Üç Taraflı Kayıt Yönteminin (Momentum Muhasebesi) Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 87 - 106, 30.12.2024

Bahri Ozan Yaman

Öz

İşletmelerin etkin ve verimli olabilmeleri, belirledikleri amaçlara ulaşabilmeleri, büyüyebilmeleri en önemlisi de bunu sürdürülebilir hale getirebilmeleri için muhasebe önemli bir fonksiyondur. Muhasebe fonksiyonunda ise en önemli unsur kayıt sistemidir. Geçmişten günümüze muhasebede kayıt yöntemi olarak, tek taraflı kayıt yöntemi ve çift taraflı kayıt yönteminin kullanıldığı bilinmektedir. Ancak son yıllarda çift taraflı kayıt yöntemini bir adım daha öteye taşıyan üç taraflı kayıt yöntemi dillendirilmeye başlanmıştır. Bu yöntemi Japon bilim adamı Yuji Ijiri ilk kez 1982 yılında "Üç Taraflı Kayıt Sistemi ve Gelir Momentumu" adlı eserde ortaya koymuştur. Ijiri, çift taraflı kayıt yönteminin zayıf ve eksik yönlerine vurgu yaparak, bunları giderici üç taraflı kayıt yöntemini geliştirmiş ve daha sonraki yıllarda bu yöntemle ilgili çeşitli eserler de yayımlamıştır. Çalışma da Ijiri tarafından geliştirilen bu yöntemin uygulanabilir olup olmadığının ortaya konması amaçlanmıştır. Bu bağlamda, öncelikle üç taraflı kayıt yönteminin işleyiş felsefesi açıklanmış, geliştirilen örnek bir uygulamadan hareketle muhasebe kayıtları hem çift taraflı kayıt yöntemine hem de üç taraflı kayıt yöntemine göre yapılmış ve her iki kayıt yöntemi karşılaştırılarak, üç taraflı kayıt yönteminin uygulanabilirliği değerlendirilmiştir. Sonuç olarak bu kayıt yönteminin bazı koşulları yerine getirmesi şartıyla uygulanabilir olduğu sonucuna varılmıştır. Bu sonuçtan hareketle bu çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Üç Taraflı Kayıt Yönetmi, Momentum Muhasebesi, Çok Boyutlu Muhasebe, Yuji Ijiri

An Evaluation on The Applicability of Triple-Entry Recording Method (Momentum Accounting)

Öz

Kaynakça

• Atabey, N. A., Yılmaz, B., & Yılmaz, H. (2018). Ortaçağ Avrupa’sında İktisadi ve Siyasi Tarih Çerçevesinde Muhasebe İhtiyacı ve Çift Taraflı Kayıt Tekniği: Lisans Ve Lisans Üstü Öğrenciler İçin Bir Rehber. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (15), 7-38.
• Ayanoğlu, Y., Yanık, S. S., & Sultankhanova, G. (2019). Ezerskiy’in Muhasebede Önerdiği Üçlü Kayıt Sistemi Üzerine Bir Değerlendirme" 38. Türkiye Muhasebe Eğitimi Sempozyumu: Kırk Yılın Muhasebesi ve Yeni Hayallerimiz (s. 65-88). Denizli: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Muhasebe Enstitüsü.
• Ayanoğlu, Y., Yanık, S.S. ve Alıcı, M. (2021). Çok Boyutlu Muhasebe-Momentum Muhasebesi", 39. Türkiye Muhasebe Eğitimi Sempozyumu: Değişen Teknoloji ve İş Ortamında Muhasebe, Burdur, 160-171. Erişim adresi: https:// chrome extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://turmes2020.mehmetakif.edu.tr/files/bildiriler-kitabi.pdf.
• Fraser, I. A. (1993). Triple-Entry Bookkeeping: A Critique" Accounting and Business Research, 23(90), 151-158.
• García, N. (2017). Ijiri and Accountability, Understanding Mattessich and Ijiri, A Study of Accounting Thought Studies in The Development of Accounting Thought, (21), 141-176.
• Güvemli, Oktay (1995). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi Osmanlı İmparatorluğu’na Kadar 1. Cilt. İstanbul: Avcıol Basım.
• Hsieh, P. G. (2013). Yuji Ijiri’s Thoughts As A Possible Solution For The Recent Revolutions İn Accounting Standards-A Focus On Accounting Measurements, Journal of Research in International Business and Management, 3(2), 38-52.
• Ijiri, Y. (1981). Historical Cost Accounting and İts Rationality, (Vol. 1). Vancouver, BC: Canadian Certified General Accountants' Research Foundation.
• Ijiri, Y. (1982). Triple-Entry Bookkeeping and Income Momentum, Sarasota: American Accounting Association.
• Ijiri, Y. (1984). A Reliability Comparison of The Measurement of Wealth, Income, and Force, The Accounting Review, 59(1), 52-63.
• Ijiri, Y. (1986). A Framework For Triple-Entry Bookkeeping, The Accounting Review, 61(4), 745-759.
• Ijiri, Y. (1987). Three Postulates of Momentum Accounting, Accounting Horizons, 1(1), 25-34.
• Ijiri, Y. (1988). Momentum Accounting and Managerial Goals On Impulses, Management Science, 34(2), 160-166.
• Ijiri, Y. (1989). Momentum Accounting and Triple-Entry Bookkeeping, American Accounting Association. Kızıl, C., Akman, V., Zorkalkan, T., ve Turkmen, R. (2015). Muhasebenin Tarihine Küresel Kapsamda ve Türkiye Kapsamında Vergisel Bir Bakış, LEGES Sosyal Bilimler Dergisi 5(1), (70-87).
• Leal, R. B., and De Sousa Ferreira, A. C. (2013). Momentum Accounting İn Public Management: A Case Study İn A Brazilian Navy's Services Provider Military Organization, In Proceedings of World Academy of Science, Engineering and Technology (No. 78, p. 460). World Academy of Science, Engineering and Technology.
• Melse, E. (2004). Accounting in Three Dimensions: A Case for Momentum, Balance Sheet, 12(1), 31-36.
• Melse, E. (2008). Accounting in Three Dimensions: A Case for Momentum Revisited, The Journal of Risk Finance, 9(4), 334-350.
• Öncel, M. (2022). Üçlü Kayıt Yönteminin Muhasebe Tarihinde ve İşletmelerin Muhasebe Örgütlenmesindeki Yeri, Yönetim ve Örgüt Tarihi Dergisi, 1(2), 116-134.
• Örten, R., Kurt, G., ve Torun, S. (2011). Muhasebede Çift Taraflı Kayıtlama ve Kitab-Us Siyakat, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (1), 34-69.
• Peters, R. M., and Emery, D. R. (1978). The role of negative numbers in the development of double entry bookkeeping, Journal of accounting research, 424-426
• Uçma, T. (2010). Çift Taraflı Kayıt Sistemi ve Kapitalizmin Doğuşu: Werner Sombart’ın Sosyoekonomik Perspektifinden, Muhasebe ve Denetime Bakış, (32), 101-116.
• Winjum, J. O. (1971). Accounting And The Rise of Capitalism: An Accountant's View, Journal of Accounting Research, 333-350.
• Yuji Ijiri. 24 Ağustos 202 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/yuji_ıjiri adresinden erişildi.
• Yücenurşen, M. (2020). Çift Taraflı Kayıt Yönteminden Üçlü Kayıt Sistemine Geçiş: Momentum Muhasebesi, BMIJ, (2020), 8(1): 1008-1025.