Use of Fur in Men's Clothing and Fur Types in the Ottoman Empire: The Example of Tokat (1771-1830)

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 3, 337 - 353, 10.08.2024

Ali Açıkel , Şule Sema Alkoç

https://doi.org/10.9737/historystudies.1434453

Öz

Fur has always been a valued and demanded garment throughout history. Trade was carried out from Central Asia and the Russian steppes to Iran, the Middle East, Anatolia and Europe via the historical fur route. Fur is the first clothing design made from the skins of animals hunted in the hunter society in the early periods of humanity. As the need continued over time, it became one of the clothes that showed ornamentation, value and status. In the current literature, there are some studies about the use of fur and fur types in the old Turkish states and the Ottomans. There is no independent study on the use of fur in provincial cities during the Ottoman period. Furs are rarely mentioned in clothing reviews about the city of Tokat. For this reason, the types of furs used by men and the types of fabrics with which the furs were covered were examined within the framework of the inheritance records in the Tokat Şer'iyye Registers between the years 1771-1830. As a result of the examination, a total of twenty-one fur types used by the men of Tokat were found. The aim of the article is to evaluate the clothing habits of men's clothing in the city of Tokat, which is a part of the Ottoman society, through fur, which is an indispensable clothing item.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Tokat, İnheritance records, Court Register, Fur

Osmanlı’da Erkek Giyiminde Kürk Kullanımı ve Kürk Çeşitleri: Tokat Örneği (1771-1830)

Öz

Kürk, tarihsel süreç içerisinde hep değer verilen ve talep gören bir giysi olmuştur. Tarihi kürk yolu üzerinden Orta Asya ve Rus steplerinden İran, Orta Doğu, Anadolu ve Avrupa’ya ticareti yapılmıştır. Kürk, insanlığın ilk dönemlerinde avcı toplum düzeninde avlanan hayvanların derilerinden imal edilen ilk giysi tasarımıdır. Zaman içerisinde gereksinimin devam etmesi ile beraber süsü, değeri ve statüyü gösteren kıyafetlerden biri olmuştur. Mevcut literatürde eski Türk devletlerinde ve Osmanlılarda kürk kullanımı ve kürk çeşitleri hakkında bazı çalışmalar yer almaktadır. Osmanlılar döneminde taşra şehirlerinde kürk kullanımına dair müstakil bir çalışmaya rastlanmamaktadır. Tokat şehri ile ilgili giyim kuşam incelemelerinde kürklerden çok az bahsedilmektedir. Bu nedenle 1771-1830 yılları arası dönemde Tokat Şer'iyye Sicillerindeki miras kayıtları çerçevesinde erkeklerin kullanmış oldukları kürk çeşitleri ve kürklerin kaplandıkları kumaş çeşitleri inceleme konusu yapılmıştır. İnceleme neticesinde Tokatlı erkeklerin kullanmış oldukları toplam yirmi bir kürk çeşidine ulaşılmıştır. Makalenin amacı, Osmanlı toplumunun bir parçası olan Tokat şehrinde, erkek giyim kuşamının vazgeçilmez kıyafeti kürk üzerinden giyim alışkanlıklarını değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tokat, Tereke, Şer’iyye Sicili, Kürk

Kaynakça

• 1.Tokat Şer’iyye Sicilleri (TŞS)
• 1 Numaralı Tokat Şer’iyye Sicili, H:1185-1187; M:1772-1773.
• 2 Numaralı Tokat Şer’iyye Sicili, H:1210-1211; M:1795-1796.
• 9 Numaralı Tokat Şer’iyye Sicili, H:1219-1220; M:1804-1806.
• 20 Numaralı Tokat Şer’iyye Sicili, H:1230-1231; M:1815-1816.
• 28 Numaralı Tokat Şer’iyye Sicili, H: 1238-1239; M:1823-1824.
• 34 Numaralı Tokat Şer’iyye Sicili, H: 1244-1245; M:1829-1830.
• 2. Araştırma, İnceleme ve Telif Eserler
• Altınay, Ahmet Refik İstanbul Hayatı: Hicri On üçüncü Asırda: 1200-1255. İstanbul: Enderun Yayınları, 1988.
• Argıt, Betül İpşirli, “An Evalution of the Tulip Period and the Period Selim III in the Light of Clothing Regulations”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi 24, (2004): 11-28.
• Argıt, Betül İpşirli, “Osmanlı İstanbul’unda Giyim Kuşam”, Antikçağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Toplum, Editör Arif Bilgin, 230-263. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
• Arığ, Ayten Sezer, “Türklerde Kıyafetin Kısa Tarihi”, Kultura Narodov Priçernomoriya Dergisi, No:109, (Ukrayna-Kırım, 2007): 142-159.
• Bakan, Seyfi, Başlangıcından Cumhuriyet Dönemine Kadar Türklerde Resim. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2014.
• Câbî Ömer Efendi, Târîh-i Sultân Selîm-i Sâlis ve Mahmûd-ı Sânî: tahlîl ve tenkidli metin II. Hazırlayan Mehmet Ali Beyhan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.
• Çağlar, Hasan. “İstanbul Kadılığı 76 Numaralı Emir Ve Ferman Defteri: (1211-1217/1796-1803)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1993.
• D’ohsson, M. De M., 18. Yüzyıl Türkiye’sinde Örf Ve Adetler, Çeviren Zerhan Yüksel, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, 1978.
• Dağlı, Barış. “Kelime Kazanımı Üzerine Bir Araştırma (Kıyafet Ve Kumaş Adları Örneği)”, Yüksek Lisans Tezi Marmara Üniversitesi, 2007.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2010.
• Emecen, Feridun, “İbrahim”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 21. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000, 274-281.
• Eryüksel, Ahmet. “İstanbul Kadılığı 213 No’lu Ferman Defterine Göre 1831-1863 Senelerinde Sosyal Ve İktisadi Hayata Dair Kararlar”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1990.
• Evren, Burçak, ve Dilek Girgin Can, Yabancı Gezginler ve Osmanlı Kadını. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1997.
• Gelibolulu Mustafa Âli, Mevâidü’n- Nefâis fî Kavâidi’l Mecalis (Ziyafet Sofraları), Hazırlayan Orhan Şaik Gökyay, İstanbul: Tercüman 1001 Eser, 1978.
• Gönüllü, Azize. “1813-1822 Senelerine Ait İstanbul Kadılığı 135 No’lu Evamir-İ Ferman Defteri Neşri”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1989.
• Hanilçe, Murat, “Şeriye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Başlarında Tokat’ta Giyim”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 30, (2011), 423-455.
• Heyet, Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005.
• İnalcık, Halil, “15. Asır Türkiye İktisadî Ve İçtimaî Tarihi Kaynakları”. Osmanlı İmparatorluğu Toplum Ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayınları, 1993.
• Kanar, Mehmet, Kanar Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Deniz Kitabevi Yayınları, 2000.
• Karaca, Filiz, “Kürk”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 26. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2002, 568-570.
• Karal, Enver Ziya. Selim III’ün Hatt-ı Hümayunları: Nizam-ı Cedid 1789-1807, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1946.
• Koçu, Reşat Ekrem, Türk Giyim Kuşam Ve Süslenme Sözlüğü, Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları, 1969.
• Kopan, Demet. “Anadolu’da Deri Giyim Tarihi”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi , 2008.
• Köse, Gülay. “2 Numaralı Buyruldu Defterinin (1826-1839) Değerlendirilmesi Ve Transkripsiyonu”. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2019.
• Küçükköy, İrfan. “II. Mahmut Dönemine Ait İstanbul Kadılığı 154 No’lu Ferman Defterinin İzahlı Tahlili”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1987.
• Oğuz, Gülser, “Giyinmek Mi? Gösteriş Mi? 1720-1722 Yıllarında İstanbul’da Kürk Kullanımı”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 15, No. 1(Mart 2018): 114-141.
• Önal, Ahmet. “18. Yüzyıla Ait Buyruldu Mecmuası, (Türk Tarih Kurumu Y.70- Değerlendirme, Transkripsiyon)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2006.
• Özaydın, Abdülkerim, “Av- İslâm Tarihi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991, 101-104.
• Özcan, Tahsin, “Muhallefât”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt 30, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2020, 405-406.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Tarih Deyimleri Ve Terimleri Sözlüğü I. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.
• Patacı, Özlem Ortal. “Osmanlı Tereke Kayıtlarının Sanat Tarihi Açısından Önemine Yönelik Bazı Değerlendirmeler”, OTAM, 40 (Güz 2016): 327-354.
• Şeker, Mehmet, “Hil‘at”, Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. Cilt 18, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998, 22-25.
• Şemseddin Sami, Kamûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1987.
• Tekin, Zeki, “Osmanlılarda Kürk Kullanımı”, Türkler, Cilt 10, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, 644-649.
• Tekin, Zeki, “Osmanlı Devleti’nde Kürk Ticareti”, Türkler, Cilt 10, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, 754-763.
• Tezcan, Hülya, “Kürkün Saltanatı”, Antik Dekor Dergisi. 74/1 (2003): 64-72.
• TURAN, Namık Sinan, “16. Yüzyıldan 19. Yüzyılın Sonuna Dek Osmanlı Devletinde Gayri Müslimlerin Kılık ve Kıyafetlerine Dair Düzenlemeler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,60-4, 239-267.
• Ünal, Uğur. “İdari ve Sosyal Alanlarda Nizam-ı Cedid Çabaları”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Ve Uygulama Merkezi Dergisi 14 (2003): 273-289, https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000501.
• Ünver, Süheyl. Geçmiş Yüzyıllarda Kıyafet Resimlerimiz. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• Yaman, Bahattin. Sarayın Terzileri 16-18. Yüzyıl Osmanlı Hassa Kıyafet Birimleri. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2018.
• 3.Web Siteleri
• Http://www.lugatim.com/s/ZERDEVA.
• Https://kelimeler.net/c%C4%B1lkava-kelimesinin-anlami-nedir.
• Https://www.bilimma.com/kakim-buyuk-gelincik/.
• Https://tr.wikipedia.org/wiki/Sansar (erişim tarihi: 04.002.2024).
• Https://tr.wikipedia.org/wiki/Sincap (erişim tarihi: 04.002.2024).
• Https://tr.wikipedia.org/wiki/Atlas_(kumaş%C5%9F) (erişim tarihi: 04.002.2024).
• Https://tr.wikipedia.org/wiki/Kadife (erişim tarihi: 04.002.2024).
• Https://tekstilbilgi.net/kemha-kumas-nasildir.html (erişim tarihi: 04.002.2024).
• Https://tekstilsayfasi.blogspot.com/2021/05/serenk-kumas-nedir-serenk-ozellikleri.html (erişim tarihi: 04.002.2024).
• Https://tekstilsayfasi.blogspot.com/2021/01/diba-kumas-ne-demek-diba-nedir.html (erişim tarihi: 04.02.2024).
• TOPAL, Gülsemin, “Fatih Sutan Mehmed’in Ünlü Portresi ve İtalyan Ressam GentileBellini”,https://omer.istinye.edu.tr/sites/omer.istinye.edu.tr/files/inline-files/Fatih%20Sultan%20Mehmet%27in%20%C3%9Cnl%C3%BC.