The present article investigates the political entities that emerged after the retreat of Mongols from China-the Mongol Khanates, who initially had been known as Oirat, then as Jungar for about a century – and their activities in Northern, Southern, and Eastern parts of the Tianshan Mountains. The introduction first touches upon the terms Oirat, Khalkha, and Övör Mongol. It explains the origins of Oirats, their names in Mongolian and Chinese sources, the role they played, and the regions they lived in during the Genghis Khan period and the Mongol Empire. Then, it discusses the situation of Oirats and their position in the political trajectories after the death of Genghis Khan. Afterward, it discusses the struggle of the Oirat-Khalkha-Ming triangle, especially the struggles of Oirat Khan Esen Taishi, with both Khalkhas and the Ming dynasty, after the collapse of the Yuan Empire. Section one discusses the first contacts of the Oirats to the Altai and Tian Shan regions, their struggles with the Eastern Chagatai Khanate and their migration to the west. Section two addresses, the activities of the Oyrat migrations in the Yarkent Khanate and the Turfan and Kumul regions, which are the northern borders of the khanate, the raids against the Yarkent Khanate and their efforts to intervene in the throne fights and furthermore, the section also explains the complexity of the Yarkent Khanate and the struggles of two different religious groups known as Akdağlılar (Afakiye) and Karadağlılar (İshakiye) to seize the state. Section three focuses on the process of which the weakening of the Yarkand Khanate since the first periods of the establishment of the Jungar Khanate due to the raids and wars of the Jungar to the settlements on the southern and eastern borders of the Yarkand Khanate, crossing the south of the Tianshan. It further traces the process by which Afak Hodja, who took refuge in the Cungar Khan Galdan Taishi, invited the Cungar army to the Yarkent Khanate and the process of the khanate being occupied and destroyed.
Bu makalede Moğolların Çin’den çekildikten sonra meydana getirdikleri siyasi oluşumlardan yola çıkılarak başta Oyrat ardından yaklaşık bir asır boyunca Cungar olarak anılan Moğol hanlıklarının Tanrı Dağlarının kuzeyi, güneyi ve doğu bölgelerindeki faaliyetleri incelenmiştir. Makalenin Giriş bölümünde Oyrat, Halha ve Övör Mongol terimleri kısaca açıklandıktan sonra Oyratların kökenleri, Cengiz Han ve Moğol İmparatorluğu döneminde oynadıkları roller, yaşadıkları bölgeler, Moğol ve Çin kaynaklarındaki adlandırılmaları ele alınmıştır. Ardından Cengiz Han’ın ölümünden sonraki süreçte Oyratların durumu ve siyasi konumları değerlendirilmiş; Yuan İmparatorluğu yıkıldıktan sonra Oyrat-Halha-Ming üçgenindeki mücadeleler özellikle de Oyrat Hanı Esen Taişi’nin Halhalarla ve Ming hanedanlığıyla girdiği mücadeleler ele alınmıştır. Makalenin 1. bölümünde Oyratların Altay ve Tanrı Dağları bölgelerine ilk temasları, Doğu Çağatay Hanlığı ile girdikleri mücadeleler ve batıya göçleri ele alınmıştır. 2. bölümde Oyrat göçlerinin Yarkent Hanlığı ve hanlığın kuzey sınırları olan Turfan ve Kumul bölgelerindeki faaliyetleri, Yarkent Hanlığı’na karşı yapılan akınlar ve taht kavgalarına müdahale etme çabaları ele alınmış, Yarkent Hanlığı’nın içine düştüğü karmaşıklık, Akdağlılar (Afakiye) ve Karadağlılar (İshakiye) olarak bilinen iki ayrı dinî grubun devleti ele geçirme mücadeleleri anlatılmıştır. Makalenin 3. bölümünde ise Cungar Hanlığı’nın kurulduğu ilk dönemlerden itibaren Yarkent Hanlığı’nın zayıflamasıyla Cungarların Tanrı Dağlarının güneyini aşarak Yarkent Hanlığı’nın güney ve doğu sınırlarındaki yerleşim bölgelerine yaptıkları akınlar ve savaşlar ele alınmış; nihayet Cungar Han’ı Galdan Taişi’ye sığınan Afak Hoca’nın Cungar ordusunu Yarkent Hanlığı’na davet etmesi ve hanlığın işgal edilerek ortadan kaldırılma süreci anlatılmıştır.
Oyratlar Cungarlar Ming Hanedanlığı Yarkent Hanlığı Çağataylılar
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Ortaçağ Asya Tarihi |
Bölüm | Araştırma Makalesi |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 15 Şubat 2023 |
Gönderilme Tarihi | 13 Haziran 2022 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 15 Sayı: 1 |