Orta Ülke’de Filizlenen Ecnebi Tohumu: Tongwenguan

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 17, 30.12.2022

Alper Dayıoğlu

Öz

İnsanlığın ve ülkelerin gelişiminde şüphesiz dil, iletişim, kültürel ve siyasi temaslar önemli bir yer teşkil eder. Sarı Irmak (黃河) havzasında yeşeren Çin medeniyeti, uzun bir süre kendi sınırlarını çevreleyen bir etki alanında gelişim göstermiştir. 19. asırda Afyon Savaşları ve devamında meydana gelen iç isyanlar ve batılıların işgal teşebbüsleriyle geçen yıllar, Çin’de çalkantılı bir döneme damgasını vurmuştur. Devlet, içinde bulunduğu bu ahvalden selamete çıkmak adına muhtelif reform adımlarını hayata geçirmeyi denemiş, ancak kısmen başarı sağlayabilmiştir. Saray tarafından evvela batılı ülkelerle yoğunlaşan ilişkileri tertip etmek üzere 1861 yılında“Zongli Yamen” (總理衙門) adında bir Dışişleri Genel İdaresi ve aynı çatı altında 1862 yılında “Tongwenguan” (京師同文館) olarak bilinen bir tercüme-enformasyon biriminin kurulması kararlaştırılmıştır. Tongwenguan zamanla kuruluş amacının ötesine geçerek, Çin’de modern eğitim ve düşünce hayatına önemli etklileri olan bir okula dönüşmüştür.

Bu makalede, Çin’in batılı devletlerle ilişkilerini yürütmek üzere diplomat yetiştirmenin yanı sıra, batıdaki kaynak eserlerin Çinceye çevirildiği, modern eğitimin temellerini atan, batılıların etkisiyle kurulan, sonraki reform hareketlerine nispeten etki eden, saraya bağlı eğitim kurumu Tongwenguan (京師同文館) incelenecektir. Öncelikle, Tongwenguan’ın (京師同文館) kuruluşu hakkında genel bilgilere yer verilecek, Çin’de yabancı dil ve çevirinin tarihsel çerçevesi çizilecek, kurumun gelişimi, muhalefetin tepkisi, faal olduğu yıllarda yapılan çeviri çalışmaları ve Çin’deki etkileri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çin, Çeviribilim, Çeviri Tarihi, Modernleşme, Tongwenguan

Kaynakça

• Biggerstaff, Knight, The Earliest Modern Government Shools in China, Cornell University Press, New York 1961.
• Eberhard, Wolfram, Çin Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1995.
• Fairbank, John K., Çağdaş Çin’in Temelleri 1840-1950, Çev. Ünsal Oskay, Doğan Yayınevi Ankara, 1969.
• Kalkan, Ç. M. & Şaşmaz, A. Y., “Çin Çeviri Tarihinde Batı Etkisi ve Modernleşme Girişimleri: ‘Tongwen Guan (同文館)’ Çeviri Okulu Örneği”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S.25, Kırklareli 2021, s. 892-909.
• Kalkan, Ç. M. & Şaşmaz, A. Y., “Çeviride Modernleşme Girişimleri: Osmanlı Babıali ve Çin Jiangnan Arsenal Tercüme Bürosu Örneği”, Turkish Studies-Language and Literature, 16/4, Ankara 2021, s. 2347-2361.
• Kırilen, Gürhan, “Reformcu Kişiliğiyle Kang Youwei ve Türkiye Seyahatnamesi”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, III/6, Edirne 2013, s. 121-160.
• Kırilen, Gürhan, Çin’de Afyon Savaşları, Gece Kitaplığı, Ankara 2015.
• Mouat, Melissa, “The Establishment of the Tongwen Guan and the Fragile Sino-British Peace of the 1860s”, Journal of World History, 26/4, Honolulu 2016, s. 733-755.
• Shuzo, Agawa, “An Essay on the Contributions《海国图志》(Haiguotuzhi) Had in Modern East Asia’s Assimilate of Overseas Developments” 试论《海国图志》对近代东亚获取海外信息的贡献. Çev. Wang Lianwang王连旺, Japonya Araştırmaları 日本学研究, C. 30, 2020, s. 23-48.
• Twitchett, Denis ve Fairbank, John K., The Cambridge History of China. X.Cilt, Cambridge University Press, Cambridge 1978.
• Wang, Hongkai王宏凯, “Tongwenguan’da Kitap Çevirisi’nin Kısa Tarihi” 京师同文馆译书史略, Shoudu Bowuguan Congkan 首都博物館叢刊, S.1, Beijing 1994, s. 146-153.
• Wright, David, Translating Science: The Transmission of Western Chemistry into Late Imperial China, 1840-1900, Brill Academic Publishers, Leiden 2000.
• Zhao, Min赵旻, “Tongwenguan’ın Gelişim Tarihi ve Katkısı” 京师同文馆的发展历史及其贡献, Chinese Culture Research 中国文化研究, III/5, Beijing 2000, s. 66-71.