100 YILIN HİKÂYESİ: TÜRK İSTİKLALİ (MİLLİ EGEMENLİK) VE CUMHURİYETE GİDEN SÜREÇ

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 337 - 352, 29.10.2023

Süleyman Özmen , Mehmet Fatih Sansar

https://doi.org/10.9737/historystudies.1351747

Öz

Her millet, tarihi süreçte geçirmiş olduğu olayları, gelecek nesillere aktararak, onların bu olaylardan ders almalarını ister. Bu durum, milletlerin geleceklerini güvence altına almak düşüncesiyle yakından ilgilidir. Çünkü böylelikle yeni nesiller, ileride benzer olaylarla karşılaştıkları zaman, bu olaylara bakarak yapmaları gereken işler hakkında fikir sahibi olabileceklerdir. Bu düşüncenin eseri olarak, emperyalizme karşı verilmiş kutsal bir savaş olan var olma mücadelesini gerçekleştirerek, Türkiye Cumhuriyetini kuranlar da, Millî Mücadelenin hangi şartlarda kazanıldığı ve cumhuriyetin hangi şartlarda kurulduğunu bütün millet ve yetişecek yeni nesiller tarafından bilinmesini ve ona göre sahip çıkılmasını istiyorlardı. Bu makale, Türk İstiklalinin ve Cumhuriyet’in oluşum sürecini ele almakta ve Türk İstiklalinin hangi şartlar altında hangi bedeller ödenerek elde edildiğini anlatmaktadır. 100 yıl boyunca Türkiye’nin geçirdiği dönüşümü ve milli egemenliğe dayanan cumhuriyetin kuruluşunu incelerken, bu sürecin nasıl geliştiğini ve Türk halkının bağımsızlık mücadelesindeki önemli adımları ortaya koyulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Türk İstiklali, Egemenlik, Osmanlı, Atatürk

THE STORY OF 100 YEARS: TURKISH INDEPENDENCE (NATIONAL SOVEREIGNTY) AND THE PROCESS LEADING TO THE REPUBLIC

Öz

Every nation wants to pass on the events it has experienced during its historical process to future generations so that they can learn from them. This is closely related to the idea of securing the future of nations. By doing so, the new generations can have an idea about what to do when they face similar events in the future. As a result of this idea, the founders of the Republic of Turkey, who realized the struggle for existence against imperialism by waging a sacred war, wanted all the people and future generations to know how the National Struggle was won and how the Republic was founded, and to take ownership accordingly. This article discusses the formation process of Turkish Independence and the Republic, and explains under what conditions and at what cost the Turkish Independence was achieved. While examining the transformation Turkey has gone through over 100 years and the establishment of the republic based on national sovereignty, it will be revealed how this process has evolved and the important steps that the Turkish people have taken in their struggle for independence.

Anahtar Kelimeler

Republic, Turkish Independence, Sovereignty, Independence, Ottoman, Atatürk

Kaynakça

• ABADAN, Yavuz, Türk İnkılap Tarihine Giriş, Ajans Türk Matbaası, Ankara, 1960.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed - Said Öztürk, Bilinmeyen Osmanlı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2000.
• AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele Mutlakiyete Dönüş (1918-1919), Cem Yayınları, İstanbul, 1992.
• AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform 1839-1856, Eren Yayıncılık, İstanbul, 1993.
• ALBAYRAK, Mustafa, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Tarihsel Gelişimi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2010.
• ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2016.
• ATATÜRK, M. Kemal, Nutuk (1919-1927), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1991.
• ATATÜRK, M. Kemal, Nutuk C III / Vesikalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
• Atatürk ile İlgili Arşiv Belgeleri (1911-1921), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1982.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1997.
• ATAY, F. Rıfkı, Çankaya, Pozitif Yayınevi, İstanbul, 2010.
• AYDEMİR, Ş. Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal 1922-1938 / C. III, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011.
• BİRAND, Kâmıran, Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimatta Tesirleri, Son Havadis Matbaası Yayınları, Ankara, 1955.
• FINDIKOĞLU, Z. Fahri, Tanzimat’ta İçtimai Hayat, Maarif Matbaası Yayınları, Ankara, 1940.
• CEBESOY, A. Fuat, Siyasi Hatıralar / C. II, Temel Yayınları, İstanbul, 2002.
• EROĞLU, Hamza, Atatürk ve Cumhuriyet, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2014.
• GÜNER, Zekai, “Atatürk Cumhuriyet ve Demokrasi”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S.3, 2006, p. 41-51.
• HÜLÜR, Himmet. & Akça, Gürsoy, “İmparatorluktan Cumhuriyete Toplum ve Ekonominin Dönüşümü ve Merkezileşmenin Dinamikleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C.17 Bahar 2017, p. 311-341.
• İNALCIK, Halil - Mehmet Seyitdanlıoğlu, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006.
• Karal, E. Z. (2011). Büyük Osmanlı Tarihi. C. IX. İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KARAL, E. Ziya, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1965, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1981.
• KARPAT, H. Kemal, Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.
• KEMAL, Cemal, “Mustafa Kemal’in Mondros Mütarekesi’ne Tepkileri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C.46, Bahar 2005, p. 367-400.
• KİLİ, Suna, The Atatürk Revolution / A Paradigm of Modernization, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2011. KOCAHANOĞLU, S. Osman, Felaket Günleri / Mütareke Devrinin Feci Tarihi, Temel Yayınları, İstanbul 2000, p. 57.
• KINROSS, Lord, Atatürk, Bir milletin Yeniden Doğuşu, Çev: Necdet Sander, Sander Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1996.
• LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev: Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
• MARDİN, Şerif, Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• MCCARTHY, Justin, Osmanlı’ya Veda / İmparatorluk Çökerken Osmanlı Halkları, Nesil Yayınları, İstanbul, 2006.
• ORTAYLI, İlber, Gelenekten Geleceğe, Ufuk Kitapları, İstanbul, 2004.
• ORTAYLI, İlber, Tanzimat Adamı ve Tanzimat Toplumu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006.
• ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2017.
• ÖZDEMİR, Yavuz, Türk Modernleşmesi'nin İnkılap Evresi, Kültür Eğitim Vakfı Yayınevi, Erzurum, 2010.
• ÖZER, İlbeyi, Avrupa Yolunda Batılaşma ve Batılılaşma (İstanbul’da Sosyal Değişimler), Truva Yayınları, İstanbul, 2005.
• PARKER, Geoffrey - Jay Winter - Mary R. Habeck, I. Dünya Savaşı ve 20. Yüzyıl, Çev: Tansel Demirel, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018.
• SANDER, Oral, Siyasi Tarih / C. I, İmge Kitabevi, Ankara, 1989.
• SELEK, Sabahattin, Anadolu İhtilali / C. II, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1987.
• SHAW, J. Stanford. (1968). “Some Aspects of the Aims and Achievements of Nineteenth-Century Ottoman Reformers”, Conference on the Beginnings of Modernization in the Middle East in the Nineteenth Century, Ed. William R. Folk - Richard L. Chambers, The University of Chicago Press, Chicago, 1968, p. 423-427.
• SOYAK, H. Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul, 1973.
• SÜRMELİ, Serpil, “General Charles Harington’un 1920-1923 dönemi Türkiye Raporu ve Döneme Dair Raporla İlgili Değerlendirmeler”, Atatürk Dergisi, C.5, S.4, Bahar 2015, p. 25-86.
• ŞİMŞİR, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1974.
• TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul, 2012.
• TOYNBEE, J. Arnold - Kenneth P. Kirkwood, Türkiye İmparatorluktan Cumhuriyete Geçiş Serüveni, Çev: Hülya Karaca, Birey Yayınevi, İstanbul 2003, p. 128.
• TUNAYA, T. Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler 1876-1938, Cilt I, Kanun-ı Esasî ve Meşrutiyet Dönemi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2009.
• Türk İstiklâl Harbi: Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı / C. I., Genelkurmay Başkanlığı Harb Tarihi Dairesi Yayınları, Ankara, 1962.
• TÜRKÖNE, Mümtaz’er, Osmanlı Modernleşmesinin Kökleri, İz Yayıncılık, İstanbul, 1995.
• YAVUZ, Resul, Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Sevr Barış Antlaşması’na Giden Süreçte Türk Diplomasisi, (Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir, 2016.