18. Yüzyıl Britanya Basını’nda Erzurum

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 56 - 68, 30.12.2022

Fatih Gürcan

Öz

17. yüzyılda ortaya çıkan modern gazetecilik, bu yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de resmî gazetenin yayımlanması ile yükselişe geçmiştir. 18. yüzyıla gelindiğinde ise Britanya’nın irili ufaklı birçok şehrinde yerel gazeteler yayımlanır hale gelmiştir. Bu gazeteler, dünyanın çeşitli noktalarından gelen çeşitli haberlere içeriklerinde yer vermişlerdi. Bu bağlamda Osmanlı İmparatorluğu dâhilindeki Britanya konsoloslukları ve İstanbul’daki büyükelçilikten gelen haberler doğrultusunda, İngiliz gazeteleri, Osmanlı topraklarındaki gelişmeler konusunda okuyucularını bilgilendirilmekteydi. Osmanlı İmparatorluğu’nun doğusunda önemli bir eyalet merkezi olan Erzurum özellikle, Osmanlı-İran ticaret yolunda çok önemli bir menzil konumundaydı. Bu durum, gerek İran da gerek Osmanlı topraklarında faaliyet gösteren İngiliz tüccarları için Erzurum’u önemli kılmaktaydı. Erzurum’un aynı zamanda Osmanlılar’ın Doğu’daki en önemli askeri üssü olması, bölgedeki siyasi dengelerin anlaşılması için önemliydi. Nitekim bu dönemdeki Osmanlı- İran Savaşlarında, Erzurum Osmanlı ordusunun bölgedeki ana karargâhı olarak kullanılmıştır. Osmanlı İran Britanya gazeteleri bütün bu nedenlerden ötürü çeşitli vesilelerle Erzurum ile alakalı haberleri kaleme almışlardır. Araştırmamızda bu haberlerine bazı ön plana çıkanlarına dayanarak Britanya perspektifinden 18. Yüzyılda Erzurum’un bir panoraması sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Büyük Britanya, Osmanlı İmparatorluğu, Gazeteler, Tüccarlar

Erzurum in the 18th Century British Press

Öz

Modern journalism, which emerged in the 17th century, began to develop with the publication of the official newspaper in England in the second half of this century. In the 18th century, local newspapers began to be published in many towns and cities across Britain. These newspapers included various news from various parts of the world in their content. In this context, according to news from the British Consulates in the Ottoman Empire and the Embassy in Istanbul, British newspapers informed their readers of developments in the Ottoman lands. Erzurum, which was an important provincial center in the east of the Ottoman Empire, was also a very important destination on the Ottoman-Iranian trade route. This situation made Erzurum important to British merchants operating in both Iran and Ottoman lands. The fact that Erzurum was also the most important military base of the Ottomans in the East was important for understanding the political balances of the region. Furthermore, in the Ottoman-Iranian wars of this period, Erzurum was used as the main headquarters of the Ottoman Army in the region. For all these reasons, British newspapers wrote events about Erzurum on various occasions. In this paper, a panorama of Erzurum in the 18th century is presented from the British point of view, based on some of the highlights of this news.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Great Britain, Ottoman Empire, Newspapers, Merchants

Kaynakça

• 9 Kasım 1723 tarihli Newcastle Courant.
• 8 Şubat 1724 (1725) tarihli Newcastle Courant.
• 23 Kasım 1723 tarihli Newcastle Courant.
• 26 Kasım 1726 tarihli Newcastle Courant.
• 21 Mart 1727 tarihli Derby Mercury.
• 15 Ekim 1728 tarihli Caledonian Mercury.
• 22 Ağustos 1730 tarihili Newcastle Courant.
• 11 Aralık 1735 tarihli Stamford Mercury.
• 5 Nisan 1736 tarihli Caledonian Mercury.
• 3 Ocak 1746(7) tarihli Scots Magazine.
• 24 Temmuz 1748 tarihli Derby Mercury.
• 12 Ekim 1750 tarihli Derby Mercury.
• 9 Arallık 1769 tarihli Newcastle Courant.
• 9 Mart 1770 tarihli Derby Mercury.
• 5 Aralık 1776 tarihli Derby Mercury.
• 3 Eylül 1777 tarihli Caledonian Mercury.
• 4 Eylül 1784 tarihli London Gazette.
• 7 Eylül 1784 tarihli Saunders's News-Letter
• 9 Eylül 1784 tarihli Derby Mercury.
• 13 Eylül 1784 tarihli Northampton Mercury.
• 14 Eylül 1784 tarihli Leeds Intelligencer.
• 22 Ekim 1785 tarihli Oxford Journal.
• Çiçek, Kemal, “Osman Paşa, Özdemiroğlu”, DİA, XXXIII, s. 471-473.
• İnalcık, Halil, Devlet-i ‘Aliyye , V, İstanbul 2019.
• Küçük, Cevdet, “Erzurum” DİA, XI, s. 323-326.
• Kütükoğlu, Mübahat Osmanlı- İngiliz İktisâdî Münasebetleri, Ankara 1974.
• Kütükoğlu, Bekir, Osmanlı-İran Siyasi Münasebetleri (1578-1612), İstanbul 1993.
• Pedani, Mia Pedani, Doğu’nun Kapısı Venedik, İstanbul 2012.
• Rothman, E. Natalie, 16. ve 17. yüzyılda İmparatorluk Simsarları Venedik-İstanbul Arasında Mekik Dokuyanlar, İstanbul 2016.
• Wood, Alfred. C., Levant Kumpanyası Tarihi, İstanbul 2013.
• https://www.britishnewspaperarchive.co.uk/ Erişim 15/09/2022.