Galata Şer’iyye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılda Kapıdağı Yarımadası ve Çevresinde Gayrimenkul Satış İşlemleri

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 4, 951 - 976, 10.11.2025

Hanife Çavdar

https://doi.org/10.9737/historystudies.1613845

Öz

Osmanlı şehir tarihi çalışmaları için paha biçilemez bir kaynak olan şer’iyye sicilleri sayesinde bir şehrin sosyal dokusu, eğitimi, ekonomisi ve kültürel yapısına dair muazzam bilgilere ulaşmak mümkün olmuştur. Bu çalışmada, XVIII. yüzyılda Galata Kazası sınırları dahilinde bulunan Kapıdağı Yarımadası’nda naib huzurunda gerçekleştirilen ev, arazi, dükkân, değirmen ve diğer gayrimenkullerin satış işlemlerine dair, mahkeme sicilleri üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır. Çalışmanın ana kaynağı 18. yüzyıla ait Galata Şer’iye Sicilleri’dir. Sicillerdeki ev, mahzen, ticari mekânlar ve arazi satışlarına dair örnek vakalar tespit edildikten sonra, mahkemede taraflar arasında uygulanan İslamî satış akitleri üzerinde değerlendirilmiştir. Mahkeme kayıtlarının incelenmesiyle, alım-satım işlemini gerçekleştiren tarafların cinsiyeti, tabiiyeti, ekonomik ve sosyal statüsü ile satışa konu mülkün mevki, sınırları, değeri, ne amaçla kullanılacağı, ücretinin ödenip ödenmediği gibi birçok hususlar üzerinden, Kapıdağı Yarımadası’nın söz konusu yüzyıldaki sosyo-kültürel yapısı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şer’iyye Sicilleri , Galata Şer’iyye Sicilleri , Kapıdağı Yarımadası ve Çevresi , Gayrimenkul Satış İşlemleri

According To Galata Chief Registry Registry, Real Estate Sales Transactions In The Kapidaği Peninsula And Its Surroundings In The 18th Century Abstract

Öz

Thanks to these documents, which are an invaluable source for Ottoman urban history studies, it has become possible to obtain tremendous information about the social fabric, education, economy and cultural structure of a city. In this study, an evaluation was made through court records regarding the sales transactions of houses, lands, shops, mills and other real estates carried out in the presence of the naib in the Kapıdağı Peninsula within the borders of the Galata District in the 18th century. The main source of the study is the 18th-century Galata Sharia Records. After identifying sample cases of house, cellar, commercial premises and land in the records, they were evaluated on the Islamic sales contracts applied between the parties in court. By examining the court records, an attempt was made to reveal the socio-cultural structure of the Kapıdağı Peninsula in that century, through many issues such as the gender, nationality, economic and social status of the parties involved in the purchase and sale transaction, the location, boundaries, value, purpose of use, and whether the fee was paid or not, of the property in question.

Anahtar Kelimeler

Sharia Court Records , Galata Sharia Court Records , Kapıdağı Penınsula , Real Estate Sales Tansactions.

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA. HAT. (Hattı Hümayun).
• BOA. TT.d. (Tapu Tahrir Defterleri).
• İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi Galata Şer’iyye Sicilleri, (G.ŞS). 2. Araştırma ve İnceleme Eserler
• Avcı, Mustafa. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Atlas Akademi, 2021.
• Bardakoğlu, Ali. “Ferağ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998, 351-354.
• Baş, Ahmet İlker. “17. ve 18. Yüzyıllarda Rusçuk’ta Servet Sahiplerinin Mal Varlıklarını Tasarruf Yöntemleri ve Kırsal Gayrimenkul Piyasası (Şer’iyye Sicillerine Göre)”, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 2022.
• Bayındır, Abdulaziz (1992). “Bey’Bi’l-Vefâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992, 20-22.
• Bulunur, Kerim İlker Osmanlı Galatası (1453-1600). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2014.
• Çavdar, Hanife. “XVIII. Yüzyılda Güney Marmara İskeleleri ve Art Alanındaki Ticari Faaliyetler.” Doktora Tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, 2024.
• Ertüzün, Mehmet Reşat. Kapıdağı Yarımadası ve Çevresindeki Adalar Tarih ve Arkeoloji Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Matbaası, 1964.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Hazırlayan Hazırlayan Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Yapı Kedi Yayınları, 2017.
• Gerlach, Stephan. Türkiye Günlüğü (1573-1578). Çeviren Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.
• Güldüoğlu, Emine. “Şer’iye Sicillerine Göre Kayseri’de Mülk Satışları Üzerine Bir Değerlendirme (1678-1679)”, Hıstory Studies İnternational Journal of History 2, no. 2, (2010): 72-84. http://dx.doi.org/10.9737/hist_134.
• Günay, Ramazan. “Şer’iye Sicillerinde Mülk Alışverişleri: Kullanılan Usul ve Dil”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2012, no. 27 (2012): 15-24.
• Yıldız, Kemal ve Habib, Habibullah. “16. Yüzyıl Sonları Osmanlı Vakıflarının İktisadi İşlemlerine Dair Hukuki Uygulamalar (1008-1009/1599-1600 Tarihli B-18 Numaralı Bursa Şer’iyye Sicili Örneği)”, Kocaeli İlahiyat Dergisi 3, no. 2 (2019): 157-178.
• İnan, Kenan. “1831 Nolu Ser‘iye Siciline Gore 17. Yüzyıl Ortalarında Trabzon’da Mülk Satışları”, Türk Dünyası Araştırmaları, no. 120 (1999): 103-124.
• İnan, Kenan. “Kadı Sicillerine Göre Akçaabat’ta Mülk Satışları (1648-1658)”, Akçaabat Yazıları I., Hazırlayan Fethi Gedikli, 105-155. İstanbul: Yedirenk Yayınları, 2014.
• Kaplanoğlu, Raif. Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri, Aydıncık ve Kirmastı Kazası. İstanbul: Avrasya Etnografya Vakfı Yayınları, 2020.
• Koçak, Zülfiye. “Şer‘iyye Sicillerine Göre XVII. Yüzyılda Ayntab ve Çevresinde Gayrimenkul Satışları (1600- 1650)”, Hıstory Studies 2, no. 2 (2010): 58-70.
• Motraye, Aubry De La. Le Motraye’nin Seyahatnamesi. Çeviren Nedim Demirtaş, İstanbul: İstiklal Kitabevi, 2007.
• Özcan, Ruhi. “17. Yüzyılda Konya’da Mülk Satışları ve Fiyatlar (1640-1665)”, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1993.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü 2. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.
• Parlatır, İsmail. (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Yargı Yayınevi, 2006.
• Sağır, Yusuf. “Vakfiyelerine ve Belgelere Göre Şehzade Mehmet Vakıfları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9, no. 43, (2016), 921-938.
• Şenel, Şennur ve Doğanay, Pınar. “1703 Numaralı Şer’iye Siciline Göre Rodoscuk’ta Mülk Satışları”, Social Science Studies 6, no. 2, (2018): 383-394.
• Tuğlacı, Pars. Osmanlı Şehirleri. İstanbul: Milliyet, 1985.
• Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2011.
• Yediyıldız, Bahaeddin. XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.