Turkish Private Schools in İzmir According to the Statistics of 1925-1926 and 1926-1927 Academic Years as Provided by the Magazine of Statistics

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 1, 133 - 157, 28.02.2022

Tekin İdem

Öz

During the modernization of Ottoman education, in addition to the schools opened by the state itself, private enterprises were also included. Within this framework, primary and secondary schools have started to be opened in cities such as in İstanbul, İzmir and Bursa by wealthy individuals who keep education in high regard. These schools have been popular among the public. In İzmir, which is one of these cities, many schools opened have taken their place in our educational history. İzmir's first Turkish private school was Mekteb-i Terakki, which was established in 1886. Existing schools, for various reasons, did not make it to the Republican period, but some were able to survive. According to the statistics of Magazine of Statistics of the Board of Education, Ravza-i İrfan, Darül’l-İrfan, Şemsü’l-Maarif ve Orhaniye private schools in İzmir continued their education activities after the Republic was established. The aim of this study is to reveal the short history of the four aforementioned schools in Izmir, their general characteristics, license and building information, libraries and fixtures, number of teachers, their qualifications, salaries they receive, the status of the students in these schools and the income and expense status of the schools, for the academic years of 1925-1926 and 1926-1927 according to the statistics obtained from The Magazine of Statistics of the Board of Education. The aim of this study is to reveal the short history of the four aforementioned schools in Izmir, their general characteristics, license and building information, libraries and fixtures, number of teachers, their qualifications, salaries they receive, the status of the students in these schools and the income and expense status of the schools, for the academic years of 1925-1926 and 1926-1927 according to the statistics obtained from The Magazine of Statistics of the Board of Education.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Turkish Private Schools, Magazine of Statistics, Education

İHSAİYAT MECMUASI 1925-1926 ve 1926-1927 DERS YILI İSTATİSTİKLERİNE GÖRE İZMİR’DEKİ TÜRK ÖZEL OKULLARI

Öz

Osmanlı eğitiminin modernleşmesi döneminde devletin kendi açtığı okulların yanında özel teşebbüslere de yer verilmiştir. Bu çerçevede İstanbul, İzmir, Bursa gibi şehirlerde varlıklı ve eğitim konusuna önem kişiler tarafından özellikle ilk ve orta okullar açılmaya başlanmıştır. Bu okullar halk tarafından rağbet görmüştür. Bu şehirler arasında İzmir’de açılmış olan pek çok okul eğitim tarihimizde yerini almıştır. İzmir’in ilk Türk özel okulu 1886 yılında faaliyete geçen Mekteb-i Terakki’dir. Mevcut okullar çeşitli sebeplerden ötürü Cumhuriyet dönemine gelememekle beraber bazıları yeni dönemde de devam edebilmiştir. Maarif Vekâleti İhsaiyat Mecmuası istatistiklerine göre İzmir’de Ravza-i İrfan, Darül’l-İrfan, Şemsü’l-Maarif ve Orhaniye adlı özel okulların Cumhuriyet sonrasında da eğitim faaliyetine devam ettiğini belirtmektedir. Bu çalışmanın amacı 1925-1926 ve 1926-1927 yılllarında İhsaiyat Mecmuası istatistiklerine göre İzmir’deki bu dört okulun kısa tarihçeleri, okulların genel özellikleri, ruhsat ve bina bilgileri, kütüphane ve demirbaş bilgileri, öğretmenlerin sayısı, nitelikleri, aldıkları maaşlar, okuldaki öğrencilerin durumu, okulun gelir ve giderlerini ortaya koymaktır. Bu çalışmanın amacı 1925-1926 ve 1926-1927 yılllarında İhsaiyat Mecmuası istatistiklerine göre İzmir’deki bu dört okulun kısa tarihçeleri, okulların genel özellikleri, ruhsat ve bina bilgileri, kütüphane ve demirbaş bilgileri, öğretmenlerin sayısı, nitelikleri, aldıkları maaşlar, okuldaki öğrencilerin durumu, okulun gelir ve giderlerini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Türk Özel Okulları, İhsaiyat Mecmuası, Eğitim

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• BOA, MF.İBT, nr. 160/113.
• BOA, MF.İBT, nr. 366/7.
• BOA, MF.MKT, nr. 1028/26.
• Salnameler-Yıllıklar
• Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 9, Sene-i Maliye 1303.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 11, Sene-i Maliye 1305.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 25, Sene-i Hicriye 1326, Aydın Vilayet Matbaası.
• T.C Maarif Vekâleti, 1926-1927 İstatistik Yıllığı, Devlet Matbaası, İstanbul, 1929.
• Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti, 1924-1925 Ders Senesi İhsaiyat Mecmuası, Devlet Matbaası, İstanbul, 1927.
• Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti, 1925-1926 Ders Senesi İhsaiyat Mecmuası, Devlet Matbaası, İstanbul, 1928.
• Araştırma ve İncelemeler
• ADEM, Mahmut, Atatürkçü Düşünce Işığında Eğitim Politikamız, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• AKSU, Ayşe-Gülşah Eser. “Mekteb-i Harbiye Nazırı Miralay Azmi Bey’in Yabancı Kaynaklar Bağlamında Hayatı ve Eserleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 12, S. 68, 2019, s. 795-806.
• AKSU, Ayşe, “İngiltere-Amerika-Osmanlı Hattında Lancaster Öğretim Sistemi, Değerler Eğitimi Dergisi”, 2008, C. 6 , S. 16, s. 29-67.
• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (M.Ö 1000-M.S. 2004), 33. Baskı, Pegem Akademi Yayınları, Ankara, 2020.
• AYHAN, Halis- Hakkı Maviş, “Darüşşafaka”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 9, 1994, s. 7-9.
• CAN, Sadık, Cumhuriyet Döneminde Adana’da Eğitim (1923-1950), Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Mersin, 2006.
• Cevad Sami – Hüsnü, Nevsâl-ı İktisâd: Aydın Vilayet-I Celilesi’nin Ahval-ı Tabiiye, Ziraiye, Ticariye ve İktisadiye ve Sair Ahvalinden Bahis 1321 Sene-i Maliyesine Mahsus, İzmir: Keşişyan Matbaası, 1323.
• Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Eğitiminde Modernleşme, Bion Matbaacılık, İstanbul, 2014. DOĞAN, Ayhan-Sadık Çetin, “İstanbul’da Bir Hususi Mektep Girişimi “Aşiyan Mektepleri” Gaziantep University Journal of Social Sciences, C. 16, S. 3, 2017, s. 827-838.
• ERGİN, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, C. 1-2, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
• ESER, Gülşah, “Türkiye’de Modern Bilimlerin Eğitiminde Mekteb-i Harbiye Örneği”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 2012, C. 13, S. 2, s. 99-104.
• GÜÇTEKIN, Nuri, İstanbul’daki Müslim Özel Mektepleri, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 2013.
• KOÇER, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), MEB Yayınları, İstanbul, 1991.
• KODAMAN, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, TTK Yayınları, Ankara, 1991.
• KURT, Songül Keçeci, “Osmanlı Devleti’nde Türklerin Açtığı Özel Mektepler”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 9, S. 19, 2012, s. 105-123.
• MUTLU, Şamil, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 1999.
• TUTSAK, Sadiye, İzmir’de Eğitim ve Eğitimciler: (1850-1950), Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 2002.
• UYGUN, Selçuk, “Türkiye’de Dünden Bugüne Özel Okullara Bir Bakış (Gelişim ve Etkileri)”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 36, S. 1-2, 2003, s. 107-120.
• VURAL, Mithat K, “Cumhuriyet Döneminde İzmir’de Eğitim”, İzmir Kent Ansiklopedisi Tarih, C. 2, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yay., İzmir, 2013, s. 224-233.
• YILMAZLAR, Hakan, Türkiye’de Özel Okulların Gelişimi (1923-1950), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007.
• YÜCEL, M. Serhan, “Maarif Vekâleti İhsaiyat Mecmuasına Göre 1925-1926 Ders Senesinde Balıkesir Hususi Mektepleri”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Azmi Özcan Öğrencileri Özel Sayısı, Yıl 3, 2018, s. 509-531.
• İnternet Erişim Adresleri
• https://www.facebook.com/izmiroldphotos/photos/hususi-ravza-i-irfan-mektebi-1926- y%C4%B1l%C4%B1/2099537063463824/ Erişim Tarihi: 21.02.202