Khanate of Kokand in the Early 19th Century Through the Eyes of Russian Ambassador Filipp Nazarov

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 1, 1 - 21, 10.02.2024

Gülnar Kara

https://doi.org/10.9737/historystudies.1321719

Öz

At the beginning of the 19th century, one of the countries that Tsarist Russia had the least knowledge of was the Khanate of Kokand. The growing strength of the khanate, located in a region of strategic importance from a geographical point of view, and its expansionist policy attracted the attention of Russia. In addition, having fertile lands in terms of agricultural production and being located at the intersection of trade routes were also an important factor. The increasing interest of England in Turkestan Khanates was fueling the rivalry of these two great colonial powers. All these were among the important factors in the desire of Tsarist Russia to improve its relations with the Khanate of Kokand. Some Kazakh khans and sultans, who accepted the patronage of Russia at this time, mediated the formation of Kokand-Russia relations. Thus, from the beginning of the 19th century, Russian ambassadors, merchants and travelers came to the Khanate of Kokand at different times. Since many of them also worked as spies, the information they gathered was objective and important, and they recorded the data according to their professional interests. In this study, the information that F. Nazarov, one of the first ambassadors came to the Khanate of Kokand, obtained during his stay and travels in the Khanate of Kokand for about a year, were examined by comparing them with other sources.

Anahtar Kelimeler

Khanate of Kokand, Tsarist Russia, Turkestan, Fergana, Kazakh Zhuzes

RUS ELÇİSİ FİLİPP NAZAROV’UN GÖZÜYLE 19. YÜZYILIN BAŞLARINDA HOKAND HANLIĞI

Öz

19. yüzyılın başlarında Çarlık Rusya’sının en az bilgi sahibi olduğu ülkelerden biri Hokand Hanlığıydı. Coğrafi açıdan stratejik önemi olan bir bölgede bulunan hanlığın giderek güçlenmesi ve izlediği yayılmacı politika Rusya’nın dikkatini çekmekteydi. Ayrıca tarımsal üretim bakımından verimli topraklara sahip olması ve ticaret yollarının kesiştiği noktada bulunması da önemli bir faktördü. İngiltere’nin de Türkistan hanlıklarına ilgisinin artması bu sömürgeci iki büyük gücün rekabetini körüklemekteydi. Bütün bunlar Çarlık Rusya’sının Hokand Hanlığı ile ilişkilerini geliştirmek istemesindeki önemli etkenler arasındaydı. Hokand-Rusya ilişkilerinin oluşmasına bu sırada Rusya’nın himayesini kabul etmiş olan bazı Kazak hanları ve sultanları aracılık etmişlerdir. Böylece 19. yüzyılın başlarından itibaren Rus elçileri, tüccarları ve seyyahları farklı zamanlarda Hokand Hanlığı’na gelmişlerdir. Onlardan birçoğu casusluk görevi de yaptığından dolayı topladıkları bilgiler nesnel ve önemliydi, kendi mesleki ilgi alanlarına göre verileri kaydetmişlerdi. Bu çalışmada Hokand Hanlığı’na ilk gelen elçilerinden biri olan F. Nazarov’un yaklaşık bir yıl kadar kaldığı Hokand Hanlığı’nda geçirdiği süre ve seyahati boyunca elde ettiği bilgiler diğer kaynaklarla karşılaştırılmak suretiyle irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hokand Hanlığı, Çarlık Rusya’sı, Türkistan, Fergana, Kazak Cüzleri

Kaynakça

• ABDULİNA, Aksunkar, vd. “Relationship of the Sexes in Traditional Kazakh Society and Their Reflection in Family Rituals at the End of the XIX Century”, Bylye Gody 18, sayı 1 (2023): 284-294. DOI: 10.13187/bg.2023.1.284
• BABADJANOV, B. M. Kokandskoye Hanstvo: Vlast’, Politika, Religiya. Tokyo-Taşkent: Yangi Nashr, 2010.
• BARTOL’D, V. V. “Kirgizi. İstoriçeskiy Oçerk”, Soçineniya. Cilt II. Moskva: İzd. Vostoçnoy Literatury, 1963.
• BARTOL’D, V. V. “Kokand”, Soçineniya. Cilt III, Moskva: Nauka, 1965.
• BARTOL’D, V. V. İstoriya Kul’turnoy Jizni Turkestana. Leningrad: İzd. AN SSSR, 1927.
• BEYSEMBİYEV, T. K. Tarih-i Şahruhi Kak İstoriçeskiy İstoçnik. Alma-ata: Nauka, 1987.
• DOĞAN, Orhan. Kazak Hanlığı’nın Çarlık Rusyası ve Cungarlarla İlişkileri (Rus ve Kazak Kaynaklarına Göre). Ankara: TTK Yayınları, 2021.
• DUBOVİTSKİİ, V., ve Bababekov, K. “The Rise and Fall of the Kokand Khanate”, Ferghana Valley. The Heart of Central Asia. Editör S. F. Starr, (New York-London, 2011): 29-69.
• HALFİN, N. A. Rossiya i Hanstva Sredney Azii. Pervaya Polovina XIX Veka. Moskva: Nauka, 1974.
• HALİD, Qurbangali. Tauarih Hamsa (Bes Tarih). Astana: Prosper Print, 2014.
• İstoriya Kazahstana v Russkih İstoçnikah XVI-XX Vekov. Cilt VI. Hazırlayan İ. V. Yerofeyeva, Almaty: Daik-Press, 2007.
• KARA, Gülnar. “Kazak Türklerinin Geleneksel Hukuk Sisteminde Barımta”, Hırsızlık Kitabı. Editör Emine Gürsoy Naskali, İstanbul: Kitabevi, 2019, 163-189.
• KAZAHİ. İstoriko-Etnografiçeskoye İssledovaniye, Editör G. Ye. Tayjanova, Almaty: Kazahstan, 1995.
• KOÇ, Dinçer. Rus Elçilik Raporlarına Göre Hokand Hanlığı (XIX. Yüzyılın İlk Yarısı). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2015.
• LYSENKO, Yu. A. “The Problem of Security of Trade Caravans in Russian-Kazakh Relationsin the First Half of the XIX Century”, Bylye Gody 51, sayı 1 (2019): 138-148.
• MEYENDORF, Ye. K. Puteşestviye iz Orenburga v Buharu. Çeviren Ye. K. Betger, Moskva: Nauka, 1975.
• MOLÇANOV, V. P., “Gosudarstvennyy Kantsler Rossii Graf N. P. Rumyantsev”, Portrety Vneşnepolitişeskih Deyateley, Moskva 2004.
• MUKTAR, A., vd. “Diplomatic Activity of Khan Bukey Barakuly in the 80-s of the XVIII – First Quarter of the XIX Centuries (based on Russian Archival Materials)”, Bylye Gody 16, sayı 2 (2021): 543-555.
• NALİVKİN, V. Kratkaya İstoriya Kokandskogo Hanstva. Kazan’: Tipografiya İmperatorskogo Universiteta, 1886.
• NAZAROV, F. Zapiski O Nekotoryh Narodah i Zemlyah Sredney Çasti Azii. Editör V. A. Romodin, Moskva: Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literatury, 1968.
• PETERS, D. İ. “Attributsiya Redkih Nagradnyh Medaley Rossii s “Datami”, Nagradnyye Medali Rossii XIX-XX vv. i Grajdanskoy Voyny, Moskva: Arheografiçeskiy Tsentr, 1996.
• QAŞGARİ, M. Türik Sözdiği, Cilt. I. Hazırlayan A. Yegeubay, Almatı: Hant Baspası, 1997.
• ŞEN, Hüseyin. “Ömer Han Dönemi Hokand Hanlığı (1809-1822)”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 3, sayı 5 (2021): 115-132.
• TAGAYEV, Mairambek. “Hokand Hanlığı’nın (1709-1876) Sosyal ve Kültürel Tarihi”, Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2017.
• TİMÇENKO, S. V. “Sredneaziyatskaya Politika Rossiyskoy İmperii v Naçale XIX Veka”, Vestnik KASU, no. 4 (2009): 235-237.
• ÜNAL, Fatih. “Kazak Türklerinde Defin Merasimi ve Aş Verme Geleneği”, Bilig, sayı 45 (2008): 103-130.
• VALİHANOV, Ç. Ç. Sobraniye Soçineniy v 5 Tomah, Cilt III. Alma-ata: Glavnaya Redaktsiya Kazakhskoy Sovetskoy Entsişklopedii, 1985.
• YELŞİBAYEV, Sarsenbek. “Yujnyy Kazahstan i Kokandskoe Hanstvo v XVIII-Seredine XIX Vekov.” Doktora tezi, Duşanbe Ahmadi Danış Tarih, Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü, 2013.
• YORULMAZ, Osman. Kazak Türkleri ve Çarlık Rusyası Arasındaki Siyasi İlişkiler: Başlangıcından Hanlığın Feshine Kadar. Ankara: TTK Yayınları, 2013.
• ZEMLYANİTSİN, İ. “İstoriçeskiy Oçerk Semipalatinska i Yego Torgovlya”, Materialy Dlya Statistiki Turkestanskogo Kraya. St.-Peterburg, 1876, 1-86.
• Тrаvels in Central Asia by Meer Izzet-Oollah in the years 1812-13. Transl. bу Captain Henderson, Calcutta: Foreign Department Press, 1872.