HURÛFÎLİK REMİZLERİYLE ÖRÜLÜ BİR MANZUMEYE DAİR BAZI NOTLAR

Yıl 2020, Sayı: 13 [GÜZ 2020], 154 - 175, 31.10.2020

Oğuzhan Şahin

https://doi.org/10.28981/hikmet.780896

Öz

Fikir ve eserleriyle Anadolu ve Balkanlar’da derin izler bırakan Hurûfîlik için Türkçe, Farsça’dan sonra ikinci bir doğuş yeri olmuştur. Geleneksel Hurûfî kaynaklarının tercümesi olan eserler dışında Nesîmî, Misâlî, Arşî ve Muhîtî gibi şahsiyetler tarafından Hurûfîlik remizlerini anlatan özgün eserler ortaya konmuş ve bu sayede Hurûfilik’e dair Türkçe’de önemli bir literatür meydana gelmiştir. Bu çalışmada Hurûfîlik remizleriyle örülü mesnevi nazım şeklindeki kırk iki beyitlik bir manzume ele alınmıştır. Çalışmanın giriş kısmında mahiyeti itibarıyla müstakil bir metinden ziyade Hurûfîliği anlatan bir mesnevinin küçük bir parçası gibi duran bu manzumenin Sâʻatî adlı Alevî-Bektaşî bir şaire ait olabilme ihtimali tartışılmıştır. İlk bölümde manzumenin metin kısmı yer almaktadır. İkinci başlık altındaysa manzume isimmüsemmâ, el ve ayaklar, hüve/hû, ism-i Allâh gibi Hurûfîlik remizleri açısından genel hatlarla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hurûfîlik, Sâʻatî, el ve ayaklar, isim ve müsemmâ, hüve/hû, ism-i Allah

Kaynakça

• Alkan, Mustafa- Gamze Toker. “Sâatî’nin Alevîlik/ Bektaşîlik Risâlesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 65 (2013), 211-236.
• Âşık Çelebi. Meşâʻirü’ş-Şuʻarâ:İnceleme-Metin. nşr. Filiz Kılıç, 3 cilt. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010.
• Ballı, Hasan Hüseyin. “Vîrânî Baba’nın İlm-i Cavidan/ Fakrnâme’sinde Hurufî Unsurlar”. e-makâlât Mezhep Araştırmaları VIII/2 (Güz 2015), 43-66.
• Çelebi, İlyas. “İsim-Müsemmâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/548-551. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Çelebi, İlyas. “Klasik Bir Kelâm Problemi Olarak İsim-Müsemmâ Meselesi”. İLAM Araştırma Dergisi III/1 (1998), 103-116.
• Feriştezâde. Âhiret-nâme. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 656/08.
• Feriştezâde. Saʻâdet-nâme. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 656/4.
• Huart, M. Clement. Textes persans relatifs a la secte des houroufis: suivis d’une etude sur la religion des houroufis par le docteur Rıza Tevfik. Leyden-London: E.J. Brill İmprimerie Orientale, 1909.
• Izutsu, Toshihiko. İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar Kavramlar. çev. Ahmed Yüksel Özemre. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2005.
• Karaca, Ümran. İBB Atatürk Kitaplığı OE Yz 0321’de Kayıtlı Tasavvuf Mecmûʻası: İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Kur’an-ı Kerim Meali. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Sahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Latîfî. Tezkiretü’ş-Şuʻarâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ: İnceleme-Metin. nşr. Rıdvan Canım. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.
• Mîr Şerîf. Risâle-yi İsm [u] Müsemmâ. İstanbul: Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî, Farsça, no. 993.
• Nazm li-şârih, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 1549, 15a-16a.
• Refîʻî. Beşâret-nâme. İstanbul: Süleymâniye Kütüphanesi, Mihrişâh Sultân, 185.
• Risale der-hakikat-ı Adem. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 321/1, 1b-15a.
• Risale der-hakikat-ı Adem. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 1549, 1b-15a.
• Sâʻatî. Hâzâ Kitâbu Sâʻatî Bektaşiyyü’l-Aleviyyi’l-Hüseynî el-Caʻferî. Ankara: Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 3195.
• Saati. Risale-i Tasavvuf. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 806, 73b-103b.
• Saati. Risale-i Tasavvuf. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 208, 66b-90b.
• Saati. Risale-i Tasavvuf. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları, K 170, 1b-15a.
• Şenödeyici, Özer. “Âhiret-nâme”. Hurufilik Bilgisi: Ferişteoğlu Abdülmecid Külliyatı. nşr. Fatih Usluer, Özer Şenödeyici, İsmail Arıkoğlu. Ankara: Gece Kitaplığı, 2014, 195-218.
• Usluer, Fatih- Halil Karabulut. “Saʻâdet-nâme”. Hurufilik Bilgisi: Ferişteoğlu Abdülmecid Külliyatı, nşr. Fatih Usluer, Özer Şenödeyici, İsmail Arıkoğlu. Ankara: Gece Kitaplığı, 2014, 219-255.
• Usluer, Fatih. “İtikâd-nâme”. Hurufi Metinleri-1. Ankara: Birleşik Yayınları, 2014, 320-451.
• Usluer, Fatih. “Keşf-nâme”. Hurufi Metinleri-1. Ankara: Birleşik Yayınları, 2014, 246-319.
• Usluer, Fatih. “Mukaddimetü’l-Hakâyık”. Hurufi Metinleri-1. Ankara: Birleşik Yayınları, 2014, 53-93.
• Usluer, Fatih. Beşâret-nâme, Genc-nâme, Şehriyâr-nâme, Feyz-nâme: Hurûfî Şiirler III. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Usluer, Fatih. Risâle-i Vîrânî Abdal: Fakr-nâme Hurufi Metinleri-1.Ankara: Birleşik Yayınları, 2014, 143-232.