ESKİ MEZOPOTAMYA KANUNLARINA GÖRE KADIN KÖLELER

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 2, 327 - 345, 22.05.2023

Cemre Aslan

Öz

Eski Mezopotamya’da kölelik konusu, hukuk metinlerinde geniş bir şekilde yer almaktadır. Söz konusu metinlerden hareketle kadın kölelerin toplum içerisindeki yerleri, sahipleri tarafından gördükleri muameleler, bir eşya gibi alınıp satılabildikleri durumlar, hırsızlık yapmaları (çalıntı mal kabul etmeleri), sahiplerine karşı gelmeleri veya başlarını örtmeleri gibi konular hukuk maddeleri aracılığıyla yorumlanmıştır. Bu bağlamda öncelikle Sümer hukuk metinleri incelenmiştir. Kadın köleler konusunun yer aldığı maddelerde genel itibariyle cariye olmaları durumu veya başlarını örtmeleri ile ilgili konular açıklanmaktadır. Genel itibariyle Eski Mezopotamya toplumlarında köle olarak var olan insanların; köle olarak doğan ve sonradan köle olan insanlar olarak değerlendirildikleri görülmektedir. Köle olarak doğan insanların hayatlarının sonuna kadar köle olarak yaşadıkları anlaşılmaktadır. Sonradan köle olanlar ise borcundan dolayı köle sınıfına giren kişilerdir. Bu geçici bir kölelik olup, daha sonradan özgürlüklerini elde edebilmekte idiler. Tüm bunlardan hareketle Eski Mezopotamya toplumlarındaki kadın kölelerin, sahiplerinin emirleri altında ve belli kurallar doğrultusunda oldukça zor bir hayatları olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eski Mezopotamya, Köle, Kadın, Hukuk, Toplum.

Female Slaves According to Ancient Mesopotamian Laws

Öz

The subject of slavery in ancient Mesopotamia is widely covered in legal texts. Based on the aforementioned texts, subjects such as the place of female slaves in society, the treatment they receive by their owners, the situations in which they can be bought and sold like a commodity, stealing (accepting stolen goods), opposing their owners or covering their heads have been interpreted through legal articles. In this context, first of all, Sumerian legal texts were examined. In the articles on the subject of female slaves, the subjects related to being concubines or covering their heads are explained in general. In general, people who existed as slaves in Ancient Mesopotamian societies; It is seen that they are considered as people who were born as slaves and later became slaves. It is understood that people born as slaves lived as slaves until the end of their lives. Those who become slaves later on are those who enter the slave class because of their debt. This was temporary slavery and they were able to obtain their freedom later on. Based on all these, it is understood that female slaves in Ancient Mesopotamian societies had a very difficult life under the orders of their owners and in line with certain rules.

Anahtar Kelimeler

Ancient Mesopotamia, Slavery, Women, Law, Society.

Kaynakça

• AKKUŞ, Suzan, Eski Ön Asya Toplumlarında Kölelik Müessesesi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli 2007.
• ARSLAN, Sema, “Çivi Yazısı Hukuku ve Toplumsal Hayatta Nadītu(m) Kadınları”, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, C.4, S.8, Ekim 2018, s. 80 – 99.
• BAYRAM, Sebahattin – KAHYA, Ömer, “Eski Mezopotamya’da Başörtüsü Kullanımı Üzerine”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C.6, S.2, Temmuz 2019, s. 638 – 662.
• BİLGİÇ, Emin, “Eski Mezopotamya Kavimlerinde Kanun Anlayışı ve An'anesi”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, C.21, S.3-4, Ocak 1963, s. 103 – 119.
• BLACK, Jeremy, GEORGE, Andrew, POSTGATE, Nicholas, Ed., A Concise Dictionary of Akkadian (CDA), Otto Harrassowitz, Wiesbaden 2000.
• BOZKURT, Gülnihal, “Eski Hukuk Sistemlerinde Kölelik”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.38, S.1, Mayıs 1981, s. 65 – 103.
• BRINKMAN, John A., CIVIL, Miguel, GELB, Ignage J., OPPENHEIM, A. Leo, REINER, Erica, The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago (CAD), V.11, The Oriental Institute, Chicago 1980.
• BRINKMAN, John A., CIVIL, Miguel, GELB, Ignage J., OPPENHEIM, A. Leo, REINER, Erica, The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago (CAD), V.17, The Oriental Institute, Chicago 1992.
• BÜLBÜL, Pınar, “Eski Mezopotamya ve Eski Anadolu Toplumlarında Toplumsal Cinsiyet İdeolojilerinin İnşası”, Turkish Studies, C.17, S.4, Ağustos 2022, s. 723-738.
• CIVIL, Miguel, GELB, Ignace J., LANDSBERGER, Benno, OPPENHEIM, A. Leo, REINER, Erica, Ed., The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago (CAD), V.1, The Oriental Institute, Chicago 1968.
• ÇIĞ, Muazzez İlmiye, “Sumerlilerden Yahudilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlığa Ulaşan Etkiler ve Din Kitaplarına Giren Konular”, Belleten, C.58, S.223, Aralık 1994, s. 685 – 724.
• DİNÇER, Mehtap, “Çivi Yazılı Kanun Metinlerinde “Borç Köleliği” Olgusu”, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.1, S.1, Haziran 2017, s. 21 – 40.
• DUYMUŞ, Hanım Hande, “Çivi Yazılı Kanun Metinlerinde Kadınlara Ait Suç ve Cezalar”, Uluslararası – Disiplinlerarası Kadın Çalışmaları Kongresi, C.3, Mart 2009.
• GÖKÇEK, L. Gürkan – AKYÜZ, Faruk, “Sumer Kanunları”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, C.9, S.1, Temmuz 2013, s. 1-9.
• GÖKÇEK, L. Gürkan, Asurlular, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara 2015.
• GÜRGEN, İlknur, “Hammurabi Kanunları’nda ve Tevrat’ta Kadınla İlgili Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.16, S.4, Aralık 2018, s. 333-348.
• IŞIK, Adem, “İlk Şehirler ve Yazılı Medeniyete Geçiş”, Mavi Atlas, C.6, S.2, Ekim 2018, s. 46- 74.
• KILIÇ, Yusuf – DUYMUŞ, Hanım Hande, “Eski Mezopotamya’da Din Kadınları (Rahibeler)”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.1, 2009, s. 159-178.
• KILIÇ, Yusuf – AKKUŞ MUTLU, Suzan, “Çivi Yazılı Hukukta Kölelere Verilen Cezalar”, Turkish Studies, C.8, S.7, Yaz 2013, s. 283-292.
• KILIÇ, Yusuf – ERDEM, Fatih, “Eski Mezopotamya Hukûku’nda Meslekî Suçlara Verilen Cezalar”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C.2, S.7, Aralık 2015, s. 1-30.
• KINAL, Füruzan, Eski Mezopotamya Tarihi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1983.
• KLENGEL, Horst, Kral Hammurabi ve Babil Günlüğü, Çev. Nesrin Oral, Totem Yayınları, İstanbul 2019.
• KÖROĞLU, Kemalettin, Eski Mezopotamya Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 2016.
• LEEMANS, Wilhelmus François, “Old Babylonian Letters and Economic History a Review Article with a Digression on Foreign Trade”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, C.11, S.2, June 1968, s. 171-226.
• MEMİŞ, Ekrem, “Eski Yakın Doğu’da Adalet Anlayışı ve Kanun Koyucular”, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.3, S.1, Mart 2021, s. 1-37.
• ÖZ, Esma, “Çiviyazılı Belgelere Göre Mezopotamya’da Sütannelik Hizmeti, Sütanne Olarak Qadištum Kadınları ve Kutsal Kitaplarda Sütannelik Uygulaması”, Turkish Studies, C.10, S.13, Sonbahar 2015, s. 235-248.
• PEKŞEN, Okay, Eski Mezopotamya’da Din-Siyaset İlişkisi (Sumer-Akad-Babil), Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş 2017.
• REID, John Nicholas, “The Children of Slaves in Early Mesopotamian Laws and Edicts”, Revue d'Assyriologie et d'archéologie Oryantale, C.111, 2017, s. 9 – 23.
• ROAF, Micheal, Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi Mezopotamya ve Eski Yakındoğu, Çev: Zülal Kılıç, İletişim Yayınları, C.9, İstanbul 1996.
• SABUNCUO, Tuğba, Eski Mezopotamya ve Anadolu’da Çocuk (MÖ II. Binyılın Sonuna Kadar), Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli 2019.
• SABUNCUO, Tuğba – KILIÇ, Yusuf, “Eski Mezopotamya Çivi Yazılı Kaynaklarında Kısırlık ve Çocuk Düşür/t/me”, Akademik Tarih ve Düşünme Dergisi, C.7, S.1, İlkbahar 2020, s. 1-25.
• SABUNCUO, T., 2020. “Eski Mezopotamya’da Gebelik ve Doğum”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7/3, s. 1820-1841.
• SÜNBÜL, Nazan, “Eski Mezopotamya Hukukunda Aile ve Evlilik”, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.2, S.1, Mart 2020, s. 99 – 113.
• ŞAHİN, Hasan Ali, “Kültepe Metinlerine Göre Eski Anadolu ve Asur’da Yemin’in Anlamı”, History Studies, C.4/Prof. Dr. Enver Konukçu Armağanı, 2012, s. 413 – 422.
• ŞENEL, Alâeddin, Siyasal Düşünceler Tarihi, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2020.
• TOSUN, Mebrure – YALVAÇ, Kadriye, Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Ṣaduqa Fermanı, TTK Basımevi, Ankara 1975.
• YILDIRIM, Nurgül, “Eski Babil Krallığı ve Hammurabi”, Eski Mezopotamya’nın Siyasi Tarihi, Ed.: L. Gürkan Gökçek – Ercüment Yıldırım – Okay Pekşen, Değişim Yayınları, İstanbul, 2020, s. 135-147.