Commercial Situation of Istanbul in the late 19th Century (According to American Consulate Reports)

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 3, 319 - 336, 10.08.2024

Gülşah Kaya

https://doi.org/10.9737/historystudies.1428153

Öz

At the end of the 19th century, the capital Istanbul was one of the few metropolises of the period. It was necessary to be active in trade in order to meet the needs of Istanbul’s crowded population. One of the states that was aware of this situation was the United States of America. In order to control the commercial situation in Istanbul and develop trade here, the US Consulate General in Istanbul has prepared reports providing information about imports and exports with both the USA and other countries and the needs of the region. The aim of this study is to provide information about the commercial situation of Istanbul in the late 19th century by using the reports of the American Consulate General in Istanbul. The use of American consulate reports in the study is important in creating an objective perspective. It is also important as it is an interdisciplinary study such as economic history, modern history and international relations. First, general information about the trade of Istanbul in the late 19th century was given, then the exports from and imports to Istanbul were included. As a result, it can be concluded that Istanbul was not exactly a production city at that time, but rather a trade city.

Anahtar Kelimeler

The Port of Istanbul, trade, USA, import, export

19. Yüzyıl Sonlarında İstanbul’un Ticari Durumu (Amerikan Konsolosluk Raporlarına Göre)

Öz

19. yüzyıl sonlarında başkent İstanbul, dönemin birkaç metropolünden birisiydi. İstanbul’un kalabalık nüfusunun ihtiyaçlarını karşılayabilmek için ticarette etkin olmak gerekliydi. Bu durumun farkında olan devletlerden birisi Amerika Birleşik Devletleri idi. İstanbul’daki ticari duruma hâkim olabilmek ve buradaki ticaretini geliştirmek amacıyla ABD İstanbul Başkonsolosluğu hem ABD hem de diğer ülkeler ile yapılan ithalat ve ihracat ile bölgenin ihtiyaçları hakkında bilgiler veren raporlar hazırlamışlardır. Bu çalışmadaki amaç İstanbul Amerikan Başkonsolosluğu raporlarından istifade ederek 19. yüzyıl sonlarında İstanbul’un ticari durumu hakkında bilgiler vermektir. Çalışmada Amerikan konsolosluk raporlarının kullanılması objektif bir bakış açısının oluşmasında önemlidir. Ayrıca iktisat tarihi, yakınçağ tarihi ve uluslararası ilişkiler gibi disiplinler arası bir çalışma olması bakımından da önem arz etmektedir. İlk olarak 19. yüzyıl sonlarında İstanbul’un ticareti hakkında genel bilgi verilmiş, sonra İstanbul’dan yapılan ihracat ve İstanbul’a yapılan ithalat konularına yer verilmiştir. Sonuç olarak o dönemde İstanbul’un tam anlamıyla bir üretim şehri değil, daha çok bir ticaret şehri olduğu kanaatine varılabilir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul Limanı, ticaret, Amerika Birleşik Devletleri, ithalat, ihracat

Kaynakça

• National Archive (United States), Consulate General of The US. Constantinople, 1 May 1899, No: 60.
• National Archive (United States), Consulate General of The US. Constantinople, 3 April 1888, No: 88.
• National Archive (United States), Consulate General of The US. Constantinople, 27 November 1877, No: 94.
• National Archive (United States), Consulate General of The US. Constantinople, 20 December 1869, No: 100.
• National Archive (United States), Consulate General of The US. Constantinople, 7 July 1881, No: 151.
• National Archive (United States), Consulate General of The US. Constantinople, 30 Sept. 1873-16 December 1873, No: 209.
• National Archive (United States), Consulate General of The US. Constantinople, 22 September 1874, No: 256.
• National Archive (United States), Consulate General of The US. Constantinople, 24 November 1875, No: 323.
• Araştırma, İnceleme ve Telif Eserler
• Armaoğlu, Fahir. Belgelerle Türk Amerikan Münasebetleri. Ankara: TTK Basımevi, 1991.
• Çolak, Filiz. “İzmir Limanı Ticaretinde Amerika Birleşik Devletleri’nin Yeri ve Önemi,” 38. ICANAS Bildiri Metinleri Kitabı, 531-547. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Kurumu Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 2011.
• Erhan, Çağrı. “1830 Osmanlı-Amerikan Anlaşması’nın Gizli Maddesi ve Sonuçları.” Belleten 62, no. 234 (1998): 457-466.
• Erhan, Çağrı. Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri. Ankara: İmge Kitabevi, 2001.
• Erol, Mine. “Amerika’nın Tunus ile Olan İlişkileri (1796-1815).” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi 30, no. 1-2 (1982): 129-155.
• Erol, Mine. “Amerika’nın Cezayir ile Olan İlişkileri (1785-1816).” Tarih Dergisi, no. 32 (1979): 689-730.
• Erol, Mine. “Amerikan- Trablusgarp İlişkileri.” Tarih Araştırmaları Dergisi 13, no. 24 (1980): 129-155.
• Erol, Mine. Osmanlı İmparatorluğu’nun Amerika Birleşik Devletleri’yle Yaptığı Ticaret Anlaşmaları. (Konya: S.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi, basım tarihi yok).
• Fendoğlu, Hasan Tahsin. “Osmanlı-ABD Ticari İlişkileri,” Türkler Ansiklopedisi Cilt 14. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, 270-282.
• Genç, Mehmet. Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2000.
• Girgin, Kemal. Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemleri Hariciye Tarihimiz (Teşkilat ve Protokol). Ankara: TTK, 1994.
• Güher, Ebru. “Başlangıcından Birinci Dünya Savaşı’na Kadar Türk-Amerikan İlişkileri.” Doktora tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Güran, Tevfik. 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1998.
• Güran, Tevfik. 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Kara, Âdem. “Osmanlı Devleti- ABD Ticari İlişkileri.” Akademik İncelemeler Dergisi 1, no. 2 (2014): 35-49.
• Kaya, Gülşah. “Osmanlı Devleti-Amerika Birleşik Devletleri Ticari İlişkileri (Zirai Ürünler 1850-1917).” Doktora tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2023.
• Kınlı, Onur. “XIX. Yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nin İzmir’deki Konsolosluk Faaliyetleri.” Doktora tezi, Ege Üniversitesi, 2009.
• Kurat, Akdes Nimet. “Türkiye ile Amerika Birleşik Devletleri Arasındaki Münasebetlere Ait Arşiv Vesikaları,” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 5, no. 8 (1967): 282-372.
• Kütükoğlu, Mübahat S. “Osmanlı İktisad Tarihi Bakımından Konsolosluk Raporlarının Ehemmiyet ve Kıymeti,” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, no. 11-12 (1983): 151-166.
• Okur, Mehmet ve Hazel Kul. “Amerikan Konsolosluk Raporlarına Göre XX. Yüzyıl Başlarında Trabzon’un Ticari Durumu ve ABD’nin Ticaret Odası Açma Girişimleri.” Karadeniz İncelemeleri Dergisi, no. 19 (2015): 119-137.
• Özkaya Sofu, Sevda ve Gülşah Kaya. “Amerikan Konsolosluk Raporlarına Göre İstanbul ve İzmir’de Salgın Hastalıklar (Kolera, Veba) ve Türk-Amerikan Ticaretine Olan Etkileri.” Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 25, no. 1 (2023): 164-181.
• Şafak, Nurdan. Osmanlı-Amerikan İlişkileri. İstanbul: OSAV Yayınları, 2003.