Sorunların Gölgesinde Bir Muallim Mektebi: Ayıntab Darülmuallimini

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 185 - 199, 10.05.2024

Sadık Çetin

https://doi.org/10.9737/historystudies.1401300

Öz

Osmanlı maarifinin modernleşme sürecinin en önemli eksikliklerinden biri de çağın gerektirdiği donanımda muallimlerin yeterince bulunmamasıydı. Bu açığın giderilmesi için 1848 yılında darülmualliminler açılmaya başlanmıştır. Zamanla vilayet merkezlerinde sayıları artan bu okullar bazı liva merkezlerinde de tesis edilmiştir. Bu süreçte Ayıntab’da açılmış olan darülmuallimin mektebi her ne kadar kısa bir süre hayatiyetini devam ettirmiş olsa da Ayıntab eğitim tarihi açısından önemli bir eğitim kurumudur. Zira mektebin tarihçesinin yanında Halep Maarif Müdüriyeti ile mektep personeli arasında yaşananlar ve yapılan tahkikat maarif dünyasının farklı bir yönünü ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Ayıntab Darülmuallimininin açılış süreci, muallim tayinleri, mektebin kapatılması sürecindeki bürokratik işleyişin yanında yapılan tahkikatlar çerçevesinde maarif bürokrasisi ile mektep personeli arasındaki ilişki ele alınmıştır. Mektebin kapatılmasında livalardaki darülmualliminlere ödenek ayrılmamasının yanında Halep maarif bürokrasisi ile mektep personeli arasındaki gerginliğin mektep eğitimine yansımaları etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Maarifi, Ayıntab, Darülmuallimin, Tahkikat

A Teacher’s School in The Shadow of Problems: Ayıntab Darulmuallimin

Öz

One of the most important shortcomings of the modernization process of Ottoman education was that there were not enough teachers with the equipment required by the age. In order to fill this gap, darülmuallimin schools started to be opened in 1848. Darülmuallimins, whose number increased in the provinces over time, were also established in some districts. Although the darülmuallimin opened in Ayıntab during this period continued its existence for a short time, it is an important educational institution in terms of the history of Ayıntab education. In addition to the history of the school, what happened between the Aleppo Directorate of Education and the school staff and the investigation reveal a different aspect of the world of education. In this study, the opening process of Ayıntab Darülmuallimin, the appointment of teachers, the bureaucratic functioning of the school's closure process, as well as the relationship between the education bureaucracy and the school personnel within the framework of the investigations were discussed. In addition to the fact that no allowance was allocated to darülmuallimin in the districts during the closure of the school, the reflections of the tension between the Aleppo education bureaucracy and the school staff on school education were effective.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Education, Ayıntab, Darülmuallimin, Inspection

Kaynakça

• A. Arşiv Kaynakları
• BOA. MF. MKT. (Maarif Nezareti Mektubi Kalemi).
• BOA. MF. İBT. (Maarif Nezareti Tedrisat-ı İbtidaiyye Kalemi).
• BCA. Genel.
• B. Araştırma ve İnceleme Eserleri
• Ahmed Hilmi, “Maarife Bir Nazar”, Necm-i Terakki (23 Teşrinievvel 1324 5 Kasım 1908) 1.
• Akyüz, Yahya. “Darülmuallimîn’in İlk Nizamnâmesi (1851), Önemi ve Ahmed Cevdet Paşa”, Millî Eğitim, no. 95 (1990): 3-20.
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000-M.S. 2007. Ankara: PegemA, 2007.
• Altın, Hamza, “II. Abdülhamid ve II. Meşrutiyet Devirlerinde Öğretmen Yetiştirme Meselesi”, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2009.
• Gündüz, Mustafa. Eğitimci Yönüyle Ahmed Cevdet Paşa. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2012.
• H.N.Y. “Biraz da Maarif-i İbtidaiyye”, Nesl-i Âtî, (19 Temmuz 1328 22 Temmuz 1912) 18.
• İbnü’ş-Şeyh Nafi Mahmud Cevad, Maarif-i Umûmiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilâtı ve İcraatı. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1338.
• İhsan, “Terbiye-i Avam, Tamim-i Maarif”, İnkılab (22 Ağustos 1325  4 Eylül 1909) 100-101.
• Kırımlı, Hakan. “GASPIRALI, İsmâil Bey”, DİA Cilt 13. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996, 392-395.
• Maârif-i Umûmiye Nezâret-i Celilesi İdaresinde Bulunan Mekâtib-i İbtidâiye, Rüşdiye, İdâdiye, Âliye ile Mekâtib-i Husûsiye ve Ecnebiyenin ve Dersaâdette Tahrîri İcra Kılınan ve Taşrada Mevcut Bulunan Kütüphanelerin İstatistiği, 1311-1312 Sene-i Dersiye-i Mâliyesine Mahsûstur, Matbaa-i Âmire, 1318.
• Nesl-i Âtî “Darülmuallimin mi? Heyhat!” (26 Temmuz 1328 8 Ağustos 1912) 33-34.
• Öztürk, Cemil. “Dârülmuallimîn”, DİA, Cilt 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993, 551-552.
• Satı Bey, “Darülmualliminin Mesleği”, Terdrisat-ı İbtidaiyye Mecmuası, no. 6 (15 Temmuz 1326 28 Temmuz 1910): 186-195.
• Yener, Şakir Sabri. İncilipınar Gaziantep’in Yakın Geçmişinden Hatıralar. Gaziantep: Işık Basımevi, 1962.
• Yener, Şakir Sabri. “Antep Darülmuallimi’nin Hatırasını Taşıyan Kıymetli Bir Liste -(Darülmuallimîn)lerin 100’üncü yıldönmü münasebetile-”, Başpınar Dergisi, no. 95 (1948): 6-7.
• Yıldırım, Mehmet Ali, “Tanzimat Döneminde Meslek Okulları”, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2010.