THE PROBLEMS EXPERIENCED BY THE LAST OTTOMAN PARLIAMENTARIANS WHO WERE ABLE TO JOIN THE GRAND NATIONAL ASSEMBLY IN THE FIRST TERM IN TERMS OF REACHING THE PARLIAMENT

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 175 - 186, 29.10.2023

Yakup Yılmaz

https://doi.org/10.9737/historystudies.1345059

Öz

The defeat of the Ottoman Empire in the First World War and the occupation of the country and its institutions, including Istanbul, by the Allied Powers hampered the work of the Parliament. This parliament, which was the last Ottoman Parliament, was an authority that showed the courage to take decisions that would positively affect the fate of the Turkish nation. So much so that it was able to take the "Misak-ı Milli" decisions, which are still actively used even in today's politics, and declare the indivisibility and unity of the homeland even under occupation.
This parliament was seen as a structure that could not be controlled by the British and it was shut down. Subsequently, the members either fled or were sent into exile. Following this event, Mustafa Kemal and his friends deemed it necessary to open a new parliament in Ankara and this new constituent assembly was able to convene on April 23, 1920. As a result of the elections held, along with the new deputies who joined the assembly, the remaining deputies from the last Ottoman parliament were asked to come to Ankara and join the assembly.
Many patriotic former Ottoman MPs who were able to escape from Istanbul, exile or imprisonment came to Ankara and started to work in the constituent assembly. The processes of their participation in the Grand National Assembly and the problems they faced are tried to be revealed in this study. The aforementioned process has been revealed by using both research works and official sources and memoirs of the period.
Keywords: Ottoman Mebusan Assembly, Grand National Assembly, , Deputy.

This parliament was seen as a structure that could not be controlled by the British and it was shut down. Subsequently, the members either fled or were sent into exile. Following this event, Mustafa Kemal and his friends deemed it necessary to open a new parliament in Ankara and this new constituent assembly was able to convene on April 20, 1920. As a result of the elections held, along with the new deputies who joined the assembly, the remaining deputies from the last Ottoman parliament were asked to come to Ankara and join the assembly.
Many patriotic former Ottoman MPs who were able to escape from Istanbul, exile or imprisonment came to Ankara and started to work in the constituent assembly. The processes of their participation in the First Grand National Assembly and the problems they faced are tried to be revealed in this study. The aforementioned process has been revealed by using both research works and official sources and memoirs of the period.
Keywords: Ottoman Mebusan Assembly, Grand National Assembly, , Deputy,

Anahtar Kelimeler

Ottoman Mebusan Assembly, Grand National Assembly, Deputy

BİRİNCİ DÖNEM BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NE DAHİL OLABİLEN SON OSMANLI MEBUSLARININ MECLİSE ULAŞMA KONUSUNDA YAŞADIKLARI SORUNLAR

Öz

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşından mağlup ayrılması ve İtilaf devletlerinin İstanbul da dahil olmak kaydıyla ülkeyi ve kurumları işgal etmeye başlaması, Mebusan Meclisi ‘nin çalışmasını zora sokmuştur. Buna ragmen son Osmanlı Meclisi olan bu parlamento Türk Milleti’nin kaderini olumlu yönde etkileyecek kararlar alabilme cesaretini gösteren bir merciydi. Öyle ki; günümüz siyasetin de bile halen aktif olarak sığınılan Misak-ı Milli” kararlarını alıp vatanının bölünmezliğini ve birliğini işgal altındayken bile ilan edebilmiştir.
Bu meclis, İngilizler tarafından kontrol edilmeyecek bir yapıda görülmüş ve kapatılması sağlanmıştır. Ardından buradaki mebuslar ya kaçmış ya da sürgün gönderilmiştir. Bu olayın akabinde Mustafa Kemal ve arkadaşları Ankara’da yeni bir meclisin açılmasını zorunlu görmüşler ve bu yeni kurucu meclis 23 Nisan 1920’de toplanabilmiştir. Yapılan seçimler sonucu buraya katılan yeni vekillerle birlikte son Osmanlı meclisinden kalan mebusların da Ankara’ya gelip meclise katılmaları istenmiştir.
İstanbul’dan, sürgünden ya da tutsaklıktan kaçabilen birçok vatanperver eski Osmanlı mebusu çetrefilli yollar ve uğraşlar sonucunda Ankara’ya gelip kurucu meclis içerisinde çalışmaya başlamışlardır. Onların Büyük Millet Meclisine katılma süreçleri, karşılaştıkları sorunlar çalışma içerisinde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Gerek tetkik eserler, gerek dönemin resmi kaynak ve hatıratları kullanılarak bahsi geçen süreç ortaya konulmuştur.
Bu meclis İngilizler tarafından kontrol edilmeyecek bir yapıda görülmüş ve kapatılması sağlanmıştır. Ardından buradaki mebuslar ya kaçmış ya da sürgün gönderilmiştir. Bu olayın akabinde Mustafa Kemal ve arkadaşları Ankara’da yeni bir meclisin açılmasını zorunlu görmüşler ve bu yeni kurucu meclis 20 Nisan 1920’de toplanabilmiştir. Yapılan seçimler sonucu buraya katılan yeni vekillerle birlikte son Osmanlı meclisinden kalan mebuslarında Ankara’ya gelip meclise katılmaları istenmiştir.
İstanbul’dan, sürgünden ya da tutsaklıktan kaçabilen birçok vatanperver eski Osmanlı mebusu çetrrefiili yollar ve uğraşlar sonucunda Ankara’ya gelip kurucu meclis içerisinde çalışmaya başlamışlardır. Onların Birinci Büyük Millet Meclisine katılma süreçleri, karşılaştıkları sorunlar çalışma içerisinde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Gerek tetkik eserler, gerek dönemin resmi kaynak ve hatıratları kullanılarak bahsi geçen süreç ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Mebusan Meclisi, Büyük Millet Meclisi, Milletvekili

Kaynakça

• 1-Official sources and archival documents
• Birinci Büyük Millet Meclisi (1999), TBMM Basımevi, Ankara.
• BOA (State Archives Presidency Ottoman Archives), HR.SYS. 2461/68.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (Minutes of the Ottoman Assembly of Mebusan).
• Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Savaşı I (2013), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (Proj. Dir.) Uğur Ünal, İstanbul.
• 2-Newspapers İkdam, Sabah, Vatan
• 3- Articles, books and book chapters
• Atatürk, Mustafa Kemal (2011), Nutuk, Berikan, Ankara.
• Akşin, Sina (1976), İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Cem Yayınları, İstanbul.
• Akşin, Sina (2001), Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, İmaj Yayıncılık Ankara.
• Akşin, Sina (2012), “Siyasal Tarih (1908-1923)”, Yakınçağ Türkiye Tarihi, Prepared by Sina Akşin, Bülent Tanör, Korkut Boratov, Milliyet Yayınları, İstanbul
• Atabay, Mithat (2015), Türk Demokrasi Tarihi, Paradigma Yayınları, Edirne.
• Bal, Mehmet Akif (2022), “İşgalcilerin Milli Mücadele’yi Kadrosuz Bırakma Çabası: Malta Sürgünleri (1919-1921)” Türk Dünyası Araştırmaları, 132/261, p.327-368.
• Bıyıklıoğlu, Tevfik (1960), Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Hukuki Statüsü ve İhtilâlci Karakteri". BELLETEN, 25, p.637-664.
• Çalıka, Hurşit (1992), Ahmet Rıfat Çalıka’nın Anıları, İstanbul.
• Çoker, Fahri (1994), Türk Parlamento Tarihi: Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-23, V.1, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara.
• Demir, Fevzi (2007), Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi ve Meclis-i Mebusan Seçimleri, İmge Kitabevi, Ankara.
• Demirel, Ahmet (2014), İlk Meclis’in Vekilleri, İletişim Yayınları, second edition, İstanbul.
• Eraslan, Cezmi; Olgun, Kenan (2006), Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento, 3F Yayınevi, İstanbul. Genç Acar, Derya, “ Cafer Tayyar Eğilmez (1878-1958)” AtatürkAnsiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/cafer-tayyar-egilmez-1887-1958/ (15.07.2023)
• Güneş, İhsan (2017), Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Milletvekili Genel Seçimleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Kalaç, Ahmet Hilmi (1960), Kendi Kitabım, Yeni Matbaa.
• Karaca, Taha Niyazi (2004), Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri, TTK, Ankara.
• Köse, İhsan (2002) “Atatürk’ün Ankara’ya Gelişi ve TBMM’nin Açılması”, Türkler, V:16, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, p.33-48.
• Küçük, Mustafa (2002), “Birinci TBMM'nin Açılışı ve Anlamı”, Türkler, V:16, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, p.8-32. Orbay, Rauf (1993), Cehennem Değirmeni 2, Emre Yayınları, İstanbul.
• Öztürk, Cemil, "Mondros Mütarekesi", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mondros-mutarekesi (06.09.2023).
• Şimşir, Bilal N. (1985), Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınları, Ankara.
• Şimşir, Bilal N. “Malta Sürgünleri” Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/malta-surgunleri/ (09.06.22023)
• Tuna, Ozan (2014), “Amiral Souchon’un Donanma Komutanı Olması ve Rus Limanlarının Bombalanması” OTAM, 36, Güz, p,201-227.
• Tunaya, Tarık Zafer (1989), Türkiye’de Siyasi Partiler III, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul. Tuncer, Erol (2002), Osmanlı’dan Günümüze Seçimler, TESAV, Ankara.