouters, E. and Spruit, M. A. (2018). The physical, mental, and social impact of COPD in a population-based sample: Results from the longitudinal aging study Amsterdam. NPJ Primary Care Respiratory Medicine, 28(1), 30.
• Gökçek, Ö., Doğru Hüzmeli, E. ve Katayıfçı, N. (2019). Kronik obstrüktif akciğer hastalarında dispnenin yaşam kalitesi ve depresyona etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1):84-88.
• Gregersen, T. L., Green, A., Frausing, E., Ringbæk, T., Brøndum, E. and Suppli Ulrik, C. (2016). Do telemedical interventions improve quality of life in patients with COPD? A systematic review. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 11, 809-822.
• Han, K. T., Park, E. C., Kim, J. H., Kim, S. J. and Park, S. (2014). Is marital status associated with quality of life?. Health and Quality of Life Outcomes, 12, 109.
• Hanania, N. A. and O’Donnell, D. E. (2019). Activity-related dyspnea in chronic obstructive pulmonary disease: Physical and psychological consequences, unmet needs, and future directions. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 14, 1127-1138.
• Houben-Wilke, S., Augustin, I. M., Vercoulen, J. H., van Ranst, D., Bij de Vaate, E., Wempe, J. B., … Franssen, F. (2018). COPD stands for complex obstructive pulmonary disease. European Respiratory Review: An Official Journal of the European Respiratory Society, 27(148), 180027.
• Jones, P. W., Harding, G., Berry, P., Wiklund, I., Chen, W. H. and Kline Leidy, N. (2009). Development and first validation of the COPD assessment test. The European Respiratory Journal, 34(3), 648-654.
• Jones, P. W., Quirk, F. H., Baveystock, C. M., and Littlejohns, P. (1992). A self-complete measure of health status for chronic airflow limitation. The St. george's respiratory questionnaire. The American Review of Respiratory Disease, 145(6), 1321–1327.
• Kar, S. ve Zengin, N. (2019). KOAH’lı hastalarda sağlık durumunun sosyodemografik ve hastalık ile ilgili özelliklere göre incelenmesi. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi, 1(1), 1-7.
• Kharbanda, S. and Anand, R. (2021). Health-related quality of life in patients with chronic obstructive pulmonary disease: A hospital-based study. The Indian Journal of Medical Research, 153(4), 459-464.
• Kılınç, G., Yıldız, E. ve Kavak, F. (2019). KOAH’lı hastalarda psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Journal of Psychiatric Nursing, 10(2), 111-116.
• Kuzulu, A., Bilgin, G., Arslan, İ., Öznur, H., Kızıltaş, Ö., Tekin, O., … Albayrak, Z. (2017). KOAH hastalarında sosyal ilişkilerin değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal, 17(4), 204-215.
• Lovell, N., Etkind, S. N., Bajwah, S., Maddocks, M. and Higginson, I. J. (2019). Control and context are central for people with advanced ıllness experiencing breathlessness: A systematic review and thematic synthesis. Journal of Pain and Symptom Management, 57(1), 140-155.
• Lutter, J. I., Jörres, R. A., Welte, T., Watz, H., Waschki, B., Alter, P., … Kahnert, K. (2020). Impact of education on COPD severity and all-cause mortality in lifetime never-smokers and longtime ex-smokers: Results of the COSYCONET cohort. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 15, 2787-2798.
• Maselli, D. J., Bhatt, S. P., Anzueto, A., Bowler, R. P., DeMeo, D. L., Diaz, A. A., … Make, B. J. (2019). Clinical epidemiology of COPD: Insights From 10 Years of the COPDGene Study. Chest, 156(2), 228-238.
• O’Donnell, D. E., Milne, K. M., James, M. D., de Torres, J. P. and Neder, J. A. (2020). Dyspnea in COPD: New mechanistic ınsights and management ımplications. Advances in Therapy, 37(1), 41-60.
• Ovayolu, N. ve Ovayolu, Ö. (2017). Solunum sistemi hastalıkları ve hemşirelik yönetimi. N. Ovayolu ve Ö. Ovayolu (edt.), Temel iç hastalıkları hemşireliği (ss. 103-106) içinde. Çukurova Nobel Tıp Kitabevi.
• Parlar Kılıç, S., Kılıç, N. and Demirel, C. (2021). The correlation between social support and self-care agency in elderly patients with hypertension. Journal of Education and Research in Nursing, 18(2):240-247.
• Pişkin, N. E., Şengür, E., Öztekin, B., ve Hazar, S. (2020). Sekiz haftalık kuvvet antrenmanlarının solunum parametreleri üzerine etkisinin incelenmesi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1(3), 107-118.
• Polatlı, M., Yorgancıoğlu, A., Aydemir, Ö., Yılmaz Demirci, N., Kırkıl, G., Atış Naycı, S., … Günakan, G. (2013). St. george solunum anketinin türkçe geçerlilik ve güvenilirliği. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 61(2), 81-87.
• Rehman, A. U., Shah, S., Abbas, G., Harun, S. N., Shakeel, S., Hussain, R., … Rasool, M. F. (2021). Assessment of risk factors responsible for rapid deterioration of lung function over a period of one year in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Scientific Reports, 11(1), 13578.
• Robinson, H., Williams, V., Curtis, F., Bridle, C. and Jones, A. W. (2018). Facilitators and barriers to physical activity following pulmonary rehabilitation in COPD: A systematic review of qualitative studies. NPJ Primary Care Respiratory Medicine, 28(1), 19.
• Rosińczuk, J., Przyszlak, M. and Uchmanowicz, I. (2018). Sociodemographic and clinical factors affecting the quality of life of patients with chronic obstructive pulmonary disease. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 13, 2869-2882.
• Shirvani, N. J., Ghaffari, F., Fotokian, Z. and Monadi, M. (2020). Association between perceived family social support and self-care behaviors in elders with chronic obstructive pulmonary disease (COPD): A medical center-based study from Iran. The Open Nursing Journal, 14(1), 5.
• Sigurgeirsdottir, J., Halldorsdottir, S., Arnardottir, R. H., Gudmundsson, G. and Bjornsson, E. H. (2019). COPD patients’ experiences, self-reported needs, and needs-driven strategies to cope with self-management. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 14, 1033-1043.
• Stevens, M., Cruwys, T. and Murray, K. (2020). Social Support facilitates physical activity by reducing pain. British Journal of Health Psychology, 25(3), 576-595.
• Turnier, L., Eakin, M., Woo, H., Dransfield, M., Parekh, T., Krishnan, J. A., … Hansel, N. N. (2021). The influence of social support on COPD outcomes mediated by depression. Plos One, 16(3), e0245478.
• Türkiye’de Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığının Yönetimi: Korunma, Tanı ve Tedavi Standartları Kılavuzu, 2021. URL: https://isg.subu.edu.tr/sites/isg.subu.edu.tr/files/2021-01/KOAH_1.pdf Son Erişim Tarihi: 28.10.2023.
• Ünal, K., Tar, E., Kant, E. ve Çetinkaya, F. (2018). KOAH tanısı alan bireylerde yürüme egzersizinin oksijen saturasyonu, dispne ve mutluluk düzeyine etkisi. Journal of Current Researches on Health Sector, 8(1), 95-110.
• Ünsal, A. and Karakurt, P. (2021). Moral and socıal support statuses and depressıve symptoms of patıents aged 65 and over who have chronıc obstructıve lung dısease. International Journal of Health Services Research and Policy, 6(3), 355-368.
• Wangsom, A., Othaganont, P. and Ladores, S. (2020). The factors predicting the health-related quality of life among persons with chronic obstructive pulmonary disease in public health region 4, Thailand: A mixed-methods study. The Open Public Health Journal, 13, 105-113.
• Welch, L., Orlando, R., Lin, S. X., Vassilev, I. and Rogers, A. (2020). Findings from a pilot randomised trial of a social network self-management intervention in COPD. BMC Pulmonary Medicine, 20(1), 162.
• WHO, 2020. URL: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death. Son Erişim Tarihi: 03.03.2022.
• WHO, 2022. URL: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chronic-obstructive-pulmonary-disease-(copd) Son Erişim Tarihi: 30.10.2022.
• Yenilmez, Ö., Gürsoy, S., Evyapan, F. ve Kitiş, A. (2018). KOAH’lı bireylerde aktivite katılımı ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 11(2), 30-36.
• Yılmaz, M., Yelten, G., Böckün, E., Tokem, Y. ve Tekin, N. (2019). Kronik hastalığı olan yaşlı erişkinlerde sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. Türk Aile Hekimliği ve Birinci Basamak Dergisi, 13(3), 248-257.
• Yorgancıoğlu, A., Polatlı, M., Aydemir, Ö., Yılmaz Demirci, N., Kırkıl, G., Naycı Atış, S., … Günakan, G. (2012). KOAH değerlendirme testinin türkçe geçerlilik ve güvenilirliği. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 60(4), 314-320.
• Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G. and Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52(1), 30-41.